نشست پرچالش

شرق: نشست دوره‌ای و شش‌ماهه شورای امنیت سازمان ملل درباره شانزدهمین گزارش آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، درباره قطع‌نامه ۲۲۳۱ در مورد ایران و برجام برگزار شد. به گزارش ایرنا، خانم رزمای دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی، شانزدهمین گزارش آنتونیو گوترش را در نشست روز دوشنبه به وقت محلی (۲۷ آذرماه ۱۴۰۲ برابر با ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳‌) درباره اجرای قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت درباره ایران و توافق هسته‌ای (برنامه جامع اقدام مشترک) موسوم به برجام قرائت کرد که بخش‌هایی از این گزارش دبیرخانه سازمان ملل مورد انتقاد امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده ایران در سازمان ملل، قرار گفت. شانزدهمین گزارش دبیرکل سازمان ملل درباره اجرای قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در ۲۳ بند تنظیم و ارائه شد که اشاره دارد «پیشرفت درباره موضوع هسته‌ای ایران کمتر از انتظارات اعضای برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام و جامعه بین‌المللی بوده است. با وجود درخواست‌های مکرر از همه طرف‌های ذی‌ربط برای تجدید گفت‌وگو و تعامل با هدف بازگشت به اجرای کامل و مؤثر برنامه و قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵)، تلاش‌های دیپلماتیک در‌حال‌حاضر متوقف شده است». در ادامه این گزارش آمده است: «در‌حالی‌که چالش‌های کنونی برای بازگرداندن این طرح پیچیده شده است، من همچنان بر این عقیده‌ام که این طرح بهترین گزینه موجود برای تضمین ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران است و از همه طرف‌ها می‌خواهم که بر اهداف مشترک خود در عدم اشاعه و امنیت منطقه‌ای تمرکز کنند». گزارش یادشده با بیان انتظاراتی از تهران و واشنگتن، مطرح کرد که «درخواست‌ها از جمهوری اسلامی ایران برای خودداری از گام‌های بیشتر که اجرای کامل برجام را دورتر می‌کند، همچنان وجود دارد. ما همچنین از ایران می‌خواهیم اقداماتی را که از جولای ۲۰۱۹ انجام داده و متعهد شده برگشت‌پذیر باشد، لغو کند. آمریکا همچنین باید تحریم‌های خود را همان‌طور که در این توافق مشخص شده است، لغو یا معاف کند و معافیت‌ها را درباره تجارت نفت با جمهوری اسلامی ایران تمدید کند. این اقدامات برای حفظ اهداف اولیه برنامه ضروری هستند». در ادامه این متن، ارجاعی هم به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده که گروسی تأکید داشته «فعالیت راستی‌آزمایی و نظارت آژانس به‌ طور جدی تحت تأثیر توقف اجرای تعهدات هسته‌ای ایران تحت برجام قرار گرفته است». گزارش گوترش به گفته‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استناد می‌کند که از فوریه ۲۰۲۱ تاکنون قادر به راستی‌آزمایی کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده در ایران نبوده؛ اما تخمین زده که تا ۲۸ اکتبر ۲۰۲۳، کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۴۴۸۶.۸ کیلوگرم بوده است (که بیش از مقدار مجاز ۲۰۲.۸ کیلوگرم است). این مقدار شامل ۵۹۹.۸ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده به خلوص ۲۰ درصد از نوع U-235 و ۱۳۰.۳ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد از نوع U-235 است. آژانس همچنین خاطرنشان کرده که «در صورت ازسرگیری کامل اجرای تعهدات هسته‌ای از سوی ایران در چارچوب برجام»، باید «یک خط نظارتی جدید» درباره تولید سانتریفیوژ و آب سنگین ایجاد کند.

 آنچه در نشست شورای امنیت گذشت

پس از قرائت گزارش دبیرکل سازمان ملل، سفیر و نماینده مالت در سازمان ملل که به جای ایرلند تسهیلگر اجرای قطع‌نامه ۲۲۳۱ درباره برجام است، در سخنانی از تلاش‌های همه کشورهای عضو برای مشارکت در گفت‌وگو و اذعان به اهمیت برجام به‌عنوان یک توافق چندجانبه در عدم اشاعه هسته‌ای استقبال کرد. خانم ونسا فریزر 

(Vanessa Frazier) سفیر و نماینده دائم کشور اروپایی مالت در سازمان ملل، افزود: در طول دوره گزارش، کمیسیون مشترک برجام تشکیل جلسه نداد. هماهنگ‌کننده برنامه جامع اقدام مشترک به رایزنی با اعضای برجام و آمریکا برای رسیدگی به تحولات مربوط به این توافق، به منظور بازگشت احتمالی آمریکا به برجام و اطمینان از اجرای کامل و مؤثر آن ادامه داد. او تصریح کرد: من به‌عنوان تسهیل‌کننده برجام در شورای امنیت، عمیقا به برنامه جامع اقدام مشترک که از طرف شورا در قطع‌نامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) تأیید شده است، متعهد هستم.

اما جان کلی، دیپلمات آمریکایی، در این نشست مدعی شد ایران به اقدامات تحریک‌آمیز خود ادامه داده است. به گفته کلی، ایران باید اقدامات لازم را برای اعتمادسازی در جامعه جهانی و کاهش تنش‌ها انجام دهد. این دپیلمات آمریکایی بدون اشاره به نقض برجام از سوی آمریکا و خروج از این توافق بین‌المللی ادعای کرد که آمریکا متعهد به رفع نگرانی بین‌المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران از طریق دیپلماسی است، اما متأسفانه این هدف ایران نیست. او این را هم گفته که «ما کاملا آماده استفاده از همه ابزارهای لازم برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای هستیم». دیپلمات آمریکایی در اظهاراتی ضد ایرانی مدعی شد: برنامه موشک بالستیک ایران تهدیدی برای صلح و امنیت منطقه‌ای است و ایالات متحده آمریکا به همراه شرکای خود به جلوگیری از اشاعه تسلیحات موشکی ایران ادامه خواهند داد. ما همچنین به تحریم شرکت‌هایی که در این تهدید سهم دارند، ادامه خواهیم داد. سپس معاون نمایندگی چین در سازمان ملل در سخنانی در این نشست، برجام را نتیجه دیپلماسی چندجانبه مورد تأیید شورای امنیت و ستون مهم عدم اشاعه هسته‌ای بین‌المللی دانست و در ادامه گفت: «در شرایط فعلی گسترش تنش‌ها میان اسرائیل و فلسطین، برجام بسیار مهم‌‌تر شده است». او تصریح کرد که از همه طرف‌ها می‌خواهد فورا اقدامات و تعهدات لازم برای بازگشت به اجرای کامل برجام را انجام دهند. برجام تنها مسیر صحیح برای حل مسئله هسته‌ای ایران است. مذاکرات باید هرچه زودتر از سر گرفته شوند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید به کار خود در ایران به شکلی شفاف و بی‌طرف ادامه دهد. آمریکا به‌عنوان آغازکننده بحران هسته‌ای ایران، باید صداقت از خود نشان دهد، به مسئولیت‌ها و تعهدات خود عمل کند و تحریم‌های یک‌جانبه خود علیه ایران را لغو کند. واسیلی نبنزیا، سفیر و نماینده دائم روسیه در سازمان ملل، سخنران بعدی بود که او هم مانند همتای چینی خود اذعان کرد: «برجام نمونه توانایی دیپلماسی چندجانبه در جهان امروز است، اما با مرور زمان تعدادی از اعضای برجام به‌ویژه یک کشور که از آن خارج شدند. تمام تلاش خود را می‌کنند تا پیروزی دیپلماتیک ما را بی‌نتیجه کنند». او افزود: آمریکا تحریم‌هایی یک‌جانبه و غیرقانونی علیه ایران وضع کرده است و پس از گذشت پنج سال و نزدیک‌شدن انتخابات جدید در این کشور، واشنگتن هنوز اقدامی برای تصحیح اقدامات خود انجام نداده است. سفیر روسیه انتقادی هم به گزارش دبیرکل سازمان ملل داشت؛ چراکه به نظر او، گزارش یادشده ممکن است چنین مفهومی ارائه دهد که ایران مسئول شکست برجام است؛ اما به گفته نبنزیا، «باید توجه داشته باشیم که بازگشت ایران به تعهدات خود تنها زمانی انجام خواهد شد که اقدامات مشابه از طرف اروپایی‌ها و آمریکا انجام شود. تصمیم سه کشور اروپایی برای ادامه تحریم‌ها علیه ایران پس از لغو آنها در سازمان ملل، مانند اقدام آمریکا در خروج از برجام است». سفیر روسیه همچنین با مطرح‌کردن انتقادی دیگر از گزارش دبیرکل سازمان ملل بر اساس ادعاهای دبیرخانه این سازمان، تصریح کرد: کشورهای غربی به ادعاهای خود درباره ارائه پهپاد از سوی ایران به روسیه ادامه می‌دهند. ما نگران گزارش دبیرکل در این زمینه هستیم. دبیرکل سازمان ملل در این گزارش به ادعاهای آمریکا اشاره کرده و با این حال از نمایندگان ایران یا روسیه برای بررسی شواهد ادعایی دعوت نشده است. اختیارات قطع‌نامه ۲۲۳۱ شامل این موضوع نمی‌شود. در ادامه نشست، دیپلمات‌های انگلیسی و فرانسوی مواضعی همسو با ایالات متحده داشتند؛ کمااینکه نماینده انگلستان با تکرار ادعاهای آمریکا مدعی شد که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه ذخایر اورانیوم غنی‌سازی‌شده ایران ۲۲ برابر بیشتر از حد مجاز در برجام است، هویت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای این کشور را زیر سؤال می‌برد. او با ابراز هراس از برنامه دفاع بازدارندگی ایران در سخنانی تکراری و ضد ایرانی ادعا کرد: برنامه موشکی ایران همچنان یک نگرانی اصلی برای عدم اشاعه هسته‌ای است. این دیپلمات انگلیسی مدعی شد لندن شواهدی به سازمان ملل ارائه داده است که نشان می‌دهند ایران به روسیه پهپاد ارائه داده و مسکو از آنها برای حمله به اوکراین استفاده کرده است. ارائه این تسلیحات نقض قطع‌نامه ۲۲۳۱ است. دیپلمات فرانسوی نیز بدون کوچک‌ترین اشاره‌ای به نقش آمریکا در نقض برجام، در سخنانی مدعی شد: در چهار سال گذشته ایران به نقض تعهدات برجامی خود ادامه داده است. در شش ماه گذشته این نقض تعهدات افزایش یافته؛ به گونه‌ای که اقدامات هسته‌ای ایران هیچ‌گونه توجیه صلح‌آمیز و غیرنظامی ندارند. این دیپلمات فرانسوی با ابراز هراس غرب از پیشرفت‌های برنامه هسته‌ای ایران، ادعا کرد که ایران به غنی‌سازی اورانیوم در سطحی بسیار بالاتر از آنچه در برجام مشخص شده است، ادامه می‌دهد. ایران به محدود‌کردن فعالیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این کشور ادامه می‌دهد. او ادعا کرد: ما به همراه سه کشور اروپایی تصمیم گرفته‌ایم به تحریم‌های تسلیحاتی ایران پس از انقضای آنها در سازمان ملل ادامه دهیم و آماده‌ایم بلافاصله پس از بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود این تصمیمات را لغو کنیم.

‌ پاسخ تهران

در ادامه نشست نوبت به سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل رسید که با انتقاد از رفتار غیرحرفه‌ای و سیاست‌زده دبیرخانه سازمان ملل در قبال قطع‌نامه ۲۲۳۱ تأکید کرد مسئولیت وضعیت فعلی برجام به طور مستقیم و کامل بر عهده آمریکا و EU/ E3 (اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی) به دلیل موارد متعدد عدم اجرای د‌رخور توجه تعهداتشان تحت برجام و همچنین نقض مستمر و سیستماتیک تعهدات حقوقی صریح بر اساس قطع‌نامه ۲۲۳۱ است. امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد، در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد با عنوان «عدم اشاعه: اجرای قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵)» که شامگاه دوشنبه به وقت محلی ۲۷ آذرماه ۱۴۰۲ برابر با ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳ سخن می‌گفت، افزود از زمان نشست قبلی شورا، جمهوری اسلامی ایران به طور مداوم برای احیای برجام تلاش کرده است. با این وجود، علی‌رغم حسن نیت و تلاش ما، طرف‌های دیگر تاکنون هیچ گام ملموسی برنداشته‌اند. نه ایالات متحده و نه EU/ E3 (اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی) صادقانه مصمم به پایان‌دادن به عدم اجرای قابل‌توجه تعهدات خود تحت برجام و قطع‌نامه ۲۲۳۱ نیستند. ایروانی تصریح کرد که طبق معمول، امروز آنها با نادیده‌گرفتن عمدی دلایل اصلی وضعیت فعلی برجام، تلاش کردند تا روایت را تغییر دهند، جای قربانی و مقصر را تغییر دهند، کمپین اطلاعات نادرست به راه بیندازند و وارد بازی مخرب سرزنش‌کردن طرف دیگر شوند. شایان ذکر است طرفی که از برجام خارج شد، آمریکاست نه ایران! سفیر ایران تأکید کرد: مسئولیت وضعیت فعلی برجام به‌طور مستقیم و کامل بر عهده ایالات متحده و سپس اتحادیه اروپا/E3 به دلیل موارد متعدد «عدم اجرای قابل‌توجه» تعهداتشان تحت برجام و همچنین نقض مستمر و سیستماتیک تعهدات حقوقی صریح بر اساس قطع‌نامه ۲۲۳۱ است. علاوه بر این، بن‌بست در مذاکرات وین صرفا ناشی از فقدان اراده سیاسی از سوی ایالات متحده و E3 است که ناشی از ملاحظات سیاسی داخلی آنها‌ست.

قطع‌نامه ۲۲۳۱ ربطی به مسائل منطقه‌ای ندارد

ارشدترین دیپلمات جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل همچنین تصریح کرد که قطع‌نامه ۲۲۳۱ ربطی به مسائل منطقه‌ای ندارد و هرگونه تلاش برای ایجاد چنین پیوندی سوء‌استفاده از روند است. به‌این‌ترتیب تلاش برای ایجاد ارتباط نادرست بین استفاده از پهپاد در درگیری اوکراین و قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد گمراه‌کننده و کاملا بی‌اساس است. موضع ایران در قبال درگیری در اوکراین روشن و ثابت است. ایروانی تأکید کرد: تهدید اصلی و دیرینه صلح و امنیت منطقه ما برای همگان شناخته شده است و تلاش برای کتمان آن از طریق اطلاعات نادرست، بدنام‌کردن یا اتهامات بی‌اساس به دیگران بیهوده و بی‌اساس است. برخلاف ادعاهای بی‌اساس، ایران پیوسته تعهد خود را به تقویت صلح و امنیت در منطقه نشان داده است. هیچ فرد، گروه یا کشوری به دستور ایران عمل نمی‌کند و به‌این‌ترتیب ما مسئول رفتار هیچ‌کس در منطقه نیستیم. سفیر ایران در سازمان ملل با بیان اینکه نامه نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل به تاریخ ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳ حاوی نظرات مفصل ما درباره شانزدهمین گزارش دبیرخانه درباره قطع‌نامه ۲۲۳۱ است، گفت در این گزارش به بازدیدهای خاص و به‌اصطلاح یافته‌های آنها اشاره شده است. این فعالیت غیرمجاز و غیرقانونی است که نشان‌دهنده نقض آشکار دستور تعیین‌شده دبیرخانه است. این مأموریت، همان‌طور که در بند ۷ تبصره S/2016/44 رئیس شورا به صراحت بیان شده است، به‌شدت محدود به «حمایت اداری» است. او با تکرار موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد حتی قبل از پایان برخی اقدامات محدودکننده مرتبط با موشک‌های بالستیک در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳، برنامه‌های فضایی و موشکی ایران خارج از محدوده و صلاحیت قطع‌نامه ۲۲۳۱ بود.

 بیانیه تروئیکای اروپایی

پس از برگزاری نشست دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل درباره قطع‌نامه ۲۲۳۱ و بررسی شانزدهمین گزارش دبیرکل درباره اجرای این قطع‌نامه و برجام، تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) در بیانیه‌ای مشترک، ادعاهای پیشین خود درباره ماهیت برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کردند. به گزارش ایسنا، این کشورها در این بیانیه‌ بدون اشاره به کارشکنی‌های خود در اجرای تعهداتشان به‌عنوان امضاکنندگان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، ایران را به نقض تعهدات هسته‌ای‌اش ذیل این توافق متهم کردند و مدعی شدند که ایران هیچ توجیه غیرنظامی‌ای برای ذخیره اورانیوم غنی‌شده خود که اکنون طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از ۲۰ برابر حد تعیین‌شده در برجام است، ندارد. با وجود همکاری دائمی و کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آنها در ادامه این بیانیه مدعی شدند فقدان همکاری درست تهران با آژانس اتمی بر روند فعالیت‌های دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل برای راستی‌آزمایی ماهیت برنامه هسته‌ای ایران تأثیر گذاشته و معماری جهانی عدم اشاعه هسته‌ای را تضعیف کرده است. انگلیس، فرانسه و آلمان با تأکید بر این ادعای واهی خود خواستار همکاری کامل و به موقع ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شدند. این کشورها همچنین ادعای بی‌اساس و اثبات‌نشده غرب و آمریکا را مبنی بر اینکه ایران از روسیه در جریان جنگ این کشور با اوکراین از مسکو حمایت نظامی می‌کند و پهپاد در اختیار آن می‌گذارد، تکرار کردند. آنها در ادامه با طرح این ادعا که قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ایران را از انجام آزمایش‌های موشکی بالستیک و توسعه برنامه موشکی‌اش بازمی‌دارد، مدعی شدند که جمهوری اسلامی ایران به‌طور مکرر این الزامات خود را زیر پا گذاشته و این امر مستلزم بررسی دقیق است، زیرا محدودیت‌های قطع‌نامه ۲۲۳۱ بر برنامه موشکی ایران به‌طور خودکار در ۱۸ اکتبر برداشته شد. تروئیکای اروپا در بخش پایانی این بیانیه با تأکید بر اینکه آنها همچنان متعهد به جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای هستند، ادعا کردند: ما بار دیگر بر عزم خود برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای موضوع هسته‌ای ایران تأکید می‌کنیم که تلاش‌های پیگیر ما در این زمینه، آن را نشان داده است.