انتقاد نظامیان ارشد چین و روسیه از واشنگتن

مقام‌های بلندپایه ارتش چین و روسیه در نشست امنیتی پکن موسوم به «مجمع شیانگشان» از آمریکا انتقاد کرده‌اند. ژانگ یوشیا، یکی از مقام‌های ارشد نظامی چین، به طور مستقیم نامی از ایالات متحده آمریکا نبرد؛ اما گفت که برخی از کشورها می‌خواهند آشفتگی ایجاد کنند و در کشورهای دیگر انقلاب ایجاد کنند. در‌عین‌حال ژانگ گفت که پکن مایل است روابط نظامی خود را با واشنگتن با حفظ احترام متقابل و همزیستی مسالمت‌آمیز توسعه دهد. سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، هم در سخنانی گفت که پاسخ غرب به روسیه بر سر درگیری در اوکراین، خطر مناقشه هسته‌ای را افزایش می‌دهد. به گفته وزارت دفاع چین، شرکت‌‌کنندگانی از‌جمله ۲۲ وزیر دفاع از بیش از ۹۰ کشور جهان شامل ایالات متحده و روسیه و همچنین نمایندگانی از نهادهای بین‌المللی در دهمین مجمع شیانگشان پکن شرکت دارند. نشست امنیتی پکن، با نام رسمی «مجمع شیانگشان» را انجمن علوم نظامی چین در سال ۲۰۰۶ تأسیس کرد و در سال ۲۰۱۴ گسترش داد. هدف چین از ایجاد این مجمع، ایفای نقشی بزرگ‌تر در دیپلماسی نظامی منطقه‌ای و گفت‌وگوهای امنیتی بوده است. مجمع امنیتی پکن از زمان تأسیس سه مرحله توسعه داشته است: مرحله اول از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴، که صرفا شامل کنفرانس‌های دوسالانه کارشناسی بود. مرحله دوم از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲، که این مجمع سالانه برگزار شد، به یک کنفرانس نیمه‌عمومی تبدیل شد؛ یعنی از ششمین مجمع به بعد. به گفته کارشناسان اکنون به نظر می‌رسد که با برگزاری دهمین اجلاس امنیتی، این مجمع قصد دارد وارد مرحله سوم شود؛ یعنی ایجاد موقعیت و ایفای نقش‌های جدید امنیتی. با این حال بیشتر کشورهای غربی ترجیح می‌دهند درباره مسائل امنیتی منطقه در نشست امنیتی «گفت‌وگوهای شانگری لا» که سالانه در سنگاپور برگزار می‌شود، بحث و گفت‌وگو کنند.

شیانگشان نام یک پارک و تپه معروف در حاشیه شهر پکن است؛ ولی جالب اینجاست که کلمه «شیانگشان» در زبان ماندرین به معنای «کوه عطر» ترجمه می‌شود؛ مشابه آنچه از نام نشست «شانگری لا» در سنگاپور بر‌می‌آید و شاید تلاشی از ناحیه پکن است که بگوید رسیدن به سرزمین خیالی خوشبختی از طریق نزدیکی به چین میسر است. اسم «شانگری لا» به معنی «دره عطر» به سرزمینی خیالی دلالت دارد که خوشبختی در آن ابدی است. این نام که در دیالوگ‌های محبوب برخی فیلم‌ها و بر تابلوی نام بسیاری از هتل‌ها و رستوران‌های سطح جهان خودنمایی می‌کند، برای علاقه‌مندان روابط بین‌الملل یادآور نشست سالانه امنیتی سنگاپور است که همه‌ساله از طرف مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در هتلی به همین نام برگزار می‌شود و در‌حال‌حاضر یکی از بالاترین سطوح نشست‌های امنیتی در سطح جهان را دارد. بسیاری از کشورهای جهان برای رساندن صدای خود سعی می‌کنند جلسات و نشست‌های مختص به خود را برگزار کنند؛ کما‌اینکه واشنگتن «فوروم امنیت بین‌الملل هالیفاکس» را دارد و آلمان «کنفرانس امنیتی مونیخ» را با محوریت مسائل اروپایی برگزار می‌کند. با این حال اکنون همه نگاه‌ها به چین و به منطقه آسیا-اقیانوسیه است. در گرماگرم جنگ اسرائیل و حماس، این مجمع بزرگ امنیتی بین‌المللی در پکن، پایتخت چین، آغاز به کار کرد.

برخلاف روال همیشگی «مجمع شیانگشان پکن» که وزیر دفاع چین میزبانی آن را برعهده داشت، امسال این قدرت آسیایی هنوز وزیر دفاع ندارد. با این حال چین امیدوار است از این مجمع برای ترویج دیدگاه شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری خود و حزب کمونیست چین، به ادعای پکن «برای جهانی امن‌تر و تقریب کشورهای در حال توسعه» استفاده کند، تا بلکه سدی باشد در برابر افزایش مشارکت بین ایالات متحده با ژاپن و کره جنوبی که با هدف محدود‌کردن جاه‌طلبی‌های نظامی چین تدارک دیده می‌شود.

وزیر دفاع چین در سال‌های گذشته سخنران اصلی این مجمع بود؛ اما ژنرال «لی شانگ فو» پس از دو ماه بی‌خبری و پنهان‌بودن از انظار عمومی، سرانجام هفته گذشته بدون هیچ توضیحی از سمت وزیر دفاع برکنار شد و هنوز جایگزینی برای او معرفی نشده است. ژانگ یوشیا که پس از رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ در جایگاه دوم فرماندهی نظامی چین قرار دارد، به همراه ژنرال هی ویدونگ، معاون دوم کمیسیون نظامی مرکزی، وظیفه پیشبرد دیپلماسی نظامی را در این مجمع بر‌عهده دارند. مجمع امسال با موضوع و شعار «امنیت جمعی، صلح پایدار» برگزار می‌شود که درواقع از همان مفهوم برساخته از ابتکار چین در زمینه امنیت جهانی گرفته شده است.

ژنرال ژانگ یوشیا در این مجمع گفت: «مهم نیست که چه کسی بخواهد تایوان را از چین جدا کند، ارتش چین هرگز با آن موافقت نخواهد کرد». آقای ژانگ با تأکید مجدد بر جایگاه تایوان برای کشور چین گفت که «تایوان هسته‌ منافع اصلی چین است». او بدون نام‌بردن از آمریکا یا هیچ کشوری صرفا «یک کشور خاص» را به مداخله در منطقه آسیا و اقیانوسیه و مداخله در امور داخلی دیگر کشورها متهم کرد.

ژانگ با انتقاد از این کشور ناشناس به دلیل ایجاد اختلافات ژئوپلیتیکی و برانگیختن «انقلاب‌های رنگی» گفت: «هر کجا که دست این کشور خاص دراز می‌شود، صلح و آرامش از آنجا رخت برمی‌بندد». حکومت چین ادعا می‌کند که تایوان بخشی از سرزمین اصلی است و نمی‌تواند کشوری مستقل باشد. با این حال ژانگ اشاره کرد که پکن ارتباطات نظامی در سطح بالا با پنتاگون را از سر خواهد گرفت. پکن در پی سفر غیرمنتظره سال گذشته نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا، به تایوان گفت‌وگوی نظامی در سطح بالا با پنتاگون را کاهش داد. در همین حال سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، مدعی شد که اروپا و آمریکا به دنبال گسترش جنگ اوکراین به آسیا هستند. شویگو گفت که ائتلاف ناتو به رهبری ایالات متحده «پوششی برای تجمیع نیروی نظامی در منطقه آسیا-اقیانوسیه است». شویگو گفت که نه‌تنها کشورهای ناتو به رقابت‌های تسلیحاتی در آسیا دامن می‌زنند؛ بلکه تشکیل بلوک‌های امنیتی مانند بلوک «کوآد / Quad» و «اوکوس / AUKUS» نقش انجمن کشورهای جنوب شرقی آسیا موسوم به «آسه‌آن / ASEAN» و تلاش‌ها برای منع اشاعه هسته‌ای در آسیا را تضعیف می‌کند. شویگو گفت: مفهوم «تفکیک‌ناپذیری امنیت منطقه اروپا-آتلانتیک با امنیت منطقه هند-اقیانوس آرام» مفهومی تحمیل‌شده از سوی غربی‌ها برای توجیه تشکیل اتحادها و زیرساخت‌های جدید در آسیاست.

منظور از گروه «کوآد / Quad» ائتلاف چهارگانه متشکل از آمریکا، استرالیا، هند و ژاپن با هدف حفظ صلح و ثبات در اقیانوس هند و اقیانوس آرام و مقابله با تنش‌زایی حکومت چین است. اوکوس نیز یک پیمان دریایی با شرکت استرالیا، آمریکا و بریتانیا است که فروش زیردریایی‌های هسته‌ای ایالات متحده و اشتراک فناوری پیشران هسته‌ای با استرالیا و همچنین توسعه مشترک تسلیحات با فناوری پیشرفته را بین این سه کشور فراهم می‌آورد.

با این حال، شویگو متذکر شد که تصمیم دو هفته پیش روسیه مبنی بر خروج از «پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای» به معنای پایان این توافق نبود و روسیه آستانه استفاده از سلاح هسته‌ای را کاهش نداده است و صرفا با ایالات متحده که این معاهده را تصویب نکرده بود، نوعی توازن ایجاد کرده است». بسیاری از نمایندگان حاضر در این مجمع نمایندگان کشورهای در حال توسعه و فقیرتر هستند که در مجموع از آنها به‌عنوان «جنوب جهانی» یاد می‌شود. این مجمع نه‌تنها دیدگاه چین درباره اختلافات منطقه‌ای را تقویت می‌کند؛ بلکه برای کشورهایی مانند ارمنستان و جمهوری آذربایجان زمینه‌ای فراهم می‌آورد تا نقطه نظرات خود درباره اختلافات فی‌مابین را مطرح کنند و صدای خود را به گوش جهانیان برسانند. ارمنستان و جمهوری آذربایجان هفته گذشته در قالب «نشست ۳+۳» به میزبانی تهران، مذاکرات صلح را بر سر منطقه مورد مناقشه قره‌باغ پیگیری کردند. بعضی کارشناسان معتقدند با اینکه مجمع شیانگشان سعی کرده است بدیلی برای نشست شانگری‌ لا باشد، نتوانسته است برای مسائلی که در مرکز تنش‌های شرق آسیا جای دارد، راهکاری ارائه دهد. این کارشناسان معتقدند که از لحاظ تاریخی، چین ارتباط پیچیده‌ای با «گفت‌وگوهای شانگری‌ لا» داشته است که مهم‌ترین مجمع چندجانبه امنیتی آسیاست که سالانه در سنگاپور برگزار می‌شود. در دهمین مجمع شیانگشان هم به نظر می‌رسد که کشورهای غربی نگران هستند که این مجمع تا چه اندازه باز و شفاف است؛ به‌همین‌دلیل یا از شرکت در آن امتناع کرده‌اند یا هیئت‌های کوچک و نه‌چندان عالی‌رتبه را به این نشست فرستاده‌اند.

رویترز، به نقل از منابع آگاه، گفته است که بعضی از کشورهای اروپایی از‌جمله فرانسه هیئت کوچکی از وزارت دفاع خود را فرستادند. هیئت ناتو هم به ریاست وندین اسمیت، مدیر کنترل تسلیحاتی این نهاد، به این نشست رفته است.