محمد آقامیری از بحران فرونشست در کشور می‌گوید
آژیر قرمز فرونشست به صدا درآمد
لایحه «طرح کنترل فرونشست زمین و کاهش اثرات آن در کشور» مدتی پیش از سوی شورای‌عالی استان‌ها به مجلس ارائه شد. به‌تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس نقدی بر این لایحه منتشر کرد که در آن تأکید شد فرونشست از پدیده‌های چالش‌برانگیز برای کشور است؛
لایحه «طرح کنترل فرونشست زمین و کاهش اثرات آن در کشور» مدتی پیش از سوی شورای‌عالی استان‌ها به مجلس ارائه شد. به‌تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس نقدی بر این لایحه منتشر کرد که در آن تأکید شد فرونشست از پدیده‌های چالش‌برانگیز برای کشور است؛ به‌طوری‌که کنترل آن در حوزه شکل‌گیری و کاهش اثرات در بخش اثرگذاری این پدیده، به اتخاذ اقدامات ویژه نیاز دارد و به‌همین‌دلیل پرداختن به این موضوع دارای ارزش بالایی است. باوجود‌این، این لایحه در بیشتر مواد دچار هم‌پوشانی یا تضاد با قوانین موجود در حوزه فرونشست ارزیابی شد. در ادامه پیشنهاد اصلاح و اخذ نظرات همه دستگاه‌ها مطرح شد. محمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران که از ابتدای دوره ششم مدیریت شهری پیگیر تهیه این لایحه در شورای‌عالی استان‌ها بوده، درباره اظهارنظر مرکز پژوهش‌ها توضیح داد.
نقدی بر لایحه شورای‌عالی استان‌ها درباره فرونشست از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شده است. مخالفت‌های برخی از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و اعلام این موضع که: «ما در حوزه فرونشست قانون کم نداریم و نیازمند بهروزرسانی این قوانین هستیم»، برخی از نکات مطرح‌شده از سوی این مرکز بود.
در آخرین جلسه‌ای که دو هفته پیش در این زمینه در مجلس برگزار شد، دستگاه‌های مرتبط آمدند و موظف شدند نظراتشان را مکتوب بیاورند. نمایندگان دستگاه‌ها آمدند، صحبت کردند و نقطه‌نظراتشان را بهصورت کتبی تهیه و ارائه دادند. در نظرهای کتبی برخی مخالفت‌هایی با کلیات کرده بودند و عقیده داشتند که ما قوانینی داریم که باید بهروزرسانی شود یا باید توجه بیشتری به قوانین شود و مطالبه‌گری شود. برخی روی بندهای لایحه‌ای که ما آورده بودیم، نظر داده بودند و برخی نیز موافقت کرده بودند که قانون خوبی است و نظرشان را هم داده بودند و بر آن صحه هم گذاشته بودند.
مثل وزارت نیرو... .
بله، جمع‌بندی‌ای که در کمیسیون انجام شد، به این نتیجه ختم شد که این لایحه باید تبدیل به قانون شود و به صحن مجلس برود. دستگاه‌های مسئول نیز باید نظراتشان را مکتوب و نه شفاهی، به شورای‌عالی استان‌ها ارسال کنند و شورای‌عالی استان‌ها هم بنشیند با نماینده‌های دستگاه‌ها بهصورت جداگانه و نفر به نفر جلسه برگزار کند و به جمع‌بندی نهایی برسد. در‌حال‌حاضر این کار از طرف شورای‌عالی استان‌ها در حال انجام است و دست‌کم چهار یا پنج جلسه آن تشکیل شده است. جمع‌بندی نهایی را ما تا هفته آینده به کمیسیون خواهیم داد و کمیسیون یک جلسه دیگر می‌گذارد و آن را مصوب و لایحه را برای بررسی به صحن ارسال می‌کند. اینکه گفته شده مخالفت شده است، مربوط به گذشته است. براساس جمع‌بندی کمیسیون، نتیجه این شد که آن طرح باید حتما تبدیل به قانون شود. درست است که ما یک‌سری مواد قانونی داریم که در جاهای دیگر پراکنده شده ولی با توجه به بحث بحرانی‌‌بودن این موضوع ضرورت دارد این قانون از دل قانون‌های دیگر دربیاید و جدا شود، یک هم‌افزایی انجام شود و قوانین تجمیع شود و به مجلس برود تا ردیف بودجه برای آن دیده شود و راجع به آن اعمال شود. یک متولی هم برای این کار در نظر گرفته شود تا یک عده پاسخ‌گو شوند. بهترین جا را برای پیشبرد این کار، دبیرخانه معاونت عمران وزارت کشور دیده‌ایم.
وزارت کشور گویا اولین دستگاه مخالف این لایحه است.
مخالفت کند... وزارت کشور می‌گوید من این قوانین را دارم و این مسئولیت جدید را به من ندهید اما وقتی تبدیل به قانون شود، موظف است این کار را انجام دهد. وقتی مجلس قانون را تصویب کند، دبیرخانه‌اش را ویژه کند، ردیف بودجه ویژه بگذارد و استانداری‌ها هماهنگ شوند که بیایند به‌‌طور ویژه این کار را انجام دهند، کار به جلو می‌رود... .
آن‌قدر کار بحرانی سر وزارت کشور ریخته شده، اصلا به انجام کارهای دیگر نمی‌رسد. ما از دل این مسئولیت در حوزه بحران، فرونشست را درآوردیم و زنگ خطر آن را هم به صدا درآوردیم. ما در شورای‌عالی استان‌ها 126 هزار عضو شورای روستایی و شهرستانی و شهری داریم که گزارش‌های آنها به من به‌عنوان رئیس عمران و حمل‌ونقل می‌رسد. به خاطر آن گزارش‌ها بود که ما دغدغه‌ای را که در شهر تهران داشتیم، ملی کردیم و آن را بهصورت لایحه از سوی شورای‌عالی استان‌ها مطرح کردیم و بر این پافشاری کردیم که بحث ما فقط بحث تهران نیست؛ بحث کل کشور است. آن‌قدر در کشور مسائل بحرانی دیده‌ایم که اصلا تهران را یادمان رفت! یعنی تهران به حاشیه رفت... برای مثال اوضاع اصفهان بسیار بحرانی است. چهارمحال‌و‌بختیاری هم همین‌طور. خراسان جنوبی سروصدایش درنمی‌آید؛ چون آنها رسانه ندارند. در خراسان جنوبی روستایی‌ها از اینکه خانه بسازند، منع شده‌اند. حتی سکنه شهرهای کوچک‌شان هم دارند جمع می‌کنند و جواز خانه‌سازی در آنها نمی‌دهند. وضعیت آب‌شان به هم ریخته و داستان‌های فجیع پیدا کرده‌اند؛ اما در حد اصفهان رسانه ندارند که صدای‌شان را پخش کنند و داد بزنند و بگویند که چه بلایی سرشان آمده. چهارمحال‌و‌بختیاری چند وقت است که صدایش درآمده یا چابهار... . از خراسان جنوبی عکس‌ها و فیلم‌هایی آوردند که نشان می‌داد وضعیتش خیلی بدتر از اصفهان است؛ یعنی این فاجعه در کل کشور دارد اتفاق می‌افتد... غیر از آن دو استان شمالی ما که مشکل آبی ندارد و به خاطر وضعیت دریا همیشه زیرسطحی‌شان غنی از آب است و این مشکلات را ندارند.
در مجلس هم گفتیم ما تعصب نداریم روی لایحه‌ای که آوردیم، اصلا ما متولی این قانون نیستیم، ما به مجلس این لایحه را تحویل دادیم و رفتیم. مجلس ما را صدا کرد که به مجلس توضیح دهید. گفتیم ما این بحران را تشخیص دادیم، این هم لایحه‌اش برای اینکه بشود کنترل و پیشگیری و پایش انجام شود. تعصبی روی این کار نداریم، برای اینکه این کار قرار است قانونی شود و به ردیف بودجه برسد. بودجه‌اش را می‌گیرند و به دستگاه‌ها می‌دهند که موظف‌اند کار را به اجرا برسانند و انجام بدهند. جالب آنکه دستگاه‌ها می‌گفتند که ما قانون داریم، بودجه‌اش را به ما نمی‌دهند! گفتیم برای چه به شما نمی‌دهند؟ پاسخ دادند برای اینکه این قانون ذیل 20، 30 تا قانون دیگر آمده و اصلا دیده نمی‌شود. موارد بسیار است... نکته این است که هزینه‌ها خرج مواردی می‌شود که برنامه مدون و مشخصی دارد؛ ولی ما برای مقابله با فرونشست، برنامه نداریم. این را ما از ذیل قوانین دیگر درآوردیم، تجمیع کردیم و برایش برنامه تعریف کردیم با این هدف که وقتی بودجه می‌آید، دیگر یک ریالش هدر نشود.
اما در برنامه هفتم که می‌گردیم، هیچ نشانی از این دغدغه مهم در زمینه فرونشست به چشم نمی‌خورد... .
رئیس کمیته محیط زیست مجلس، پیگیر این موضوع بود. شورای‌عالی استان‌ها هم پیشنهاد داد که حتما بحث فرونشست در برنامه هفتم دیده شود. ما به دنبال قانون و ردیف بودجه برای پیشگیری از این بحران هستیم.
در گزارش مجلس که در صحبت‌های شما هم به آن اشاره شد، بحث آسیب‌پذیری مسکن‌سازی در مناطقی است که فرونشست دارد، مطرح شده. مناطق 18 و 19 ما هم دچار همین آسیب هستند؛ اما پروژه مسکن‌سازی متمرکز این مناطق است. با توجه به این وضعیت پروژه شهرک الگو را می‌توان مثلا در منطقه 19 تعریف کرد؟
دو تا مسئله مطرح است؛ یکی اینکه ما به فکر این موضوع باشیم که برویم برای کنترل و پیشگیری فرونشست اقداماتی انجام دهیم. اگر اقدامات لازم انجام شود، در مدت سه، چهار سال روند کاهش فرونشست را به‌خوبی متوجه می‌شویم. موضوع دوم این است که فرونشست در مناطق مختلف براساس جنس خاک متفاوت است. براساس جنس هر خاکی با توجه به اینکه بدانیم این منطقه فرونشست دارد، می‌توان طراحی سازه‌ها را طوری انجام داد که ساختمان‌سازی هم در آن انجام شود؛ ولی پیش‌بینی فرونشست را باید داشته باشند. در شهرهای مختلف دنیا روی گسل زلزله ساختمان‌سازی می‌شود دیگر. ژاپن که کُلش جزیره و گسل است؛ پس باید بگوییم ژاپن تعطیل کند و ساختمان نسازد؟ نه! روی گسل زلزله ساختمان می‌سازد؛ یعنی فناوری ساختمان این است که روی گسل و روی فرونشست می‌توانی ساختمان بسازی؛ ولی به شرطی که بدانی و شناخت داشته باشی؛ یعنی با درک اینکه اینجا فرونشست هست، طراحی سازه انجام شود.
بعد از زلزله ترکیه از شما درباره ساخت‌وساز آن هتل در حریم گسلی پرسیدم و شما نگران تکرار اتفاقات مشابه بودید. با توجه به اینکه این هتل ۳۰ طبقه در حریم گسلی قرار دارد، ساخت آن در این محدوده خطرآفرین نیست؟
ما اصلا چیزی به اسم حریم گسل نداریم. این تعریفی از خود ما است که می‌گوییم اینجا گسل است و تا چند صد متر در اطراف آن چیزی ساخته نشود یا ارتفاع ساختمان را مثلا بیش از حد بالا نبرید، به خاطر وضعیت گسل. همه اینها براساس شناختی است که باید ما از گسل داشته باشیم. وضعیت گسل را نمی‌دانیم. اینکه دقیقا چگونه است و اصلا دقیقا تا کجا آمده... چون آن‌قدر ساختمان ساخته شده که دیگر حتی ماهواره‌ای هم نمی‌تواند تشخیص بدهد که مسیر گسل کجاست! پیش‌تر گسل با عکس ماهواره‌ای تشخیص داده می‌شد.
به‌تازگی گسل طرشت را شناسایی کردند و گفتند گسل طرشت تا مرکز شهر تهران می‌آید. دقیقا؛ چون دستگاه ماهواره‌ای قوی شده، توانستند کاری انجام بدهند که بگویند مثلا تا کجا می‌آید؛ آن‌هم به خاطر اینکه حالا در مسیر آن ساختمان‌های زیادی ساخته نشده و تراکم ساختمان‌ها کم بوده. ما درباره احداث ساختمان بلندمرتبه در شمال تهران هم باید روی گسل شناخت داشته باشیم و بعد بیاییم بگوییم طراحی کنند. بعد بگوییم اگر ضرورت دارد، برو آنجا روی گسل بساز و اگر ضرورت ندارد، جانمایی آن را عوض کن. ما استانداردی نداریم که بگوید حریم گسل را چگونه نگه دارید. اصلا در استاندارد دنیا چنین چیزی نداریم. شما باید تشخیص دهید گسل چقدر است، عمق گسل چقدر است و... .
در گسلی که در ترکیه باز شد، 200 متر دهانه گسل در عمق 30 متر باز شد. ما اگر بگوییم یک ساختمان آنجا ساخته شود، با چنین دهنه‌ای، آن ساختمان را در خودش می‌بلعد. براساس این است که می‌گویم ما باید شناختی قوی از گسل‌ها داشته باشیم؛ یعنی همه مراکز علمی، مراکز پژوهش زلزله، جاهای مختلف و دانشگاه‌هایی که دارند روی گسل‌ها کار می‌کنند، باید از آنها دعوت کنیم و بگوییم این گسل در چه وضعیتی قرار دارد؟ از آن چه شناخت‌هایی داریم؟ و براساس شناخت آن ضرورت دارد که آنجا بخواهیم بنایی بسازیم یا نه... . وقتی چنین اتفاقی رخ می‌دهد و جلوی چشم ما هست که چنین اتفاقی تازه افتاده، مشابه این اتفاق یعنی از لحاظ ریشتر که ما می‌گوییم بالای هفت ریشتر در تهران زلزله می‌آید و همه استادان دانشگاه تأیید کردند، این کار را باید با دقتی ویژه
انجام دهیم.
