پوست‌اندازی در ونزوئلا

اصلاحات بزرگ در ونزوئلا

دولت ونزوئلا و آمریکا اخیرا یک توافق‌نامه 12بندی را امضا کرده‌اند که یکی از مهم‌ترین بندهای آن برگزاری انتخابات آزاد با حضور ناظران بین‌المللی در این کشور است. انعطاف دولت ونزوئلا در مقابل این اصلاحات شگفتی جهان را برانگیخته است. همچنین بر اساس این توافق دولت متعهد شده است که همه نامزدهای انتخاباتی عبور و مرور آزاد و امن در سراسر کشور داشته و همه آنها به رسانه‌های عمومی و خصوصی دسترسی داشته باشند. به‌جز این، در توافق شرط شده است که میلیون‌ها ونزوئلایی مهاجر در انتخابات شرکت کنند.

همچنین دولت ونزوئلا باید همه شهروندان آمریکایی و زندانیان سیاسی ونزوئلا را آزاد کند. در مقابل آمریکا تضمین داده است که تحریم‌های نفت، گاز و طلای ونزوئلا را لغو کند و غول نفتی آمریکایی یعنی شورون به ونزوئلا در توسعه میادین نفت و گاز این کشور کمک کند. با این حال تحریم‌های مرتبط با نقض حقوق بشر علیه ونزوئلا همچنان ادامه خواهد داشت. هم‌زمان آمریکا هشدار داده اگر این توافق زیر پا گذاشته شود، مجددا ونزوئلا را در فهرست تحریم‌‎هایش قرار خواهد داد. حالا بلومبرگ گزارش داده است که وزارت خزانه‌داری آمریکا با تعلیق تحریم‌های سال ۲۰۱۹ علیه ونزوئلا به این کشور اجازه داده که تا شش ماه آینده نفت خود را به بازارهای جهانی عرضه کند و تحریم طلا بدون محدودیت زمانی لغو می‌شود. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا با صدور بیانیه‌ای به ونزوئلا هشدار داده که دولت این کشور موظف است «تاریخ و پروسه مشخص بازگرداندن فوری کاندیداها را تا پایان نوامبراعلام کند» و البته قید کرده است که اگر ونزوئلا به این تعهدات پایبند نباشد به سرعت تمامی تحریم‌ها برگردانده می‌شود.

ونزوئلا؛ از یک کشور ثروتمند تا سرزمینی بحران‌زده

شاید بد نباشد که بدانید ونزوئلا صاحب بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان است. بر اساس گزارش اوپک، ذخایر نفت این کشور حدود 300 میلیارد بشکه برآورد شده است. پس از ونزوئلا، عربستان با حدود 267 میلیارد بشکه و ایران با حدود 208 میلیارد بشکه دومین و سومین مالکان بزرگ ذخایر نفت جهان هستند و البته ونزوئلا جزء 10 کشور جهان با بیشترین ذخایر گاز است. این کشور همچنین صاحب ذخایر معدنی ارزشمندی است و یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان طلا، سنگ‌آهن، بوکسیت و زغال‌سنگ و... به شمار می‌آید. ونزوئلا از اواخر دهه 1940 تا 1970 بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان بود. با این حال تنش‌های داخلی و اقتصاد دولتی این کشور را گرفتار چنان وضعیتی کرد که به‌عنوان مصداقی از شرایط ناگوار برای اقتصاد جهان به شمار می‌آید.

اواخر دهه 1990 میلادی بود که هوگو چاوز، رئیس‌جمهور سابق ونزوئلا به قدرت رسید. او در سال 1992 زمانی که ضد دولت وقت تلاش می‌کرد، شکست خورد و در نهایت با گذراندن دو سال زندان مورد عفو قرار گرفت و محبوبیت فزاینده‌ای پیدا کرد. با کمک همین محبوبیت در انتخابات 1999 شرکت کرد و توانست اکثریت آرا را به خود اختصاص دهد. از همان زمان بود که این کشور به صحنه مجادله چاویستاها (طرفداران چاوز) و ضدچاویستاها تبدیل شد. دگرگونی‌های اجتماعی مترقی و رادیکال، افزایش حمایت‌های یارانه‌ای و‌ تأمین اجتماعی جزء سیاست‌های مورد پیشنهاد چاویستاها بود که اتفاقا مورد علاقه مردم بود، اما در مقابل با وجود نخبگان و طبقات بالا که شدیدا ضدچاویستا بودند، دوقطبی عجیبی شکل گرفته بود. درواقع این شکاف بین چپ و راست در ونزوئلا بود. کودتای ناموفق 2002 ضد چاوز نیز فضای سیاسی را ملتهب و شکاف بین نیروهای سیاسی فعال کشور را عمیق‌تر کرد که به‌ نوبه خود یکی از دلایل فروپاشی سیاسی و ساختاری این کشور در بازه زمانی 2014 تا 2019 بود. در این زمان بود که تنش‌های اجتماعی در ونزوئلا بالا گرفت و ونزوئلا به سمت فروپاشی اقتصادی رفت. رشد اقتصادی ونزوئلا در سال 2014 منفی 3.8، در سال 2015 حدود منفی 6.2 و در سال 2016 نیز منفی 10 درصد شد. متوسط نرخ تورم در ونزوئلا در سال 2017 برابر 438.12 درصد و در سال 2019 به عدد باورنکردنی 65‌ هزار‌ و 374.08 درصد رسید. در واقع در حدفاصل سال‌های 2012 تا پایان 2019 تقریبا اقتصاد ونزوئلا 80 درصد کوچک‌تر شد و بیش از 90 درصد مردم آن به ورطه فقر مطلق سقوط کردند. بدهی خارجی ظرف چند سال به 150 میلیارد دلار رسید.

فقر گسترده در ونزوئلا تا جایی رسید که رویترز می‌نویسد مردم این کشور ساعت‌ها جلوی عابربانک‌ها منتظر می‌ایستادند تا 400 هزار بولیوار پول نقد بگیرند که تقریبا رقمی معادل 20 سنت است و با این پول تنها می‌شود یک کارامل خرید. یا همین صف‌ها برای گرفتن اندکی پول نقد تشکیل می‌شد تا کرایه تاکسی افراد تأمین شود.

این مسئله سبب مهاجرت گسترده ونزوئلایی‌ها از سرزمین مادری‌شان شد؛ آن‌هم در حالی که بلومبرگ می‌نویسد در طول نیم‌قرن گذشته هیچ کشوری در آمریکای لاتین به اندازه ونزوئلا در دوران رونق نفتی که در دهه 1970 میلادی، فارغ‌التحصیل دانشگاهی نداشت. با این حال همین منبع می‌نویسد که از حدود 30 میلیون نفر جمعیت ونزوئلا، دست‌کم حدود یک‌چهارم تا یک‌پنجم این جمعیت به خارج از کشور مهاجرت کرده است. بر این اساس حدود هفت میلیون ونزوئلایی در خارج از کشور خود زندگی می‌کنند که اکثر آنان در کلمبیا کشور همسایه به سر می‌برند. اکثر مهاجران ونزوئلایی کشورشان را پس از سال 2016 میلادی ترک کردند. کارشناسان مهاجرت پیش‌بینی می‌کنند که تعداد مهاجران ونزوئلا تا سال 2025 به هشت میلیون نفر برسد.

مهاجرت گسترده از ونزوئلا افراد را برای تأمین ساده‌ترین نیازهای خدماتی خود مانند ساختمان‌سازی، آرایشگری و... دچار مشکل کرد.

اقتصاد ونزوئلا رو به بهبود

با این حال در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد دولت ونزوئلا به اصلاحات در این کشور روی خوش نشان داده است؛ آن‌هم پس از آنکه در ماه‌های گذشته جمعیت قابل توجهی از مردم این کشور به خیابان‌ها آمده و علیه فشارهای اقتصادی و تحریم اعتراض کردند. رویکرد اصلاحی دولت نسبت به سیاست‌گذاری‌های این کشور سبب شده است که نرخ تورم ونزوئلا از سطح حدود سه هزار درصد در پایان ۲۰۲۰ به 

۱۵۵ درصد در ماه اکتبر سال 2022 برسد و حالا نرخ تورم این کشور در همین محدوده نوسان می‌کند. کاهش تحریم‌های نفتی ونزوئلا و افزایش درآمد نفتی این کشور پس از جنگ روسیه و اوکراین و رشد قیمت نفت کمک کرده است تا اقتصاد این کشور بتواند اندکی جان بگیرد.

همچنین برخی از تغییر رویکردها در سیاست‌گذاری و بهبود روابط 

کاراکاس-واشنگتن نیز در ماه‌های اخیر، کاهش کنترل جریان ارز، استفاده از دلار در برخی معاملات تجاری و کاهش محدودیت در زمینه واردات به بهبود شرایط اقتصادی ونزوئلا کمک کرده است. بلومبرگ می‌نویسد که آشکارشدن نشانه‌های بهبود در وضعیت سیاسی و اقتصادی ونزوئلا سبب شده که سرعت مهاجرت از این کشور به طور قابل توجهی کاهش پیدا کند و حالا توافق حیرت‌انگیز دولت این کشور با آمریکا سبب شده است که امیدها برای بهبود وضعیت اقتصادی این کشور بالا بگیرد.

بر اساس گزارش بلومبرگ لغو بخشی از تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه بخش نفت و گاز ونزوئلا به این کشور آمریکای لاتین اجازه می‌دهد تا حجم تولید خود را در سال 2025 میلادی به میزان 25 درصد در مقایسه با سطح فعلی یا 170 تا 200 هزار بشکه در روز افزایش دهد. به گفته فرانسیسکو مونالدی، محقق سیاست انرژی آمریکای لاتین در مؤسسه سیاست دولتی بیکر، اگر تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ونزوئلا به طور کامل لغو شود، حجم تولید مواد خام در این کشور 250 تا 300 هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد. برای مقایسه، سطح فعلی تولید در کشور تقریبا 750 تا 800 هزار بشکه در روز برآورد شده است.

در هر دو سناریو (برداشتن جزئی یا کامل محدودیت‌ها)، بازار جهانی می‌تواند روی عرضه نفت بیشتر حساب کند. این تا حدی به کاهش خطر کمبود نفت در سطح جهانی کمک می‌کند.