از نشان گرافیک تا نشان دیزاین

معراج قنبری

«نشان» از همان آغاز یک جای خالی را نشان کرده بود؛ یک جای خالی در طراحی گرافیک ایران. زمستان ۱۳۸۲ بود که مرتضی ممیز در سرمقاله نوشت: «در هر شماره مطالب و افکار طراحان و هنرمندان خود و کشورهای دیگر را به میان می‌کشیم و در معرض بحث اهل نظر می‌گذاریم». نشان در دوره اول خود در طول ۱۶ سال -‌تا زمستان ۱۳۹۸‌- ۴۷ شماره منتشر کرد.

نشان، نشریه‌ای تخصصی، پژوهشی و آموزشی با هدف گسترش طراحی، فرهنگ بصری و ارتباط بین طراحان گرافیک ایران، آسیا و جهان بود که به دو زبان فارسی و انگلیسی، به‌صورت فصلنامه و چهار شماره در سال منتشر می‌شد. استیون هلر و جیسن گادفری در کتاب یکصد مجله کلاسیک طراحی گرافیک (انتشارات لارنس کینگ، ۲۰۱۵) که مجموعه‌ای منحصربه‌فرد از بانفوذترین مجلات مختص طراحی گرافیک، تبلیغات و تایپوگرافی است، نشان را یکی از صد مجله برگزیده قرن‌های ۲۰ و ۲۱ و یکی از سه مجله برگزیده در آسیا در کنار گرافیس، سی‌‌اِی، نووم، نئوگرافیک، امیگره، پرینت، آی و... برگزیدند. نشان تنها نشریه تخصصی رشته طراحی گرافیک در ایران و منطقه خاورمیانه بود که با رجوع به آن، می‌توان به موضوعات روز طراحی گرافیک ایران و جهان دست پیدا کرد. در عین حال، برخی از مقالات نشان به تاریخ و آرشیو طراحی گرافیک نیز اختصاص داشت. به این ترتیب، «نشان» نقش تعیین‌کننده‌ای در انعکاس موضوعاتی منحصربه‌فرد از جهان پیرامون به جامعه مخاطبان ایرانی داشت و در عین حال، بهترین رسانه برای شناساندن طراحی گرافیک ایران به علاقه‌مندان غیرفارسی‌زبان در سطح جهان بود.

حالا نشان پس از چند سال فاصله در دوره‌ای جدید، با شکل و شمایل و محتوایی جدید منتشر شده است. سردبیر در ابتدای نشریه به تغییری بنیادین و جدی اشاره می‌کند: «در سه دهه اخیر، مباحث بنیادی دیزاین در غرب جدی‌تر شده و پای فلاسفه، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و اندیشمندان بسیاری از رشته‌های دیگر به دیزاین کشیده شده است. این را می‌توان از کتاب‌های متعدد و متنوع میان‌رشته‌ای فهمید. گسترش تفکر دیزاین که اکنون به سایر رشته‌ها سرک می‌کشد و میهمان ساحت‌های گوناگون است، سبب توجه بیشتر به دیزاین، حتی میان سیاست‌مداران و دولتمردان شده است» و محتوای نشریه را از طراحی گرافیک به مفهوم گسترده‌تری که «دیزاین» باشد، تغییر داده است. شماره نخست مستقیما به دو پرسش اساسی پرداخته‌ است: دیزاین چیست؟ دیزاینر کیست؟ و در هر شماره یک موضوع محوری خواهد داشت. در شماره اول دوره جدید، به مباحثی همچون دیزاین‌فشن، دیزاین صنعتی، دیزاین جواهر، دیزاین اطلاعات، دیزاین تایپ‌فیس و موارد مختلف دیگر  پرداخته شده است.

در جامعه گرافیک ایران، گروهی مخالف و گروهی موافق این تغییر هستند و با گذر زمان می‌توان نشان دوره پیشین و دوره فعلی را با تصویر روشن‌تری قیاس کرد.