ساخت‌وسازهای ترکیبی در برنامه توسعه در گفت‌وگو با رئیس انجمن صنعت ساختمان بررسی شد
دریچه ورود به عصر جدید در صنعت ساختمان و گردشگری
برج‌هایی روی گسل‌های زلزله، آپارتمان‌های بلند و بی‌قواره در کوچه‌های تنگ و نفس‌گیر تهران که خط آبی افق آسمان را سال‌هاست از چشم‌انداز شهر گرفته‌اند، ویلاسازی‌های گسترده در باغات چای، شالیزارها و جنگل‌های رو به نابودی شمال ایران و نوار ساحلی دریای مازندران که در محاصره زمین‌خوارهاست، خوابگاه‌هایی در مناطق دورافتاده حاشیه شهرها که نامش مسکن مهر است و همه اینها، فقط نمونه‌هایی از آشفته‌بازار ساخت‌وساز در ایران است؛ بازاری که به واسطه سقوط مداوم ارزش ریال پای سوداگران را از هر صنف و قشری به صنعت ساختمان باز کرده و نتیجه آن چشم‌انداز بی‌قواره شهرسازی و آسیب شدید به محیط زیست و در نهایت سلب حقوق شهروندان بوده است.
شرق: برج‌هایی روی گسل‌های زلزله، آپارتمان‌های بلند و بی‌قواره در کوچه‌های تنگ و نفس‌گیر تهران که خط آبی افق آسمان را سال‌هاست از چشم‌انداز شهر گرفته‌اند، ویلاسازی‌های گسترده در باغات چای، شالیزارها و جنگل‌های رو به نابودی شمال ایران و نوار ساحلی دریای مازندران که در محاصره زمین‌خوارهاست، خوابگاه‌هایی در مناطق دورافتاده حاشیه شهرها که نامش مسکن مهر است و همه اینها، فقط نمونه‌هایی از آشفته‌بازار ساخت‌وساز در ایران است؛ بازاری که به واسطه سقوط مداوم ارزش ریال پای سوداگران را از هر صنف و قشری به صنعت ساختمان باز کرده و نتیجه آن چشم‌انداز بی‌قواره شهرسازی و آسیب شدید به محیط زیست و در نهایت سلب حقوق شهروندان بوده است. در این شرایط اواخر زمستان سال گذشته «انجمن صنعت ساختمان» اعلام موجودیت کرد؛ انجمنی که سازندگان ممتاز و برندهای بزرگ ساختمان‌سازی را گرد آورده است تا به نظر خود به این آشفته‌بازار سر‌وسامانی بدهند یا دست‌کم در این راه تلاش کنند. هم‌زمان با گنجاندن مصوبه «ساخت‌وسازهای ترکیبی» در برنامه هفتم توسعه امید می‌رود تا هم در روند ساخت‌وسازهای مناسب، هم رونق گردشگری و حفظ محیط زیست روندی تازه رخ دهد؛ رخدادی که برای نخستین بار در صنعت ساخت‌وساز ایران رقم می‌خورد و می‌تواند با ورود برندهای مطرح و حرفه‌ای به میدان بسیاری از عیوب شهرسازی کشور را اصلاح کرده و رفاه عمومی ایجاد کند. پژمان جوزی، رئیس انجمن صنعت ساختمان، به «شرق» گفت که هدف‌گذاری این انجمن و اعضای آن که همگی از برندهای مطرح و سرشناس و بزرگان صنعت ساختمان هستند، ارتقای کیفیت ساختمان‌سازی و شهرسازی در ایران است. او تأکید کرد که اعضای این انجمن معتقد هستند که کیفیت ساخت‌وساز نباید طبقاتی باشد و تنها به قشر ثروتمند جامعه منحصر باشد؛ بلکه با اجرای پروژه‌های بزرگ و صنعتی‌سازی ساخت‌وساز می‌توان رفاه و کیفیت را در مسکن اجتماعی به عموم شهروندان اختصاص داد. این طراح و مجری مجموعه‌های شهری، مصداق این تفکر را در مبحث ساخت‌وساز ترکیبی می‌داند که در ادامه جزئیاتی درباره این مدل ساخت‌وساز بیان می‌کند.
ساخت‌وساز منهای منابع بانکی
پژمان جوزی، رئیس انجمن صنعت ساختمان، به «شرق» توضیح می‌دهد که با ورود مبحث ساخت‌وساز ترکیبی به برنامه هفتم توسعه، اتفاق مهمی در صنعت ساختمان کشور رخ خواهد داد. او توضیح می‌دهد که ساخت‌وساز ترکیبی در واقع ساخت‌وساز یک مجموعه اداری، تجاری، رفاهی، توریستی و مسکونی است که می‌تواند با درآمدزایی پایدار و تأمین سود سازنده، به ساخت‌وساز مناسب در کشور سرعت بدهد و با افزایش عرضه موجب تعدیل قیمت‌ها در بازار مسکن شود (اگرچه قیمت مسکن همواره تابعی از عوامل دیگر اقتصادی مانند قیمت زمین و مصالح هم هست). به گفته رئیس انجمن صنعت ساختمان پروژه‌های ساخت‌وساز ترکیبی با درآمدزایی پایداری که دارند، می‌توانند سازندگان را از وام و تسهیلات بانکی بی‌نیاز کرده و فشار سنگینی را که تسهیلات مسکن به شبکه بانکی تحمیل کرده و موجب ناترازی منابع و مصارف بانک‌ها شده است، از دوش بانک‌ها بردارند.
ساخت‌وساز ترکیبی علیه زمین‌خواران
این مجری و طراح مجموعه‌های شهری، معتقد است که ساخت‌وساز ترکیبی در نقاط مختلف کشور می‌تواند الگو و اهداف متفاوتی را دنبال کند. به‌عنوان مثال استان‌های شمالی ایران با وجود سیل گردشگر و مهاجران مناطق مرکزی و جنوبی ایران دچار کمبود شدید هتل و مراکز اقامتی هستند. در مقابل برای پاسخ‌گویی به این نیاز، ویلاهای متعددی در اراضی شمال کشور احداث شده و در حال احداث است که بخش زیادی از این ویلاها به قیمت نابودی جنگل، دریا و حاصلخیزترین مزارع کشاورزی و باغات چای تمام می‌شود.
این کارشناس صنعت ساختمان در ادامه توضیح می‌دهد: «احداث ویلا و بناهای پراکنده که با طبقات محدود طراحی شده‌اند، به معنی تصرف زمین بیشتر از طرف عده‌ای محدود است و تصرف زمین بیشتر رفته‌رفته موجب نیاز بیشتر به زمین در منطقه‌ای محدود مانند مازندران و گیلان می‌شود. منطقه‌ای که شما از دریا وقتی به جنوب خود نگاه می‌کنید، جنگل‌های زیبای منطقه را در پیش‌روی خود دارید و این نیاز، پای زمین‌خواران را به منطقه باز کرده است. ساخت ویلا و ساختمان‌های پراکنده در ارزشمندترین جنگل‌های مازندران و شمال کشور مساحت جنگل‌های این خطه را به‌شدت در معرض تهدید قرار داده است؛ جنگل‌هایی که احیای آنها بسیار دشوار است و بازسازی آن گاهی صدها سال طول می‌کشد. این در حالی است که ساخت‌وساز ترکیبی و احداث مجموعه‌های اقامتی، تجاری، اداری و مسکونی در شمال کشور می‌تواند مساحت چشمگیری از زمین‌های شمال کشور را حفاظت کند.
جوزی توضیح می‌دهد: «گسترش بی‌رویه ویلاسازی در شمال ایران، ساخت هتل در این مناطق را از حیز انتفاع خارج کرده و توجیه اقتصادی آن را از بین برده است و سرمایه ساخت هتل به‌سختی برمی‌گردد. دولت‌های مختلف در مواجهه با این واقعیت تلاش کردند با پرداخت تسهیلات و منابع بانکی سازندگان را تشویق به ساخت هتل در این مناطق کنند که موفقیت چندانی به دست نیامد؛ چراکه راهکار این دست عارضه‌ها تزریق منابع بانکی و تحمیل فشار بیشتر بر منابع شبکه بانکی نیست؛ بلکه تعریف پروژه‌هایی است که درآمدزا باشد و سازندگان بتوانند با هزینه و فایده شخصی راغب به ساخت مجتمع‌های چند‌منظوره و جلوگیری از دست‌درازی بیشتر سودجویان و زمین‌خواران به اراضی منطقه شوند».
او در ادامه می‌گوید: «ساخت‌وساز ترکیبی می‌تواند راهکار مناسبی برای این عارضه باشد و در کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای پیشرو در صنعت ساختمان و معماری، تجربیات موفق و درخشانی داشته است. ساخت‌وساز ترکیبی در شمال کشور می‌تواند هم‌زمان به نیاز اسکان مسافر، خدمات رفاهی، خدمات اداری و حتی نیاز به واحد مسکونی را پاسخ دهد و موجب اشتغال
گسترده شود».
رئیس انجمن صنعت ساختمان همچنین توضیح می‌دهد: «متأسفانه سوداگری در بازار زمین و مسکن باعث شده است که هر قشر و گروه غیرمتخصصی به این صنعت وارد شود و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به اقلیم و زیست‌بوم مناطق وارد کند و با ساخت بناهای بی‌کیفیت جان و مال افراد را به خطر بیندازد. با این حال باید توجه دولت به ساخت‌وساز ترکیبی در برنامه هفتم توسعه را به فال نیک گرفت؛ چراکه این مدل ساخت‌وساز، صرف‌نظر از اینکه مدلی هماهنگ و سازگار با محیط زیست و توسعه پایدار است، سازندگان حرفه‌ای و برند را میدان‌دار می‌کند. بدون‌شک این سازندگان حرفه‌ای در ساخت‌وساز خود مطالعات علمی در تمام زمینه‌ها را مدنظر خواهند داشت؛ مطالعاتی که ساخت‌وساز را بر‌اساس زیست‌بوم منطقه، نیازها، چالش‌ها، فرهنگ، ایمنی و کیفیت بنا و... تنظیم می‌کند و این مسئله می‌تواند نقطه عطفی در صنعت ساختمان و شهرسازی ایران باشد».
معماری، خالق جاذبه گردشگری
جوزی تأکید می‌کند: «بناهای حرفه‌ای و معماری هنرمندانه به خودی خود می‌توانند تبدیل به جاذبه گردشگری شوند؛ به‌عنوان یک مثال کوچک شاهد هستیم که ساخت مجتمع‌های بین‌راهی به دست سازندگان حرفه‌ای در جاده‌ای مثل جاده تهران-قم جاذبه گردشگری و درآمدزایی ایجاد کرده است؛ بنابراین اگر سازندگان حرفه‌ای و برندها میدان‌دار شهرسازی شوند، می‌توانند ضمن حفاظت از میراث طبیعی و تاریخی شهرها و مناطق مختلف کشور جاذبه‌های گردشگری ایجاد کنند و دست‌کم از خروج ارز و گردشگران ایرانی جلوگیری کنند». رئیس انجمن صنعت ساختمان، با اشاره به ظرفیت‌های متعدد شهرهای مختلف کشور برای ساخت‌وساز ترکیبی و ارزآوری در صنعت گردشگری توضیح می‌دهد: «در‌حال‌حاضر ترکیه با استفاده از همین مبحث ساخت‌وساز ترکیبی و در کنار آن شهرک‌های پزشکی تلاش می‌کند تا به قطب جذب گردشگر و توریسم‌درمانی تبدیل شود. این در حالی است که ایران از مجرب‌ترین پزشکان و کادر درمانی برخوردار است و توریسم‌درمانی ایران در مقایسه با منطقه، می‌تواند مزایای قیمت و کیفیت بهتری داشته باشد؛ اما نبود زیرساخت کافی سبب شده است که بخش مهمی از این درآمدهای ارزی به جیب کشورهای منطقه سرازیر شود. این در شرایطی است که ساخت‌وساز ترکیبی می‌تواند شهرهای صاحب مزیت در بحث توریسم‌درمانی را شناسایی کند و با طراحی و اجرای حرفه‌ای، زیرساخت‌های آن را تأمین کند و به توسعه اشتغال و درآمدزایی کشور کمک شایان توجهی داشته باشد».
راهکاری برای جزایر جنوبی
این فعال صنعت ساختمان معتقد است که قابلیت‌های ساخت‌وساز ترکیبی فراتر از توسعه گردشگری است و این مدل ساخت‌وساز حتی می‌تواند اشکالات شهرسازی و جمعیت‌پذیری کشور را اصلاح کند.
پژمان جوزی در این زمینه توضیح می‌دهد: «دولت برای استقرار جمعیت در جزیره‌ای مانند ابوموسی اعلام کرد که زمین رایگان می‌دهد یا تسهیلاتی مانند کاهش مدت خدمت سربازی اعطا می‌کند؛ اما این مسیرها پیش‌از‌این بارها آزمون و خطا شده و نتوانسته به طور مؤثر کارکرد داشته باشد. وقتی برای امنیت ملی و تمامیت ارضی کشور اسکان جمعیت در جزیره ابوموسی حیاتی و مهم است، دولت می‌تواند با پروژه‌های علمی مانند ساخت‌وساز ترکیبی انگیزه ایجاد کند که مردم در این مناطق ساکن شوند و شغل پایدار داشته باشند».
این طراح و مجری مجموعه‌های شهری در ادامه می‌افزاید: «فرض کنیم دولت زمین رایگان را به متقاضیان سکونت در ابوموسی تحویل داد، نیاز شغلی این افراد را چگونه پاسخ‌گویی می‌کند؟ این در شرایطی است که مدل‌های علمی توسعه شهری مانند ساخت‌وساز ترکیبی به‌راحتی پاسخ این پرسش‌ها را داده است و سازندگان می‌توانند در عین پاسخ به نیازهای سکونتی، نیازهای شغلی، رفاهی، تجاری و اداری ساکنان شهرها و مناطق و مسافران را پاسخ‌گویی کنند». رئیس انجمن صنعت ساختمان معتقد است که مگاپروژه و ساخت‌وساز ترکیبی با ایجاد زیرساخت‌های شغلی، رفاهی و مسکونی می‌تواند انگیزه ایجاد کند که جمعیت کشور به جای گسترش در مناطق گرفتار در بحران آب در سواحل دریاها مستقر شوند و به‌این‌ترتیب ساخت‌وساز ترکیبی می‌تواند در ترکیب جمعیتی و شهرسازی کشور نقش داشته باشد.
از نظر جوزی جزایر کوچک متعددی در کشور وجود دارد که با برخورداری از جاذبه‌های طبیعی مانند کوه‌های مریخی، جنگل‌های حرا و... می‌تواند با مگاپروژه‌های ساخت‌وساز ترکیبی و سرمایه بخش خصوصی تبدیل به قطب‌های اقتصادی و درآمدزایی در منطقه شود.
کیفیت با زندگی طبقه کم‌برخوردار منافات ندارد
او تأکید می‌کند که ساخت‌وساز ترکیبی نه‌تنها باعث توسعه گردشگری و اصلاح بافت شهری می‌شود؛ بلکه می‌تواند در نقاطی کیفیت زندگی طبقات کمتر برخوردار را افزایش دهد.
رئیس انجمن صنعت ساختمان، شهرستان عسلویه را به‌عنوان مصداق مطرح کرده و می‌گوید که در این منطقه بزرگ‌ترین میدان گازی جهان واقع شده است و نقش مهمی در تأمین نیاز عمده گاز کشور دارد؛ اما زیرساخت کافی برای زندگی کارگران وجود ندارد و بارها مشکلات زندگی کارگران در این منطقه منعکس شده است. این در حالی است که ساخت‌وساز ترکیبی و هماهنگ با مدل زندگی صنعتی می‌تواند رفاه درخورتوجهی برای کارگران این منطقه ایجاد کرده و انگیزه استقرار جمعیت و سکونت کارگران در عسلویه را افزایش دهد. درواقع به جای ایجاد خوابگاه‌های کارگری می‌شود با سازندگان حرفه‌ای و شناسنامه‌دار کیفیت زندگی کارگری در این منطقه و دیگر مناطق صنعتی کشور را ارتقا داد.
به عقیده جوزی ساخت‌وساز ترکیبی و ساخت‌وسازهایی در مقیاس بزرگ می‌تواند باعث ورود و گسترش فناوری‌های نوین صنعت ساختمان در کشور شود و معضل ساختمان‌سازی سنتی و پرهزینه و ورود افراد غیرکارشناس به این صنعت را به صورت تدریجی رفع کند.
به گفته این کارشناس از‌آنجا‌که پروژه‌های بزرگ‌مقیاس ساخت‌وساز ترکیبی با مطالعات علمی و گروه‌های کارشناسی طراحی می‌شوند، می‌توانند با استفاده از مصالح پیش‌ساخته، اینترنت اشیا، اکوسیستم‌های زیستی مانند تأمین انرژی سازگار با محیط زیست و تصفیه پسماند و... فناوری‌های ساخت‌وساز در کشور را متحول کرده و ضمن افزایش عرضه، سرعت عرضه ساختمان و مسکن را به بازار افزایش داده و در تعدیل قیمت و تأمین رفاه و استانداردهای زندگی شهری نقش مؤثری ایفا کنند.
