کشمکش دوباره مستندات

‌حسن روحانی هفته گذشته در نامه‌ای به شورای نگهبان خواستار اعلام دلایل ردصلاحیت خود شده است؛ اما با گذشت یک هفته هنوز این شورا به نامه او پاسخی نداده و دلایل و مستندات خود را برای این تصمیم ارائه نداده است. این در حالی است که طبق قانون شورای نگهبان موظف است دلایل ردصلاحیت را به خود شخص اعلام کند؛ هرچند مسبوق به سابقه است که ردصلاحیت‌های پرحاشیه، معمولا با ارائه‌ندادن ادله ردصلاحیت، خود به چالشی جدید تبدیل می‌شوند؛ مانند آنچه درباره ردصلاحیت علی لاریجانی رخ داد. او که نامزد جریان اصولگرا در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم بود، در عین ناباوری با ردصلاحیت از جریان انتخابات کنار رفت. همان زمان هم خبری از ارائه دلایل ردصلاحیت نبود؛ هرچند لاریجانی به‌عنوان رئیس پیشین مجلس ایران و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۱۴ روز بعد از اعلام نامزدهای نهایی، در بیانیه‌ای کوتاه «گزارش‌های داده‌شده» به شورای نگهبان درباره او و خانواده‌اش را «کذب» خواند. لاریجانی از شورای نگهبان خواست «همه دلایل عدم احراز صلاحیت» او را «بدون هرگونه پرده‌پوشی به صورت رسمی و عمومی» اعلام کند. حتی این درخواست لاریجانی و استقبالش از انتشار عمومی دلایل ردصلاحیتش هم منجر به نتیجه نشد. عباسعلی کدخدایی، سخنگوی وقت شورای نگهبان، در واکنش به این درخواست در توییتر نوشت که در قانون انتخابات «برای اعتراض به عدم احراز صلاحیت و انتشار عمومی دلایل آن» حکمی پیش‌بینی نشده است؛ هرچند اخبار غیر‌رسمی از ردصلاحیت به دلیل تابعیت بریتانیایی یکی از اعضای خانواده لاریجانی عنوان شد که با استناد بر مصوبه‌ای در شورای‌عالی امنیت ملی که اقامت بریتانیا را برای مسئولان جمهوری اسلامی و خانواده آنها ممنوع می‌کند، رخ داده است؛ موضوعی که علی لاریجانی و دخترش آن را تکذیب کردند و مشخص شد صادق لاریجانی، برادر علی لاریجانی و عضو وقت شورای نگهبان هم در جلسه بررسی صلاحیت برادرش به این مسئله اعتراض کرده است. به‌هر‌حال بودن برادر در شورای نگهبان هم به انتشار دلایل ردصلاحیت ختم نشد و صادق لاریجانی بعد از اعلام نهایی نامزدها و حذف برادرش از شورای نگهبان که حدود ۲۰ سال عضو آن بوده، انتقاد کرد. او گفت «هیچ‌گاه تصمیمات شورا را تا این حد غیر‌قابل دفاع نیافته‌ام، چه در تأیید صلاحیت‌ها و چه در عدم احراز صلاحیت‌ها». در نهایت خبری از اعلام رسمی دلایل ردصلاحیت لاریجانی نبود و حتی در مهر 1400، علی لاریجانی به اظهارات طحان نظیف، سخنگوی شورای نگهبان، واکنش داد و گفت: «جناب‌عالی در مصاحبه اخیر، درباره اعلام عمومی دلایل عدم‌ احراز صلاحیت نامزدها فرمودید چنین کاری شرعا و قانونا ممکن نیست؛ زیرا به حیثیت افراد که امری محترم است، لطمه وارد می‌کند. این سخن به‌‌طور‌کلی درست است؛ اما درباره افرادی نظیر حقیر، که خود درخواست علنی‌کردن آن‌ را دارم، وجاهت ندارد و مسئولیت آن برعهده شورای نگهبان نیست. ضمنا این‌گونه بیانات شما ابهام‌های دیگری نیز ایجاد می‌کند و شفاف‌کردن موضوع را بیش‌ازپیش ضروری می‌کند». این ماجرا تا اواخر آذر 1400 به طول انجامید، تا اینکه نامه‌ آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، درباره دلایل عدم احراز صلاحیت علی لاریجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری منتشر شد. درنهایت هم خبرگزاری فارس با تأیید صحت نامه جزئیات آن را منتشر کرد. جزئیات رسمی هم تقریبا همانی بود که غیررسمی در زمان انتخابات مطرح شده بود. برای نمونه در نامه به دبیر شورای نگهبان، سفرهای متعدد اعضای خانواده علی لاریجانی به خارج از کشور ازجمله اروپا و آمریکا و اقامت فرزند دیگرش در آمریکا و اقامت و ادامه تحصیل برخی از منسوبان درجه یک او در انگلیس برخلاف مصوبه لازم‌الاجرای شورای‌عالی امنیت ملی نیز به‌عنوان دیگر علل ردصلاحیت رئیس سابق مجلس در انتخابات ریاست‌جمهوری عنوان شده بود. این نامه همچنین تصریح کرده است که مداخله یکی از فرزندان علی لاریجانی در قراردادهای خدماتی و ساختمانی مجلس شورای اسلامی در زمان ریاستش بر مجلس یکی از علل ردصلاحیت او است. همان‌گونه که اعتراض لاریجانی آن زمان نتیجه‌ای نداشت، اکنون نیز حسن روحانی به دنبال دریافت دلایل ردصلاحیت خود است که خبری از ارائه دلایل نیست. اکنون نیز بنا بر روایت ایلنا، روز چهار بهمن ۱۴۰۲ بنا بر اطلاع یکی از مقامات شورای نگهبان، ردصلاحیت روحانی پس از سه دوره نمایندگی مردم سمنان و تهران در مجلس خبرگان رهبری از طرف فقهای این شورا، اعلام و پیامک ردصلاحیت او روز شنبه هفتم بهمن ارسال شد. حجت‌الاسلام روحانی به این تصمیم اعتراض نکرد و در بیانیه‌ و نامه به شورای نگهبان خواستار اعلام دلایل ردصلاحیت خود شد که هنوز دلایلی اعلام نشده است. حسن روحانی را مهم‌ترین کاندیدای ردصلاحیت‌شده این دور از انتخابات مجلس خبرگان قلمداد کرده‌اند. روحانی که سابقه کاندیداتوری و عضویت سه دوره اخیر این مجلس را در کارنامه خود دارد، برای دوره ششم از سوی شورای نگهبان ردصلاحیت شد؛ امری که البته با توجه به بحث‌های موجود در فضای سیاسی و رسانه‌ای شاید کم‌وبیش گمان آن می‌رفت. روحانی در واکنش به برخی اظهارنظرها درباره صلاحیت علمی‌اش با انتشار ویدئو‌یی از نخستین دوره ثبت‌نام خود و بیان خاطرات از ثبت‌نام و روند تأیید صلاحیت‌ها از تأیید صلاحیت علمی خود از منظر فقهای شورای نگهبان خبر داد؛ اما این برای مخالفان کافی نبود. برخی شنیده‌ها حکایت از آن دارد که فقهای شورای نگهبان صلاحیت علمی و اجتهاد او را قبول داشته و با اتفاق آرا درباره تأیید او رأی داده‌اند؛ اما در جلسات بررسی وضعیت او با نگرانی درباره برخی ملاحظات نسبت به رد او اقدام کرده‌اند. این مسئله مدتی بعد و به شکلی دیگر در جریان گفت‌وگویی از سوی علی جنتی، وزیر ارشاد دولت روحانی و فرزند آیت‌الله جنتی، دبیر شورای نگهبان، مطرح شد. این عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه در این گفت‌وگو ابراز کرد: «درباره اجتهاد دکتر روحانی، شورای نگهبان بحثی ندارد و سه دوره قبل آن را تأیید کرده است و از نظر علمی مسلما ایشان سرآمد بوده و عضو ممتاز مجلس خبرگان است. از نظر هماهنگی با سیاست‌های نظام نیز همه کسانی که عملکرد روحانی را به‌ویژه در دوران ریاست‌جمهوری مشاهده کرده‌اند و از آن اطلاع دارند، می‌دانند که روحانی در طول هشت سال خدمت ریاست‌جمهوری ضمن داشتن دیدگاه‌های خاص خود برای اداره کشور، در مواردی که مقام معظم رهبری نظراتی داشته‌اند، ملتزم به اجرای آن بوده است». بیان این اظهارات از سوی علی جنتی این گزاره را تأیید می‌کند که درباره صلاحیت علمی روحانی تقریبا بحثی وجود ندارد و آنچه مطرح بوده، صرفا مسائلی سیاسی‌ است که مورد دغدغه شورای نگهبان است؛ زیرا که او در ادامه این گفت‌‌وگو عنوان کرد: «دلیل ردصلاحیت روحانی این است که اعضای محترم شورای نگهبان عموما دیدگاه‌های سیاسی خاصی دارند که مغایر نظرات دکتر روحانی است؛ ازجمله درباره برجام و اف‌ای‌تی‌اف که آن را به‌عنوان دیدگاه‌های نظام مطرح می‌کنند و هرکسی را که نظری مغایر داشته باشد، با اهرم نظارت بر انتخابات ردصلاحیت می‌کنند. در دوره‌های مختلفی که من شاهد انتخابات مجلس خبرگان رهبری بوده‌ام، متأسفانه فقهای شورای نگهبان به همین نحو عمل کرده‌اند». البته این اظهارنظر هم نمی‌تواند دلیلی قطعی برای ردصلاحیت روحانی باشد؛ اما تجربه نشان داده آنچه گمانه‌زنی و غیررسمی است، چند ماه بعد به شکلی رسمی منتشر می‌شود؛ بنابراین باید دید در نهایت شورای نگهبان چه زمانی را برای ارائه ادله ردصلاحیت روحانی انتخاب خواهد کرد. آیا تا پایان انتخابات صبر می‌کند یا مانند ماجرای علی لاریجانی چند ماه بعد تصمیم به این کار خواهد گرفت.