کندلوس، روستایی شانه به شانه تاریخ
کندلوس نام روستایی بسیار زیبا و ییلاقی در استان مازندران است که با آب‌وهوای خوش و طبیعت خارق‌العاده خود، سالانه هزاران نفر از مردم را راهی شمال کشور می‌کند. این روستا در دامنه رشته‌کوه‌های البرز جا خوش کرده و با قدمت چندهزار‌ساله، یکی از مهم‌ترین روستاهای کشور نیز محسوب می‌شود. به بیان دیگر در این دهکده به‌راحتی می‌توان ردپای تمدن قبل از میلاد مسیح، تمدن ایران پیش از اسلام و تمدن ایران بعد از اسلام را پیدا کرد.
میراث آریا: کندلوس نام روستایی بسیار زیبا و ییلاقی در استان مازندران است که با آب‌وهوای خوش و طبیعت خارق‌العاده خود، سالانه هزاران نفر از مردم را راهی شمال کشور می‌کند. این روستا در دامنه رشته‌کوه‌های البرز جا خوش کرده و با قدمت چندهزار‌ساله، یکی از مهم‌ترین روستاهای کشور نیز محسوب می‌شود. به بیان دیگر در این دهکده به‌راحتی می‌توان ردپای تمدن قبل از میلاد مسیح، تمدن ایران پیش از اسلام و تمدن ایران بعد از اسلام را پیدا کرد.
کندلوس ۷۵ کیلومتر با نوشهر فاصله دارد و جزء بخش کجور محسوب می‌شود. برای رفتن به کندلوس، ابتدا باید خود را به جاده کرج به چالوس و ۲۵ کیلومتری این شهر برسانید؛ سپس از دوراهی «دوآب» به سمت کجور حرکت کنید. در ادامه این مسیر به پل رودخانه چالوس می‌رسید و وارد جاده‌ای آسفالته می‌شوید. پس از آن کافی است تابلوهای راهنما را دنبال کنید تا به روستای سرسبز کندلوس برسید.
خانه‌های قدیمی با نمایی از چوب، سقف‌های چوبی، پنجره‌های کوچک زیبا، دیوارهای کاهگلی و کوچه‌های سنگ‌فرش، چشمه‌های آب معدنی و نهرهای جاری، روستای کندلوس را از سایر آبادی‌ها متمایز می‌کنند.
معرفی روستای کندلوس
روستای زیبای کندلوس با آب‌وهوای ییلاقی در دامنه سرسبز رشته‌کوه‌های البرز در منطقه کجور واقع شده است و از جاهای دیدنی نوشهر به شمار می‌آید. اگر اهل سفر باشید و به روستاهای مختلف ایران سری زده باشید، اولین خصوصیتی که چشم‌تان را جلب خود می‌کند، پاکیزگی و رعایت اصول بهداشتی در این روستا است. در همه جای روستا سطل‌های زباله وجود دارد و همه اهالی در حفظ زیبایی و پاکیزگی دهکده تلاش می‌کنند.
اهالی روستای کندلوس
کندلوس از محله‌هایی به نام‌های درزی کلا، ملاکلا، جورسری، جیرسری، بنیم سری و سری دله تشکیل می‌شود. مردم کندلوس خانه‌های‌شان گلی، اما چشمه‌های‌شان گوارا است؛ امکانات‌شان اندک؛ ولی مهربان و میهمان‌نوازند؛ سوخته از آفتاب و رنج‌کشیده از زمانه؛ ولی صبور و بردبارند؛ هنوز بانگ خروس و پرندگان رنگ‌دهنده روزشان و زوزه شغال و صدای رودخانه زمزمه خواب شبانگاه‌شان است.
کوچه‌های سنگ‌فرش‌شده، موزه مردم‌شناسی، وجود آبشارهای پرآب همانند آبشار کندلوس، موزه گیاهان دارویی، حمام قدیمی خزینه‌ای که به دوران قاجار برمی‌گردد و صنایع دستی و سوغات از دیگر جاذبه‌هایی است که این روستا را نامزد ثبت در میراث جهانی کرده است. گردشگران داخلی و خارجی زیادی سالانه به این روستا سفر می‌کنند تا جاذبه‌های آن را از نزدیک به نظاره بنشینند. آداب و رسوم و سنن قدیمی مردم روستا نیز مانند جشن تیرماه سیزده شو از دیگر جاذبه‌هایی است که اشتیاق برای سفر به این روستا را بیشتر می‌کند.
دیدنی‌های روستای کندلوس
ازجمله فعالیت‌هایی که به کندلوس در کنار زیبایی‌های طبیعی جلوه‌ای خاص بخشیده و موجب شده است که این دهکده از شهرت بسزایی برخوردار شود، برپایی دو موزه مردم‌شناسی و موزه گیاهان دارویی در این آبادی است.
موزه مردم‌شناسی
مجموعه اشیای نگهداری‌شده در مجموعه فرهنگی کندلوس در بخش‌های مختلف طبقه‌بندی شده است. این اشیا شامل بافته‌ها، پوشاک و زینت‌آلات روستایی، مجسمه‌ها، نقاشی‌های سنتی و قهوه‌خانه‌ای، ظروف و ابزارآلات فلزی و چوبی و اشیا و ظروف سفالی، چینی‌آلات و وسایل روستایی از هزاره دوم قبل از میلاد تا دوره قاجاریه است. اسناد و کتب خطی، نسخ خطی، کلام‌الله مجید، دیوان اشعار و عقدنامه‌ها و فرامین نیز بخشی از این گنجینه هستند. در هر گوشه‌ای از موزه مردم‌شناسی کندلوس، آثاری قرار گرفته‌اند که با شناسنامه و اطلاعات دقیق، به صورت زیبایی در کنار هم چیده شده‌اند و راوی فرهنگ اقوام ساکن مازندران هستند. در یک کلام، فرهنگسرای کندلوس، نمایشگاهی مملو از زیبایی‌ها و تاریخ مردم منطقه مازندران است.
موزه گیاهان دارویی
موزه گیاهان دارویی مجتمع کشاورزی کندلوس در سال ۱۳۶۵ با هدف‌های کشت، پرورش، تولید و بسته‌بندی گیاهان اصلی دارویی و معطر و همچنین تولید اسانس‌ها و روغن‌های گیاهی تأسیس شد. برای اولین بار در ایران باغ بوتانیک (موزه گیاهان دارویی) در زمینی به مساحت ۱۰ هکتار برپا شد که با کاشتی بالغ بر ۲۵۰ گونه گیاه ژنتیک ارزشمند در ایران به تولید و عرضه محصولات گوناگون در زمینه‌های مختلف اقدام کرد. این مجموعه اکنون محصولات خود را به اکثر کشورهای جهان صادر می‌کند.
جاذبه‌های روستای کندلوس نوشهر
اگر دنبال داروهای گیاهی کمیاب هستید، به بازدید از اولین موزه روستایی جهان در روستای کندلوس نوشهر بروید. این موزه که در میان ساختمانی دوطبقه قرار دارد، با همت دکتر علی‌اصغر جهانگیری با هدف معرفی فرهنگ روستای کندلوس بنا شده است. دکتر علی‌اصغر جهانگیری که برای جمع‌آوری اشیای موجود از هیچ کوششی دریغ نکرد، از همان سنین کودکی با مبادله کالایی آثار ارزشمندی را جمع‌آوری کرد که قدمتی هزارساله دارند. در این ساختمان دوطبقه، آثاری از اسناد تاریخی، زیورآلات و نقاشی‌های سنتی به نمایش گذاشته شده است.
خانه مینا و پلنگ
خانه مینا و پلنگ که داستان آن به یک افسانه ۴۰۰ساله در روستای کندلوس برمی‌گردد، قصه دوستی یک انسان و پلنگ را روایت می‌کند؛ دوستی‌ای که به شکلی عجیب بین این دو موجود شکل گرفته و مردم روستا را در بهت و حیرت فرو برده بود.
داستان از اینجا شروع می‌شود که مینا، دختر یتیم و تنهای روستا، برای جمع‌آوری هیزم به جنگل می‌رود و برای دوری از ترسش با صدای بلند آواز می‌خواند. آواز زیبایی که توجه یک پلنگ را به خود جلب می‌کند و باعث می‌شود به دنبال دختر تا خانه او برود. بعد از مدتی دوستی جالبی بین دختر و پلنگ شکل می‌گیرد و زمزمه این دوستی بین اهالی کندلوس پخش می‌شود؛ اهالی که به‌شدت از این پلنگ می‌ترسیدند؛ اما به خاطر دوستی زیبای بین مینا و پلنگ، چیزی ابراز نمی‌کردند. روزی مینا به عروسی در یک دهکده دیگر دعوت می‌شود و بعد از اصرار اهالی، به این عروسی می‌رود. پلنگ با بوکشیدن، محل عروسی را پیدا می‌کند؛ اما اهالی آن دهکده که از وجود پلنگ خبری نداشتند، به سوی او تیراندازی و زخمی‌اش می‌کنند. مینا با غمی بزرگ در دل، از پلنگ مراقبت می‌کند، در یک صبح بهاری برای همیشه همراه با پلنگ به دل جنگل می‌زند و دیگر هیچ‌گاه به خانه بازنمی‌گردد. اهالی کندلوس که به این داستان باور عمیقی دارند، تا به امروز خانه مینا و پلنگ را نگه داشته‌اند. اگر سری به روستای کندلوس زدید، حتما سراغی هم از خانه مینا و پلنگ بگیرید.
آرامگاه امامزاده فضل و فاضل
در قسمت شرقی روستا یک امامزاده ساخته شده است که قدمت صدساله دارد و علاوه بر اهمیت مذهبی از اهمیت تاریخی هم برخوردار است. مردم این روستا بنا بر اعتقادات خود برای رفع مشکلات و گرفتاری‌ها در این امامزاده دخیل می‌بندند.
ساختمان این امامزاده معماری جالبی دارد؛ پلان آن به شکل چهارگوش و از جنس آجر است که یک ایوان چوبی زیبا هم دارد. سقف آن از چوب است و نقاشی‌های بسیار ظریفی روی آن وجود دارد.
جشن تیرماه سیزده شو
«تیرماه سیزده شو» یکی از جشن‌های باستانی استان مازندران است که در کندلوس هم اجرا می‌شود. درباره فلسفه این جشن روایت‌های مختلفی وجود دارد که محتمل‌ترین آن روایت پرتاب تیر آرش و جشن تیرگان است. خاستگاه این جشن طبرستان (مازندران و گلستان کنونی) بوده است. یکی از رسم‌های جالبی که در روستای کندلوس برگزار می‌شود، جشن «فِردینماشو» است که در روزهای ۵ و ۶ مرداد به شکلی باشکوه از سوی اهالی این روستای ییلاقی آغاز سال تبری جشن گرفته می‌شود. در این مراسم، اهالی با اجرای برنامه‌هایی مانند رقص و آواز، به راه انداختن کارناوال شادی، اجرای بازی‌های محلی و کشتی محلی، پخت آش محلی دوغ و زرشک، پوشیدن لباس‌های سنتی و برگزاری جشن عروسی به سبک سنتی این دو روز را به شادی می‌گذرانند. این روستای تاریخی با قدمتی چهارهزارساله با برخورداری از آب‌وهوای ییلاقی در دامنه سرسبز و خرم رشته‌کوه‌های البرز در ارتفاع هزارو ۶۵۰ متر از سطح دریا و فاصله حدود ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان نوشهر قرار دارد. براساس یافته‌های باستان‌شناسان، پیشینه تاریخی روستای کندلوس به هزاره سوم قبل از میلاد می‌رسد. این روستا شاهد تمدن‌های گوناگون در ادوار مختلف تاریخی بوده و نشانه‌هایی از تمدن قبل از میلاد، تمدن ایران قبل از اسلام و تمدن ایران بعد از اسلام را در خود جای داده است.
وجود قبور و گورستان‌های زرتشتی و مانوی، ظروف و اشیای قدیمی که از گوشه و کنار این منطقه به دست آمده، از تمدن درخشان این نقطه از مازندران در دوران قدیم حکایت می‌کند. ناصرالدین شاه قاجار در خاطراتش از سفر به این منطقه یاد کرده است. کمال‌الملک، نقاش نامی ایران نیز که در این سفر همراه ناصرالدین شاه بوده، تابلویی از این دهکده ترسیم کرده که در کاخ موزه صاحبقرانیه موجود است.
رقابت کندلوس با ۷ روستا برای جهانی‌شدن
رئیس گروه توسعه جاذبه‌ها و محصولات گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌تازگی گزارش داده تعداد هشت روستای کشور برای انتخاب به‌عنوان روستای جهانی از طرف سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) به رقابت می‌پردازند.
به نقل از مهدی بهاروند با تشکیل کارگروه روستاهای جهانی در محل معاونت گردشگری، متشکل از اعضای دفتر مطالعات، آموزش و برنامه‌ریزی گردشگری، دفتر توسعه گردشگری داخلی، پژوهشگاه وزارت و نیز متخصصان این حوزه، از بین کل روستاهای کشور ۱۳۰ روستا وارد مرحله اولیه انتخاب شدند. سپس این تعداد به ۳۰ روستا و در ارزیابی نهایی به هشت روستا رسیدند تا با تکمیل پرونده از طرف مدیران استانی و ارسال آن به معاونت گردشگری تا پایان خردادماه سال جاری، سهم جمهوری اسلامی ایران برای بهره‌مندی از فرصت بین‌المللی ایجاد‌شده از سوی سازمان جهانی گردشگری حفظ شود. کندوان از آذربایجان شرقی، میمند کرمان، سهیلی هرمزگان، قاسم‌آباد گیلان، کندلوس مازندران، پالنگان کردستان، ابیانه اصفهان و روستای بیشه لرستان جزء روستاهایی هستند که به‌عنوان نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در این رقابت جهانی شرکت خواهند کرد. روستای کندلوس امسال همپای هفت روستای دیگر برای ثبت جهانی معرفی شده و برای آنکه مهر یونسکو در این روستا بخورد، نیازمند تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز است.
مُهر یونسکو بر گردشگری
ثبت مُهر یونسکو بر روستای کندلوس مازندران که با مناطق زیبا و ییلاقی در دامنه رشته‌کوه‌های البرز واقع است، گردشگری این استان را روی ریل جهانی قرار می‌دهد.
سابقه ثبت جهانی شهرها و روستاهای صنایع دستی به شش سال قبل برمی‌گردد و در طول این شش سال، ۱۴ شهر و روستای صنایع دستی ایران در شورای جهانی صنایع دستی ثبت شده‌اند و اکنون ثبت ملی و جهانی شهرها و روستاها و صنایع دستی به مطالبه مردمی و اجتماعی تبدیل شده است. برای معرفی و ثبت جهانی این روستا الزاماتی وجود دارد و دستگاه‌های مختلف باید همکاری مناسب داشته باشند. محمد ولی‌پور، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نوشهر، با اشاره به اینکه پرونده روستای کندلوس برای ثبت جهانی ارسال شده است، گفت: برای معرفی و ثبت جهانی این روستا الزاماتی وجود دارد و دستگاه‌های مختلف باید همکاری مناسب داشته باشند. او در گفت‌وگویی با بیان اینکه رفع مناطق احتمالی خطر در مسیر، تقویت مخابرات و مشاغل خانگی و بومی ازجمله الزامات برای ثبت جهانی است، گفت: به‌عنوان روستای نمونه، نباید روستا از نظر اینترنت مشکلی داشته باشد و علاوه‌‌بر‌این منابع طبیعی و جهاد کشاورزی باید برای درخت‌کاری در روستاها و حاشیه مسیرها اقدام کنند. او راه‌اندازی کمیته اطلاع‌رسانی با محوریت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، نصب تابلوهای دوزبانه، تفکیک زباله و... را از دیگر الزامات برای ثبت جهانی بیان کرد. شاخص‌های اعلام‌شده از سوی «سازمان جهانی گردشگری» برای ثبت روستاها شامل جاذبه‌های گردشگری، طرح‌های حفاظتی برای این جاذبه‌ها، پایداری اجتماعی، زمینه‌های اقتصادی برای توسعه گردشگری، پایداری محیط‌زیستی و طرح‌هایی است که منجر به دوام این پایداری‌هاست. همچنین در حوزه محیط زیست استفاده کمتر از پلاستیک، مصرف بهینه آب و شیوه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مطرح است. زنجیره گردشگری روستا هم باید کامل و خدماتی مانند اقامت، پذیرایی، حمل‌ونقل و تابلوهای راهنمایی را داشته باشد.