هیچ تخریب جدیدی در کار نیست

صبا رضایی: خبرها و عکس‌های جدیدی از تخریب بافت تاریخی شیراز و آسیب به تخت جمشید براثر فرونشست زمین منتشر شده اما کارشناسان معتقدند هیچ تخریب جدیدی صورت نگرفته است. درواقع سال جاری هیچ تخریب سازمان‌یافته‌ای در بافت تاریخی شیراز رخ نداده مگر توسط مالکان خانه‌ها. فرونشست زمین نیز به اعتقاد بسیاری از کارشناسان موجب تخریب تخت جمشید نمی‌شود، چراکه آثار ارزشمند این پایگاه تاریخی ارزشمند در دل کوه ساخته شده‌اند. البته فرونشست اثرات مخرب بسیاری بر محیط زیست و منطقه‌ای که تخت جمشید در آن واقع شده است، دارد اما آثار تاریخی تخت جمشید سالم خواهند ماند. این امر به دلیل تدبیر و درایت نیاکان ما در ساخت چنین بنای باشکوهی است. درایتی که اکنون هیچ از آن باقی نمانده و مسئولان دولتی با بی‌مبالاتی در حال تخریب نه تخت جمشید بلکه ایران عزیزمان هستد. فرونشست در شهرهای مختلف ازجمله اصفهان، هم به میراث فرهنگی و هم میراث طبیعی کشور آسیب‌های فراوانی وارد کرده و مسئولان در مقابل چه می‌کنند؟ هیچ. تخریب محیط زیست کم از تخلف ندارد و باید در مقابل خشک‌سالی و ورشکستگی آبی در کشور چاره‌ای اندیشیده شود. مشکلی که به نظر می‌رسد حتی به ذهن مسئولان هم خطور نکرده است.

چاه آب در منطقه‌ای با معضل فرونشست زمین

از سویی دیگر وزیر میراث فرهنگی چندبار در بازدید از استان فارس و تخت جمشید اظهار کرد که باید ضوابط تعیین محدوده حریم آثار باستانی تغییر کند تا مردم بتوانند به زندگی و کارشان برسند و در پاسارگاد با برداشت از چاه‌های آب، کشاورزی کنند. اطراف تخت جمشید باید چاه‌های آب حفر شود و مردم کشاورزی کنند در صورتی که همین چاه‌های آب عامل اصلی فرونشست زمین در دشت مرودشت هستند. سیدعزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی بعدها درباره اظهاراتش گفت: وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی به‌ دنبال حفر چاه در کنار مقبره کوروش نیست.

عکس‌ها قدیمی هستند

کارشناسان می‌گویند به‌تازگی هیچ تخریبی در بافت تاریخی شیراز مشاهده نشده است و عکس‌ها قطعا قدیمی هستند. البته در مقابل مرمت و آسیب‌های واردشده به بافت تاریخی شیراز هیچ اقدام مثبتی انجام نشده است و عملا بافت تاریخی شیراز به حال خود رها شده تا تخریب شود. محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران، به «شرق» گفت: به‌تازگی یک کمیته فنی در راه و شهرسازی شیراز تشکیل شده، جلساتی نیز برگزار شده و نتایج مثبتی اتخاذ شده است. مصوبه‌ها در این کمیته به تصویب رسیده و تأیید نهایی می‌شود. همچنین تفویض اختیار به استانداری فارس برای بافت تاریخی شیراز باطل شده است. او افزود: به شورای توسعه استان فارس درباره بافت تاریخی شیراز تفویض اختیار شده بود اما توسط دیوان عدالت اداری باطل شد و مخبر، معاون اول ریاست‌جمهوری نیز نامه‌ای ارسال کرد که طرح باید در شورای‌عالی معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی به تصویب برسد. کلانتری گفت: در محل تخریب‌های قدیمی امکان ساخت‌وساز وجود دارد اما تخریب تازه‌ای در بافت تاریخی شیراز صورت نگرفته است. پیش از عید، در بهمن‌ماه سه پلاک ثبت ملی در بافت تاریخی شیراز تخریب شده بود اما بعد از عید هیچ‌گونه تخریبی صورت نگرفته است.

انواع تخریب‌ها در بافت تاریخی شیراز

انواع تخریب‌های سازمان‌یافته از جمله مردمی، عمدی و تخریب بر اثر عدم رسیدگی و سوءمدیریت را در بافت تاریخی شیراز شاهد هستیم. همچنین نصیری، کارشناس مرمت میراث فرهنگی، درباره بافت تاریخی شیراز و خبرهای منتشرشده درباره تخریب‌های اطراف آن گفت: همواره با چند نوع تخریب در بافت تاریخی شیراز مواجه هستیم؛ تخریب سازمان‌دهی‌شده دولتی یا شبه‌دولتی، تخریب‌های مردمی و تخریب‌هایی که بر اثر مرور زمان و عدم رسیدگی صورت می‌گیرند. تخریب‌های مردمی به این طریق است که مالک شبانه خانه تاریخی خود را تخریب می‌کند یا کنتور آب را تخریب می‌کند و یک سال بعد، خانه کاملا تخریب شده است. او افزود: چند سال گذشته در قسمت شرقی شاه‌چراغ چند خانه ثبتی تخریب شد اما دیگر توسط شهرداری و هیچ نهاد دولتی دیگری تخریب سازمان‌یافته را شاهد نبودیم.

فرونشست مرودشت آسیبی به تخت جمشید نمی‌رساند

فرونشست دشت مرودشت اثرات سوء بسیاری بر زندگی مردم منطقه، محیط زیست و حتی گردشگری و بازدید از تخت جمشید بر جای می‌گذارد، اما تأثیری بر آثار ارزشمند تخت جمشید ندارد. گویی نیاکان‌مان می‌دانستند که در آینده دولتی بر سر کار خواهد آمد که از هیچ تخریب و کارشکنی‌ای در بناهای باستانی فروگذار نخواهد کرد. عبدالرضا نصیری، کارشناس مرمت میراث فرهنگی و باستان‌شناس، به «شرق» گفت: از سال 88 درگیر فرونشست زمین در دشت مرودشت هستم. نظرات مختلف بسیاری درباره فرونشست زمین عنوان می‌شود. با توجه به خشک‌سالی و تغییرات در زیر خاک، فرونشست بر اثر خالی‌شدن حفره‌های آب زیرزمینی رخ می‌دهد؛ به این طریق که بر اثر خالی‌شدن حفره‌های آب، زمین خالی شده، نشست می‌کند و فرونشست رخ می‌دهد. او افزود: در تخت جمشید و نقش رستم، در یک لایه بستر خاک دستریز وجود دارد. در نقش رستم، کعبه زرتشت واقع شده است که کف آن حدود پنج متر پایین‌تر واقع شده و ضخامت آن مانند خاک بکر و طبیعی نیست. از دوهزارو 500 سال گذشته تاکنون خاک از کوه سرازیر شده است.

تخت جمشید، مقاوم در برابر مسئولان و فرونشست

نصیری با تأکید بر اینکه فرونشست زمین در دشت مرودشت برای تخت جمشید آسیب‌زا نیست، بیان کرد: تمام بخش‌های نقش برجسته تخت جمشید در بستر کوه قرار دارند و فرونشست زمین تأثیری بر آثار واقع‌شده در بستر کوه بر جای نمی‌گذارد. اگر در زیر بستر خاک، بناهایی وجود داشته باشند، تحت تأثیر فرونشست تخریب می‌شوند که این مشکل در تخت جمشید وجود ندارد. سال 90 یک زمین‌شناس پیشنهاد کرد تا درباره فرونشست زمین در دشت مرودشت تحقیق کند اما بودجه در اختیار او و تیمش قرار نگرفته است. به نظر می‌رسد حفر چاه در اطراف تخت جمشید یکی از مشکلات اصلی فرونشست زمین است. او افزود: پروفسور رئیسی‌اردکانی، زمین‌شناس دانشکده شیراز، در سال 90 پیشنهاد کرد بودجه‌ای 200 میلیون‌تومانی در اختیارش قرار بگیرد تا با گمانه زمین‌شناسی دور تخت جمشید و مطالعه لایه‌های خاک، تخمین درستی از میزان آسیب فرونشست به تخت جمشید به‌ دست آید. هنوز این بودجه تأمین نشده است که اکنون باید مبلغ بسیار بالاتری برای چنین مطالعه‌ای در اختیار کارشناسان و تیم تحقیق قرار بگیرد. نصیری گفت: فرونشست اطراف تخت جمشید همواره سوژه ناب رسانه‌ای است اما خطری متوجه تخت جمشید نیست. اگر یک تحقیق کارشناسی درباره فرونشست زمین در دشت مرودشت صورت بگیرد، تمامی گمانه‌زنی‌ها و نگرانی‌های مردم و رسانه‌ها از میان می‌رود. در دنیا ایران را به تخت جمشید زیبایش می‌شناسند اما بی‌توجهی و حتی کارشکنی مسئولان موجب شده این پایگاه تاریخی ارزشمند و جهانی در معرض انواع خطرها قرار بگیرد. نه مردم چنانچه باید نسبت به میراث فرهنگی و محیط زیست کشور خود احساس مسئولیت می‌کنند و نه کارشناسان.