بگومگوهای دیپلماتیک

عبدالرحمن فتح‌الهی: واقعیت‌های سیاسی، دیپلماتیک و میدانی در منطقه همچنان متأثر از جنگ حماس و اسرائیل حساس‌تر و بحرانی‌تر از قبل شده است. در‌این‌میان مقامات تهران و واشنگتن هم از روز دوشنبه مواضع یکدیگر بر سر ارسال پیام‌ها به پایتخت‌ها را تکذیب می‌کنند. ماجرا از ادعای روز دوشنبه حسین امیرعبداللهیان و در جریان سفر محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، به تهران شروع شد که گفته بود «در سه روز گذشته از طرفی آمریکایی‌ها (به ما) پیام دادند که به دنبال آتش‌بس هستیم. اقداماتی را انجام دادند، اما در عمل فقط از کشتار جمعی و نسل‌کشی در غزه حمایت کردند». بعد از اظهارات امیرعبداللهیان، یک سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان، با رد ادعای وزیر امور خارجه ایران، آن را «نادرست» دانست.

با تکذیب روایت حسین امیرعبداللهیان از ارسال پیام آمریکا یه ایران از سوی مقامات کاخ سفید، مجددا وزیر امور خارجه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «آمریکا از هفته گذشته درصدد آتش‌بس انسانی بود. ما پیام آنها را دریافت کردیم، آنها کاملا نادرست می‌گویند». سکاندار سیاست خارجی در ادامه نوشته خود از ریاکاری آمریکایی‌ها گفت و عنوان کرد «البته هم‌زمان بازی جنگ را علیه غزه و کرانه باختری فلسطین مدیریت می‌کنند. ریاکاری و نسل‌کشی علیه غزه را متوقف کنید».

اعتراف مهم پنتاگون

به موازات این بگومگوهای سیاسی، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) هم دیروز سه‌شنبه اعلام کرد از زمان آغاز موج حملات در ۱۷ اکتبر، پایگاه‌های آمریکا در عراق و سوریه 

۳۸ بار هدف قرار گرفته‌اند. آن‌طور که انتخاب گزارش داد، سرتیپ پت رایدر، سخنگوی پنتاگون، از ادبیات ضد ایرانی استفاده کرده و مدعی شد در بیشتر حملات از راکت و پهپاد استفاده شده و گمان می‌رود حملات را گروه‌های مرتبط با ایران پیش برده‌اند. این در حالی است که ایران بارها هرگونه دخالتی در حملات به پایگاه‌ها و اهداف آمریکایی در منطقه را رد کرده است. سخنگوی پنتاگون در ادامه خبر داد دست‌کم ۴۵ پرسنل آمریکایی بر اثر این حملات مجروح شده‌اند که از این میان ۲۴ نفرشان با آسیب‌های مغزی مواجه‌اند. پت رایدر چهار دستور کار فوری آمریکا برای خاورمیانه را هم برشمرد که شامل حفاظت از نیروهای آمریکایی و شهروندان در منطقه، ارائه «بسته‌های مساعدت امنیتی حیاتی» برای دفاع از اسرائیل در برابر گروه حماس، همکاری با اسرائیل برای آزادی اسرا و آرایش نیروها به منظور جلوگیری از تشدید بحران در بیرون غزه است.

البته امیر محمدرضا آشتیانی، وزیر دفاع کشورمان، در تحلیل حملات گروه‌های منطقه‌ای به نظامیان آمریکایی در عراق و سوریه به ایسنا گفته بود: «همه گروه‌هایی که در کشورهای مختلف اسلامی هستند، مستقل تصمیم می‌گیرند؛ چون آمریکا و بعد رژیم صهیونیستی دشمن اصلی همه آنها هستند و همه این گروه‌ها مترصد این هستند که به آمریکا و رژیم صهیونیستی ضربه بزنند، چه در مقطع کنونی باشد و چه زمان دیگر؛ چون آنها متجاوز و اشغالگر هستند و در منطقه ناامنی ایجاد می‌کنند». آشتیانی تصریح می‌کند: «این گروه‌ها به‌هیچ‌وجه از ایران دستور نمی‌گیرند. البته ما از هر حرکت آزادی‌خواهانه و انقلابی استقبال و حمایت کرده، اما در تصمیمات این گروه‌ها مداخله نمی‌کنیم و آنها خودشان تصمیم گرفته و عمل می‌کنند». پیش‌ازاین نیز احمد وحیدی، وزیر کشور، در همین زمینه گفته بود: «طبیعی است مسلمانان نسبت به ظلمی که مردم غزه می‌شود، ناراحت هستند و آمریکا باید بداند اقداماتش بی‌پاسخ نمی‌ماند. همه نگران هستند و ممکن است هر جایی آنها را به‌عنوان مقصر اصلی هدف قرار دهند که ربطی به ایران ندارد. قبلا به صورت علنی به آنها تذکر داده شد که جلوی کشتار بی‌رحمانه را بگیرید و حمایت نکنید. مردم کشورهای مسلمان نمی‌توانند نسبت به سرنوشت مظلومان فلسطین بی‌تفاوت باشند و به تعبیر رهبر انقلاب، ممکن است مسلمانان منطقه بی‌تاب شده و بر اساس احساس مسئولیت خود اقدامی کنند و این اقدام خیلی طبیعی است و هیچ ربطی به ایران ندارد».

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، در واکنش به این جملات اظهار کرده بود که «ما هوشیار هستیم؛ زیرا شاهد افزایش تهدیدات علیه نیروهای خود در سرتاسر منطقه و افزایش خطر گسترش این درگیری به دیگر نقاط منطقه هستیم. ما تمام تلاش خود را برای جلوگیری از آن انجام می‌دهیم، اما من قصد ندارم آینده را پیش‌بینی کنم جز اینکه بگویم اگر به ما حمله شود، پاسخ خواهیم داد». در ادامه هم آمریکا حملاتی را در شرق سوریه انجام داد. دراین‌میان الی کوهن، وزیر امور خارجه اسرائیل نیز دیروز (سه‌شنبه) اولین دیدار رسمی خود را با «جک لو»، سفیر جدید آمریکا در اراضی اشغالی انجام داد. کوهن و لو در این دیدار درباره تلاش‌ها برای آزادسازی اسرا در غزه،‌ حفظ صلح منطقه‌ای و تداوم مقابله با ایران و آنچه «نیروهای نیابتی آن در منطقه» ادعا شده، گفت‌وگو کردند.

ارسال بمب‌های هوشمند

در حالی واشنگتن بارها تهران را متهم به دخالت مستقیم و غیرمستقیم در جنگ حماس و اسرائیل و دیگر تحولات جاری در منطقه می‌کند که روزنامه وال‌استریت ژورنال گزارش داد دولت آمریکا در نظر دارد بمب‌های هوشمند به ارزش ۳۲۰ میلیون دلار در اختیار تل‌آویو قرار دهد. این روزنامه آمریکایی به نقل از منبع مطلع خبر داد دولت جو بایدن در تاریخ ۳۱ اکتبر (نهم آبان) به صورت کتبی و رسمی به رهبران کنگره آمریکا این موضوع را اطلاع داد. طبق اعلام دولت بایدن به کنگره که فارس گزارش داده، دولت می‌خواهد محموله موشک هوشمند از «خانواده اسپایس» به ارزش 320 میلیون دلار را در اختیار اسرائیل بگذارد. تدارک جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و دولت این کشور برای تقویت کمک‌های تسلیحاتی به اسرائیل در شرایطی انجام می‌شود که واشنگتن از ابتدای عملیات طوفان ‌الاقصی در حال کمک به این رژیم است. روزنامه وال‌استریت ژورنال با استناد به مکاتباتی که مشاهده کرد، خبر داد که شرکت «رافائل یو‌اس‌اِی» سازنده بمب‌های هوشمند، این تسلیحات را برای استفاده از طرف وزارت دفاع اسرائیل به شرکت مربوطه اسرائیلی منتقل خواهد کرد. به موازات اقدام آمریکا برای ارسال موشک‌های هوشمند به اسرائیل، سایت عبری‌زبان «وای‌نت» هم از زبان یوآو گالانت خبر داد که هیچ حد و مرزی برای استفاده از زور در غزه وجود ندارد. وزیر دفاع اسرائیل در نشست کمیته امور خارجه و امنیت به شرح آنچه «پیشروی» نیروهای ارتش اسرائیل در جنگ با حماس و تخریب زیرساخت‌های آن در شهر غزه خواند، اشاره کرده و به اهداف جنگ و تمرکز در عملیات‌های بخش‌های مختلف پرداخت. گالانت در این نشست مدعی شد «ساختار امنیتی بر دو موضوع اصلی متمرکز است؛ یکی پیروزی در جنگ و دیگری بازگرداندن افراد ربوده‌شده». با این ادعا، او در ادامه تأکید کرد که «ما انتظار داریم روزهای زیادی درگیری باشد و در نهایت سه هدف اصلی محقق خواهد شد: یک اینکه حماس به‌عنوان گروهی نظامی و دولتی در غزه نابود خواهد شد، دوم اینکه هیچ خطر امنیتی از غزه برای شهروندان اسرائیل وجود نخواهد داشت و در آخر اینکه ارتش اسرائیل آزادی عمل کامل و بدون محدودیت برای استفاده از زور خواهد داشت». علاوه‌بر‌این، فارس به نقل از هرتزی هالوی، رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل، از تهدید تل‌آویو برای تسری جنگ به خاورمیانه خبر داد. هرتزی هالوی در جریان بازدید از اسکادران جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵ «آدیر» مدعی اهداف جنگی منطقه‌ای برای تل‌آویو پس از عملیات «طوفان ‌الاقصی» از طرف جنبش مقاومت اسلامی «حماس» در هفتم اکتبر شد. طبق گزارش شبکه عبری‌زبان «آی۲۴»، رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل اذعان کرده «ما یک ماه جنگ را به پایان رساندیم و آسیب‌های زیادی به حماس، رهبران آن و خرابکاران وارد کرده‌ایم. زیرساخت‌های حماس را در غزه ویران کردیم و همیشه آماده مقابله با دیگران در دیگر مناطق هستیم».

هالوی در پیامی به کشورهای منطقه و تهدیدات درباره گشوده‌شدن چند جبهه علیه اشغالگران پاسخ داده و مدعی شد «به شما می‌گویم که این پایگاه نظامی می‌تواند همه جای خاورمیانه را هدف قرار دهد». هالوی در ادامه و ضمن تکرار ادعاهای نظامی تل‌آویو با وجود تلفات ارتش گفت: «من این فرصت را داشتم که در اسکادران ۱۴۰ یک جنگنده آدیر را ببینم که می‌تواند در فاصله ۲۰۰‌متری از نیرو به سربازان ما کمک کند؛ ما هنوز چنین کاری را با سلاح‌های بسیار سنگین انجام نداده‌ایم».

دستیابی به موشک‌های میان‌برد و احتمال تغییر معادلات منطقه

اگرچه دولت بایدن موشک‌های هوشمند خود را به اسرائیل فرستاده و تل‌آویو هم کشورهای خاورمیانه را تهدید کرده است، در مقابل گروه‌های مسلح عراقی هم خبر از تجهیز به موشک‌های میان‌برد از نوع «اقصی ۱» دادند که به عقیده تحلیلگران می‌تواند معادلات منطقه را دستخوش تغییر و تحولات جدی کند. به گزارش دیروز ایرنا، مقاومت اسلامی عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد که در چارچوب پاسخ‌گویی به جنایات ارتش رژیم اسرائیل در حملات به غزه تحت هدایت و مدیریت آمریکا، گروه‌های مقاومت اسلامی عراق برای اولین بار موشک میان‌برد از نوع «اقصی ۱» را وارد مدار خدمت کردند. مقاومت اسلامی عراق همچنین در بیانیه خود اشاره کرده که در برخی از عملیات‌های خود علیه پایگاه‌های اشغالگران آمریکایی در عراق و سوریه از این نوع موشک استفاده کرده است.

در متن کامل بیانیه گروه مقاومت اسلامی عراق آمده است که «در پاسخ به جنایات رژیم اسرائیل در انجام حملات به غزه تحت هدایت و مدیریت آمریکا، گروه‌های مقاومت عراق اعلام می‌کند که موشک میان‌برد مدل «اقصی ۱» را وارد مدار خدمت کرده است». در ادامه این بیانیه قید شده است که از این موشک برای هدف قرار‌دادن پایگاه‌های اشغالگران آمریکایی در عراق و سوریه در برخی از عملیات‌های این گروه استفاده شد.

هم‌زمان با سخنان این مقام پنتاگون، دیروز (سه‌شنبه) مقاومت عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد که پایگاه «حریر» در اربیل در اقلیم کردستان عراق را با دو پهپاد هدف قرار داده است. ایسنا، به نقل از شبکه خبری المیادین گزارش داد «در حالی گروه‌های مقاومت عراق مسئولیت این حملات را بر عهده گرفتند که دستگاه مبارزه با تروریسم در اقلیم کردستان عراق اعلام کرده بود ‌پایگاه ائتلاف آمریکا سه‌شنبه در اربیل در معرض حملات پهپادی قرار گرفت». یک منبع امنیتی اعلام کرد که چهار انفجار شدید در ساختمان پایگاه آمریکا در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی اربیل رخ داد که به دلیل حملات چهار پهپاد بود. میزان تلفات در این حملات مشخص نیست. سامانه‌های دفاع هوایی نتوانستند آن را رهگیری کنند. نیروهای آمریکایی ساختمان را بستند و بالگردها و پهپادها بر فراز این ساختمان به دلایل امنیتی پرواز می‌کنند. نیروهای آمریکایی تدابیر امنیتی بی‌سابقه‌ای را اتخاذ کردند. با در نظر گرفتن این اتفاق، قبل‌تر شبکه المیادین به نقل از منابع خود اعلام کرد که از بامداد روز دوشنبه تاکنون چهار بار پایگاه‌های ارتش آمریکا در عراق و سوریه هدف قرار گرفته است.

نگرانی واشنگتن از تبدیل جنگ حماس و اسرائیل به جنگ آمریکایی

به دنبال اعتراف مهم پنتاگون، روزنامه هاآرتص دیروز (سه‌شنبه) هم نوشت که واشنگتن نگران است جنگ حماس و اسرائیل به یک «جنگ آمریکایی» تبدیل شود؛ زیرا تل‌آویو برنامه قبلی برای پایان‌دادن به این جنگ را تدوین نکرده است. به گفته ایسنا که این گزارش روزنامه عبری‌زبان را به قلم زوی بارئل منتشر کرده، نویسنده معتقد است آمریکایی‌ها می‌ترسند به دلیل ناتوانی اسرائیل در خروج از نوار غزه، حتی اگر بتواند حکومت حماس را سرنگون کند، خود را در منجلاب غزه درگیر کنند. آمریکایی‌ها از تجربیات افغانستان و عراق آموخته‌اند که ماندن طولانی‌مدت نیروها در کشورهای اشغالی به «آسیب راهبردی» تبدیل خواهد شد.

هاآرتص افزوده که انعطاف‌پذیری آمریکا با جنگ حماس و اسرائیل عمدتا به برنامه تل‌آویو برای مدیریت نوار غزه پس از پایان جنگ مربوط می‌شود. اگرچه ایالات متحده موضع تل‌آویو را درباره جنبش حماس پذیرفته است، اینکه اجازه ندهد این جنبش پس از جنگ به حکومت نوار غزه ادامه دهد، اما هیچ‌کس نمی‌تواند تعیین کند که پس از حماس کدام حزب می‌تواند اداره نوار غزه را به دست گیرد. به گفته بارئل، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا «بیم آن دارد که جنگ اسرائیل علیه غزه به نسخه دیگری از جنگ سعودی علیه یمن تبدیل شود؛ جنگی که علی‌رغم اینکه رئیس‌جمهور آمریکا یک ماه پس از به دست گرفتن قدرت خواستار توقف فوری آن شد و دستور داد اطلاعات لازم برای انجام عملیات در داخل یمن به سعودی‌ها داده نشود، همچنان ادامه دارد».

این نویسنده تأکید دارد که بعید نیست آمریکایی‌ها برای اداره نوار غزه بلافاصله پس از پایان جنگ برنامه‌ریزی کنند تا به این ترتیب رژیم صهیونیستی سال‌ها در منجلاب غزه گرفتار نشود و به دنبال خود آمریکا را به این منجلاب نکشاند. بر اساس این گزارش، مقامات آمریکایی مخصوصا آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه این کشور و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آن، هم‌اکنون برای تدوین چنین برنامه‌ای در حال رایزنی هستند و بلینکن و سالیوان این موضوع را با رهبران منطقه و مشخصا با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه بررسی کردند. بارئل احتمال می‌دهد آمریکا، اسرائیل را برای توافق بر سر برنامه پس از جنگ علیه نوار غزه تحت فشار قرار دهد. مقامات نظامی آمریکایی به تل‌آویو نسبت به عواقب اشتباهاتی که ایالات متحده در عراق و افغانستان مرتکب شد، هشدار می‌دهند.

زوی بارئل درباره حضور آمریکا در عراق و افغانستان در روزنامه هاآرتص نوشت: اشغال افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا ۲۰ سال به طول انجامید. با اینکه دولت جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، در آغاز جنگ اعلام کرد که هدف آن ازبین‌بردن کامل حاکمیت طالبان و راه‌اندازی یک سیستم حکومتی جدید است، اما این طرح در نهایت جایش را به توافق‌نامه‌ای در زمان دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا داد که طبق آن طالبان مجددا حکومت افغانستان را دست گرفت. این نویسنده باور دارد، طرح خروج از عراق هم که توسط دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۴ تهیه شده بود، در پی ظهور گروه تروریستی داعش سقوط کرد و باعث شد ایالات متحده شد همچنان در منجلاب عراق باقی بماند.

تبدیل غزه به کرانه باختری دوم

در مقابل آنچه زوی بارئل در روزنامه هاآرتص به رشته تحریر درآورده است، بنیامین نتانیاهو در مصاحبه با شبکه آمریکایی ای‌بی‌سی نیوز وقتی از او پرسیده شد پس از پایان جنگ چه کسی باید غزه را اداره کند؟ با اشاره به حمله بزرگ مقاومت فلسطین به اراضی اشغالی در هفت اکتبر گفت: «من معتقدم اسرائیل مسئولیت امنیتی همه‌جانبه این باریکه را برای مدت نامعلومی بر عهده خواهد داشت؛ زیرا ما دیدیم که وقتی این مسئولیت امنیتی را بر عهده نگیریم چه اتفاقی می‌افتد».

به دنبال این موضع‌گیری بی‌بی، روزنامه عبری‌زبان یدیعوت آحارونوت در‌این‌باره فاش کرد برنامه جدیدی برای غزه پساجنگ وجود دارد که دارای چند مرحله است. طبق این گزارش، تأکید این طرح بر سپردن مدیریت نوار غزه به مقامات محلی بی‌ارتباط با جنبش حماس و تبدیل این باریکه به وضعیتی مشابه منطقه «ب» در کرانه باختری اشغالی است. رون بن یشای، روزنامه‌نگار و تحلیلگر یدیعوت آحارونوت، درباره این طرح گفت: پس از یک هفته و نیم از نفوذ کامل ارتش اسرائیل در نوار غزه و توقف جنگ در آن، اسرائیل با آمریکایی‌ها و سازمان ملل درباره ترتیبات اولیه کنترل و مدیریت این باریکه تصمیم خواهند گرفت. وی گفت که طبق اطلاعات به‌دست‌آمده، سیستم مدیریت در غزه عمدتا به مقامات محلی و افرادی که با حماس در ارتباط نیستند سپرده خواهد شد. درواقع با وجود گذشت ۱۶ سال از خارج‌شدن کنترل نوار غزه از دست تشکیلات خودگردان فلسطین، اما طرف‌هایی در نوار غزه وجود دارند که همچنان حقوق خود را از محمود عباس، رئیس این تشکیلات دریافت می‌کنند. بن یشای درباره جزئیات بیشتر این طرح اعلام کرد که کشورهای عربی برای تثبیت اوضاع انسانی پول مورد نیاز را به غزه تزریق خواهند کرد و در مرحله اول ارتش اسرائیل و سرویس اطلاعات داخلی اسرائیل (شاباک) روند کنترل امنیتی را در نوار غزه ادامه می‌دهند، اما اسرائیل قصد کنترل این باریکه را ندارد و پس از اطمینان از امنیت ساکنان جنوب (جنوب سرزمین‌های اشغالی) و جلوگیری از حملات موشکی، غزه را در اسرع وقت ترک خواهد کرد.

در ادامه این گزارش آمده است که این ایده یک یا دو مرحله دیگر برای حل‌وفصل مشکل غزه برای اسرائیل خواهد داشت که عملی‌کردن آن چند ماه ادامه خواهد یافت. در این مرحله تشکیلات خودگردان کنترل مدنی بر نوار غزه را بر عهده خواهد گرفت و در عین حال شاباک و ارتش اسرائیل آزادی کار در زمینه‌های اطلاعاتی و عملیات را خواهد داشت؛ درست مانند وضعیتی که بر منطقه مبن در کرانه باختری حاکم است. سپس آمریکایی‌ها پیشنهاد خواهند کرد که در این مرحله یک قدرت بین‌المللی غیر از خود آمریکا در نوار غزه مستقر شود. طبق طرح مذکور، مناطقی امن در جهات مختلف نوار غزه وجود خواهد داشت که فلسطینی‌ها می‌توانند برای کارهای کشاورزی در این مناطق حاضر شوند، اما قادر به گذراندن مدت طولانی در این مناطق نخواهند بود و همچنین اجازه حمل اسلحه یا ایجاد مراکز ایست بازرسی را نخواهند داشت. بن یشای در ادامه این گزارش آورده است که طبق خواسته آمریکا، آخرین مرحله مذاکرات سیاسی میان اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین است و این مذاکرات شاید در چارچوب یک کنفرانس بین‌المللی انجام شود. طبق گفته دولت آمریکا، هدف از این مذاکرات رسیدن به یک راه‌حل است که منجر به راه‌حل دودولتی با یک گذرگاه میان کرانه باختری و نوار غزه خواهد شد.