راه‎‌حلی عادلانه و دائمی برای قبرس

در پنجمین اجلاس شورای عالی همکاری ترکیه و یونان که در آتن برگزار شد، طرفین آن را فرصتی برای آغاز دوره‎‌ای جدید در روابط بین ترکیه و یونان دانستند و موضوع قبرس و اختلاف‌های دو کشور در این زمینه در ضعیف‌‎ترین شکل خود و آن‌هم صرفا در کنفرانس مطبوعاتی طرفین مطرح شد. به ‎نظر می‌‎رسد موضوع قبرس به‌صورت موقت از دستور کار یونان و ترکیه خارج شده است. اردوغان در کنفرانس خبری با اشاره به مسئله قبرس تأکید کرد: «دست‌یافتن به راه‌حلی عادلانه، دائمی و پایدار برای قبرس، باید بر اساس واقعیت‌های جزیره و به نفع کل منطقه باشد». میچوتاکیس، نخست‌وزیر یونان، در پاسخ به اردوغان با بیان اینکه دو کشور در مسئله قبرس اختلاف‌نظر دارند، مدعی شد راه‌حلی غیر از قطع‌نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل وجود ندارد و مذاکرات باید از نقطه‎‌ای که در سال 2017 قطع شد، از سر گرفته شود. نخست‌وزیر یونان پس از پایان دیدار رئیس‌جمهور ترکیه از آتن، در تماس تلفنی با خریستودولیدیس، رئیس‌جمهور قبرس، نتایج دیدار با اردوغان را به آگاهی وی رساند و در‌باره گام‌های بعدی تلاش برای از‌سرگیری مذاکرات قبرس بحث و تبادل نظر کرد. دو طرف در اعلامیه مشترکی بر روابط دوستانه و همسایگی خوب بین قبرس و یونان تأکید کردند. آنها همچنین گام‌های برداشته‌شده در دوره آینده را ارزیابی کردند و بار دیگر بر اهمیت پیشنهادهای دو طرف، در‌خصوص همکاری‌های دو کشور تأکید کردند. در اقدامی مشابه، رسین تاتار، رهبر ترک‌های قبرس، با اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه تلفنی گفت‌وگو کرد. گفته می‌شود طرفین توافق کردند تا زمان دستیابی به یک راه‌حل نهایی، همکاری به نفع دو ملت از اهمیت بالایی برخوردار است. تاتار درباره «پیشنهادهای همکاری به رهبر یونانی قبرس درباره منابع هیدروکربنی اطراف جزیره، اتصال جزیره به سیستم اتحادیه اروپا از طریق ترکیه، استفاده کارآمدتر از انرژی خورشیدی، استفاده و توسعه منابع آب شیرین جزیره، مبارزه با مهاجرت‌های بی‌رویه و پاکسازی جزیره از معادن گفت‎‌وگو کرد. رهبر ترک قبرس نیز در سپتامبر گذشته برای دیدار سه‌جانبه با رهبر یونانی قبرس و آنتونیو گوترش، به دبیرکل سازمان ملل در نیویورک ابراز آمادگی کرده بود تا امکان گفت‌‎وگو فراهم شود. اطلاعات مرتبط حاکی از آن است که در تماس‌‎های اخیر بین سیاست‌مداران قبرسی در آتن، مقامات یونان خاطرنشان کردند روابط یونان و ترکیه بدون توجه به پیشرفت و حل مسئله قبرس ادامه خواهد داشت. گروهی از کارشناسان مدعی هستند در صورت نزدیکی دائمی آتن با آنکارا ممکن است موضوعات جدیدتری در روابط مطرح شود. اگر چنین روندی شکل بگیرد، این موضوع می‌تواند از نظر ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک معنای خاصی داشته باشد. پیش‌نیاز آرامش در دریای اژه، آرامش مدیترانه شرقی است. با‌این‌حال، آرامش در دریای اژه و هرگونه کاهش احتمالی حمایت از قبرس، تبعاتی را در پی خواهد داشت. اما سخنگوی دولت یونان تأکید کرده است «مسئله قبرس یک موضوع بسیار مهم است و مواضع یونان با جمهوری قبرس یکسان است. ما وارد بحث حقوق حاکمیتی نمی‌شویم». گزارش اخیر کمیسیون اروپا توجه خاصی به مشکل قبرس داشته است. متن بیانیه کمیسیون بر اهمیت «متعهد و مشارکت فعال ترکیه در مذاکرات برای حل‌وفصل منصفانه، جامع و پایدار مشکل قبرس در چارچوب سازمان ملل متحد» و یک فدراسیون دو‌منطقه‌ای با برابری سیاسی، مطابق با قطع‌نامه‌های مربوطه شورای امنیت سازمان ملل و همچنین قوانین حقوقی و اصول اتحادیه اروپا مورد تأکید قرار گرفته است. در این گزارش، اشاره شده که ترکیه «به نظامی‌‌سازی اراضی اشغالی» از طریق ارتقای پایگاه نظامی پهپادها در چند منطقه و پایگاه دریایی ادامه می‌دهد.

در متن این گزارش به این نکته اشاره شده است که ترکیه «بارها از راه‌حل دو کشوری در قبرس»، برخلاف قطع‌نامه‌های مربوطه سازمان ملل، حمایت کرده و همچنین به تصمیم سازمان کشورهای ترک برای پذیرش قبرس ترک‌تبار اشاره شده است. این گزارش تأکید دارد که ترکیه «هیچ فعالیت حفاری غیرمجازی در شرق مدیترانه انجام نداده است»؛ اما همچنان از به رسمیت شناختن جمهوری قبرس امتناع می‌کند و «مکررا از دو کشور حمایت می‌کند. راه‌حل دو دولتی در قبرس برخلاف قطع‌نامه‌های مربوطه شورای امنیت سازمان ملل است». در سفر اردوغان به یونان، از هیچ‌‌یک از مواضع تند اردوغان در گذشته خبری نبود. او در هفتاد‌وهشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل تأکید کرده بود تنش اخیر در قبرس مظهر شکست ساختار نهادهای بین‎‌المللی و نشانه قربانی‌شدن عدالت و اعتماد است. ترکیه به‌عنوان کشور پیشگام، از ابتکارات برای تقویت صلح و ثبات و درخواست گوترش دبیرکل سازمان ملل به منظور ایجاد یک دستور کار جدید برای صلح حمایت می‌کند. طرف ترک قبرس همیشه تلاش صادقانه‌ای برای یافتن راه‌حل عادلانه، دائمی و پایدار برای مسئله قبرس انجام داده است و همگان پذیرفته‌اند که این راه‌حل دیگر بر اساس مدل فدراسیون قابل تحقق نیست. ترکیه از جامعه جهانی دعوت می‌کند استقلال جمهوری ترک قبرس شمالی را به رسمیت بشناسند و با این کشور روابط دیپلماتیک، سیاسی و اقتصادی برقرار کنند و از نیروهای حفظ صلح سازمان ملل در جزیره نیز انتظار دارد که بی‌‎طرفی خود را حفظ کنند.