دور جدید روابط استراتژیک آمریکا و ترکیه

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر  امور  بین‌الملل: جف فلیک، سفیر آمریکا در آنکارا، به‌تازگی اعلام کرده پس از گسترش ناتو و قرارداد فروش جنگنده‌های اف-16، ترکیه در غرب لنگر انداخته و روابط استراتژیک آمریکا و ترکیه قوی‌تر از همیشه است. نگاه کنگره آمریکا به ترکیه نیز در مقایسه با گذشته بهتر است و نشست ناتو که ماه آینده در واشنگتن برگزار می‌شود، فرصتی برای دیدار بایدن و اردوغان است. این دیدار که در ماه می‌‌ برنامه‌ریزی ‌شده ‌بود، به ‎دلیل تداخل برنامه‌ریزی‌ها در شرایط سخت سیاسی درباره وضعیت غزه، لغو شده ‌بود. فلیک با اشاره به درخواست کمک آنها از ترکیه در جریان مذاکرات آتش‌بس در غزه، مدعی شد آمریکا در جریان مذاکرات آتش‌بس از ترکیه خواست پیام‌هایی را به رهبران حماس برساند. اگرچه طرفین درباره جنگ غزه اختلاف ‌نظر دارند، اما مشارکت ترکیه با آمریکا هیچ‌‌وقت به این اندازه قوی نبوده است. سفیر آمریکا درباره استحکامات نظامی آمریکا در یونان مدعی است: «ادعایی مبنی بر اینکه استحکامات نظامی آمریکا در شهر بندری «دده آغاچ» یونان علیه ترکیه انجام می‌شود، بی‌اعتبار است. ما برای متحدان خود در ناتو اهمیت قائل بوده و یکی را بر دیگری ترجیح نمی‌دهیم. این استحکامات نظامی برای حمایت از تلاش‌های دفاعی در اوکراین به‌شدت مورد نیاز است. ترکیه با استفاده از کنوانسیون مونترو کمک زیادی کرده است، اما این قرارداد درعین‌حال از تأمین تجهیزات برای اوکراین از طرف متحدان نیز جلوگیری می‌کند. ما یک متحد را بر متحد دیگر ترجیح نمی‌دهیم. این را با اطمینان می‎‌گویم که ترکیه شریک ماست و ما به‌ دنبال ایجاد استحکامات نظامی علیه ترکیه نیستیم. ما نگران آنچه در اوکراین اتفاق می‌افتد، هستیم و تمام تلاش خود را برای حمایت از آن انجام می‌دهیم. به گفته او، کنگره فروش جنگنده‌های اف-16 به ترکیه را در ماه ژانویه تصویب کرد که البته این گام بزرگی است. ما از هر گامی در راستای حل مسئله سامانه‌های دفاع هوایی اس-400 که مانع از مشارکت ترکیه در برنامه F-35 می‌شود، استقبال می‌کنیم. اگر پیشرفتی در این زمینه حاصل شود، ما از مذاکرات مجدد با ترکیه استقبال خواهیم کرد. بازگشت به تولید مشترک نقطه سختی است اما تصمیم‌گیری در این زمینه را به شرکا می‌سپارم. اردوغان بعد از اینکه فلیک، سفیر آمریکا در آنکارا، در تاریخ 9 می ‌گفت «کاخ سفید به‌زودی دعوت خود از اردوغان را اعلام خواهد کرد»، سفر به آمریکا را به خاطر فشردگی برنامه خودش به تعویق انداخت. این در حالی است که اردوغان آن روزها برنامه فشرده‌ای نداشت. شاید اگر این سفر برگزار می‎‌شد، فرصت محکوم‌کردن اسرائیل و حمایت از فلسطین را در مقابل بایدن و رسانه‌های بین‌المللی به ‎دست می‌آورد. شاید هم بایدن و تیم او با مدنظر قرار‌دادن این احتمال، از خیلی وقت پیش پشیمان شده بودند. آن فرصت نه‌تنها از دست رفت، بلکه به منافع سیاسی ترکیه ازجمله ناتو هم خدمت نمی‌کرد. در روزهای 9 الی 11 جولای اجلاس هفتاد‌و‌پنجمین سال تأسیس ناتو در واشنگتن برگزار خواهد شد و اردوغان در این اجلاس شرکت خواهد کرد. هم‌زمان با افزایش نسبت هزینه‌ها در صنایع دفاعی ترکیه بر تولید ناخالص داخلی این کشور، رشد درخورتوجهی در تولید پهپادها، تانک‌ها و رزم‌ناوها مشاهده می‌شود و ترکیه اکنون 80 درصد نیازهای خود را در این زمینه از صنایع داخلی تأمین می‌کند. هم‌زمان «متیو میلر»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، اعلام کرد ترکیه نامه پیشنهاد و پذیرش خرید جنگنده‌های اف-16 آمریکا را امضا کرد. این فروش، سرمایه‌گذاری در توانایی عملیاتی مشترک با ناتو است و آمریکا از منافع امنیتی ترکیه و هم‌پیمانان ناتو حمایت خواهد کرد. پایان پروسه این معامله زمان‌بر است. ترکیه در نظر دارد در چارچوب این روند 40 فروند جنگنده «بلوک-70 اف-16» جدید و برای مدرنیزه‌کردن ناوگان موجود خود و 79 عدد بسته مدرنیزاسیون اف-16 بخرد. جفری فلیک، سفیر آمریکا، درباره فروش جنگنده‌های اف-16 جدید به ترکیه تأکید کرده است «گام مهمی در خرید جدیدترین نسل جنگنده‌های F-16 Block 70 ترکیه و مدرن‌سازی ناوگان F-16 موجود این کشور برداشته شد. این گام خوبی برای امنیت ملی آمریکا، امنیت ملی ترکیه و قابلیت همکاری ناتو است. اداره امور سیاسی و نظامی زیر نظر وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد: «آمریکا با افتخار اعلام می‌کند که گام مهمی در راستای دستیابی ترکیه به جنگنده‌های نسل جدید F-16 Block 70 برداشته‌ است که پیشرفته‌ترین آنها تولید شده و تنها در دسترس نزدیک‌ترین متحدان و شرکای ما است. این تنها یکی از آخرین نمونه‌های تعهد تزلزل‌ناپذیر آمریکا به مشارکت امنیتی خود با ترکیه است. افزایش قدرت ترکیه در منطقه، آمریکا را به توافق با ترکیه سوق داده است. به نتیجه رسیدن موضوع فروش جنگنده‌های اف-16 به ترکیه، موجب سرعت‌گرفتن روند مناسبات دو کشور شده است و زمان توافق ترکیه و آمریکا فرارسیده است. در شرایط آشفته جهانی، آمریکا و ترکیه نمی‌توانند با یکدیگر بیگانه شوند و نزدیکی ترکیه به غزه و اوکراین، موقعیت ترکیه در نزد آمریکا را بسیار حائز اهمیت کرده است. آمریکا برای مهار نفوذ چین، روسیه و ایران در آفریقا، آسیای مرکزی و خاورمیانه می‌تواند از ترکیه بهره بگیرد. موقعیت جغرافیایی، نفوذ منطقه‌ای و ظرفیت فزاینده صنایع نظامی، ترکیه را در راه مبارزه با نظام چندقطبی و بی‌نظمی جهانی به جایگاه یک شریک ارتقا داده است.