نبرد آخر

در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری اقتصاد بحث داغ مناظرات بین نامزدهای انتخاباتی بود و واکنش‌های متعددی از سوی کارشناسان اقتصادی و کاربران فضای مجازی به دنبال داشت. اما در نهایت از ترکیب پنج نامزد اصولگرا و یک نامزد اصلاح‌طلب، دو نامزد یعنی سعید جلیلی، نماینده طیف اصولگرا و مسعود پزشکیان، نماینده طیف اصلاح‌طلب، با آرای نزدیک به هم به دور دوم انتخابات 

راه یافتند.  در کارزار یک‌هفته‌ای پیش از برگزاری انتخابات دور دوم، دو نامزد راه‌یافته به مرحله نهایی بار دیگر دیدگاه‌های اقتصادی خود را مرور کردند و درنهایت، نتیجه کارزار انتخابات را به آرای مردم سپردند.

 دیدگاه‌های اقتصادی سعید جلیلی

در آخرین دوره از مناظرات چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری، مروری داریم بر اظهارات اقتصادی سعید جلیلی، نامزد اصولگرایان.

در آخرین دوره مناظرات پیش از انتخابات، سعید جلیلی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری با اشاره به اینکه مشکلات کشور با طرح‌های «شب ‌امتحانی» حل‌شدنی نیستند، از مردم خواست تا بین ادامه دولت روحانی یا دولت رئیسی انتخاب کنند و به ترسیم دوگانه‌هایی پرداخت که در این زمینه توضیح داده بود.

او اشاره کرد که نادیده‌گرفتن ظرفیت مردم موجب از دست رفتن فرصت‌ها می‌شود و تأکید کرد که برای حل مشکلات کشور، باید شجاعت مقابله با قدرت‌ها را داشته باشیم و «از ترس کدخدا چرخ کشور را تعطیل نکنیم».

جلیلی که در طول مذاکرات خود درباره رفع تحریم و احیای برجام موضع نشان داده است. او در آخرین مناظره تلویزیونی گفت که نباید همه امور کشور را به سرنوشت مذاکرات خارجی موکول کرد و در روابط خارجی هم نباید به رابطه با آمریکا و دیگر قدرت‌ها محدود بود.

این نامزد انتخاباتی در بخش‌هایی دیگر از مناظره خود گفت که نباید سرنوشت ایران معطل برجام بماند.

جلیلی گفت آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، به فروش بالای نفت ایران اشاره کرده است و تأکید کرد که فروش نفت مانند دیگر کشورها انجام می‌شود. این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری همچنین در جریان مناظره مدعی شد «دولت شهید رئیسی تورم حداقل ۶۰ درصد را به ارث برد و آن را به حدود ۴۰ درصد رساند، حتی قبل از دولت شهید رئیسی در برخی از اقلام تورم ۸۰ درصد بود».

سعید جلیلی همچنین ادعا کرد که دولت ابراهیم رئیسی موفق به ایجاد «سیل سرمایه‌گذاری خارجی و صادرات» شده بود. سعید جلیلی درباره چالش مسکن در ایران هم گفت که مشکل کمبود زمین، که یکی از انتقادات به برنامه مسکن مهر و دولت رئیسی بوده است، در دولت حاکم و برنامه هفتم توسعه از محل حدود دو درصد اراضی کشور حل شده است.

او گفت که قیمت مسکن به دلیل کمبود زمین گران می‌شود و باید به جوانبی از ‌جمله اشتغال، اقتصاد و معماری آن نیز توجه شود؛ زیرا مسکن فقط یک مسئله تک‌بعدی نیست، بلکه جزء یک سامانه گسترده‌‌تر است که از جوانب مختلف بررسی می‌شود.

جلیلی درباره ایده‌اش برای «حاکمیت ریال» هم توضیح داد و خواستار شفافیت و روشنی در گردش مالی و ریالی شد. او در پاسخ به سؤال مجری مناظره درباره نحوه اجرای این ایده، گفت: «باید سامانه‌های مناسبی را شکل داد». او همچنین گفت باید از سرمایه‌گذاری در مال‌سازی و موارد مشابه جلوگیری شود. او بیان کرد که ارزآوری باید یک هدف اساسی برای تمام دستگاه‌های کشور باشد و منابع ارزی ایران باید افزایش یابد؛ در ‌عین‌ حال، دولت باید به خود فشار آورده و انضباط مالی را حفظ کند.

نامزد اصولگرایان در آخرین مناظره انتخاباتی خود به مشکلات بورس هم گریزی زده و گفت: «اگر شما سهام را بیمه کنید، مردمی که این‌گونه متضرر شده‌اند و به آنها لطمه خورده، دیگر چنین مشکلاتی نخواهند داشت. آن زمان ما هشدار دادیم، به رئیس‌جمهور وقت، آقای روحانی، نامه نوشتیم که این کارها غلط است و دارد به بازار بورس لطمه می‌زند، جلوگیری کنید. نمی‌دانم آقایی که ایشان می‌گویند در آن زمان چه کار می‌کرد، با اینکه دولت هم‌سوی‌شان بود. بحث ما این است که در این موضوع باید بیمه سهام و ایجاد شرکت‌های پروژه‌های بزرگ و کوچک‌مقیاس انجام شود تا بورس یک فرصت باشد. یکی از شرایط جهش تولید، تأمین مالی بورس و هدایت نقدینگی به سمت تولید است».

درباره موضوع ناترازی انرژی هم سعید جلیلی درباره طرح خود برای حامل‌های انرژی گفت که او اصلاح قیمت و ناترازی انرژی را از گاز شروع خواهد کرد و به‌صورت پلکانی اجرا خواهد کرد.‌

پیش ‌از ‌این، جلیلی گفته بود «آن خانواده‌ای که سه خودرو دارد، ۱۲ برابر خانواده‌ای که خودرو ندارد، یارانه دریافت می‌کند و بنزین هزار و 500، و سه‌هزار و 500 هزار تومانی می‌گیرد. این خانواده ۱۲ برابر از خانواده‌ای که خودرو ندارد، با اینکه مرفه‌تر است، اما یارانه دریافت می‌کند... . این نشان می‌دهد که مناسباتی که وجود دارد، تصحیح جدی نیاز دارد... . ما چند طرح جدی داریم. یکی همین طرحی است که مطرح شد و طرح وان که داشتیم که انرژی چگونه به بهترین شکل توزیع شود و مردم همه یارانه‌ای که می‌خواهند داشته باشند، عادلانه باشد».

او پیش ‌از ‌این و نخستین‌بار در جریان مناظره‌های انتخاباتی سال ۹۶ طرحی را با عنوان طرح وان معرفی کرد و گفت که «ما برای حوزه انرژی چندین برنامه اساسی داریم که محرومیت مردم به حداقل برسد. یکی از این برنامه‌ها این است که باید حق مردم را از سهم‌شان در مصرف انرژی به آنها بدهیم که این کار را در طرحی تحت عنوان «وان» تعریف کردیم که به مردم این حق داده شود».

او معتقد بود که با طرح مذکور، ضمن تقسیم میزان مشخص مصرف حامل‌های انرژی (گاز، برق، بنزین، گازوئیل و...) بر جمعیت کشور، یک واحد انرژی، یا به اختصار وان که شامل سبدی از حامل‌هاست به دست می‌آید؛ بنابراین حق برخورداری از این واحد انرژی به‌صورت برابر به افراد جامعه محقق می‌شود.

او اطمینان داد این روش، هم توزیع عادلانه و هم اصلاح الگوی مصرف به‌همراه دارد. دولت نیز برخلاف طرح‌های مشابه، پولی از جیب خودش نمی‌دهد. اختیار دادن به مردم بالاترین مصداق احترام به مردم است».

 دیدگاه‌های اقتصادی مسعود پزشکیان

در مقابل، مسعود پزشکیان، نامزد اصلاح‌طلبان در آخرین مناظره تلویزیونی بر تعامل با جهان و رفع تحریم‌ها به‌عنوان راه پیشرفت کشور تأکید کرد و با اشاره به برنامه رقیب برای دستیابی به رشد اقتصادی هشت‌درصدی، اظهار کرد: «خیال می‌کنند بدون رابطه با جهان می‌توان به هشت درصد رشد رسید».

پزشکیان در بخشی از صحبت‌هایش گفت حاضر است به نفع جلیلی کنار برود، به شرط اینکه او رشد هشت‌درصدی اقتصاد در برنامه توسعه را محقق کند؛ اما اگر در این وعده شکست خورد، جلیلی «اعدام» شود!

به عقیده مسعود پزشکیان، بدون ارتباط مناسب و سازنده با دنیا به رشد اقتصادی هشت‌درصدی نمی‌رسیم و امکان ندارد بدون ارتباط یا باز‌کردن مرزهای کشور با دولت‌های منطقه و دنیا به رشد اقتصادی هشت‌درصدی اشاره‌شده در برنامه هفتم توسعه دست یابیم. برای رشد هشت‌درصدی، سالانه ۲۰۰ میلیارد دلار پول و سرمایه نیاز است که تهیه آن در حالت عادی غیر‌ممکن است.

پزشکیان درباره برنامه‌هایش در زمینه رشد اقتصادی اشاره‌شده در برنامه هفتم نیز گفت: «اگر می‌خواهیم به رشد برسیم، باید سرمایه‌گذاری انجام دهیم، زیرا بدون سرمایه‌گذاری نه اشتغال ایجاد می‌شود و نه تولید افزایش می‌یابد؛ سرمایه‌گذاری به این بستگی دارد که ما چه محدوده‌ای از بازار را در نظر می‌گیریم. آیا فقط کشور را می‌بینیم یا اینکه منطقه را نیز در نظر می‌گیریم؟ هرچقدر دید ما وسیع‌تر باشد، طبیعی است که رشد افزایش بیشتری را تجربه می‌کند».

او راهکار دستیابی به رشد را در عمل به سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری دانست و گفت: «برای این منظور باید دو کار صورت بگیرد؛ گام اول مشارکت مردم و به صحنه کشیدن آنها در اقتصاد و سپس شکستن یخ اختلاف میان دولت و مردم است؛ الان بین مردم و دولت شکاف ایجاد شده است و باید مردم را در صحنه نگه داریم. باید مغزها، استعداد‌ها و نیرو‌های نخبه‌ای را که به دلیل رفتار‌های ما در‌حال خروج از کشور هستند، در کشور نگه داریم؛ چرا‌که این افراد کسانی هستند که ما را به رشد مدنظر می‌رسانند».

به گفته پزشکیان، باید به تولیدکنندگان، اتاق بازرگانی و مشارکت‌کنندگان در تولید میدان دهیم و دست‌شان باز باشد تا کار کنند؛ نباید بدن تولید‌کننده بلرزد که فردا قرار است چه بلایی بر سر او بیاید. پزشکیان تأکید کرد که به دنبال رفع تحریم‌ها و گسترش روابط خارجی ایران است. او همچنین از ضرورت ترمیم رابطه دولت و ملت و «انسجام داخلی» گفت و رقیبش را متهم کرد که اعتقادی به مذاکره ندارد و در داخل هم گروهی کوچک از نزدیکان خود را مسلط خواهد کرد.

پزشکیان پس از برخی از صحبت‌های جلیلی از او پرسید که بالاخره درصورت قدرت‌گرفتن او، سرانجام برجام و اف‌ای‌تی‌‎اف چه خواهد شد؟ که جلیلی پاسخ داد نباید سرنوشت ایران معطل برجام بماند.

پزشکیان همچنین در پاسخ به ادعای جلیلی مبنی‌بر فروش بدون مشکل نفت پرسید که اگر نفت به‌سادگی و به قیمت جهانی فروخته می‌شود، پس چرا وضعیت اقتصادی نامناسب است؟

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت در حوزه سلامت و آموزش به بازار آزاد معتقد نیست.

پزشکیان همچنین گفت که باید ارز را به‌شکل تک‌نرخی تنظیم کرد و ارز ترجیحی، یک‌منبع رانت است و این مسئله باید با تثبیت نرخ ارز تک‌نرخی حل شود و تنها داروها و مواد غذایی اساسی باید از ارز آزاد مستثنا شوند. او با اشاره به دخالت دولت در بازار ارز، تأکید کرد که این دخالت باعث وضعیت بدتر اقتصاد می‌شود و دولت باید به داروها و کالاهای اساسی سوبسید بدهد و در دیگر موارد باید از دخالت خودداری کند.

پزشکیان همچنین گفت که باید ارز برای کالاهای اساسی و داروها تأمین شود، اما در صنعت خودرو، بازار خودش را باید به تنظیم برساند. مسعود پزشکیان خواهان این است که دولت از بازار خودرو خارج شود و باید با واردات، باب رقابت در این حوزه باز شود و تصمیم درباره واردات یا تولید خودرو باید از طرف بازیگران اقتصادی این صنعت گرفته‌شود.

او درباره وضعیت بورس هم گفت که «مداخله دولت همین بلا را سر بورس، بازار و تولیدکننده می‌آورد. کسری بودجه را از بورس تأمین نمی‌کنیم. دولت اگر در قیمت‌گذاری دخالت نکند، مشکلات بورس حل می‌شود. تحریم‌ها روی بورس هم اثرگذار است و تا رفع نشود، این موج ادامه‌دار است. ثبات و امنیت را به بورس برمی‌گردانیم».

در این مناظره، پزشکیان به انتقاد از سیاست خارجی دولت رئیسی و سفرهای مکرر او به خارج از کشور و همچنین رشد تورم در دولت او پرداخت. پزشکیان بارها جلیلی را متهم کرد که برنامه علمی برای اقتصاد ندارد و کسانی که برنامه‌های اقتصادی او را تهیه کرد‌ه‌اند، صلاحیت علمی ندارند. او همچنین گفت اگر آمارهایی را که جلیلی و اطرافیان او برای رشد اقتصادی در دوران رئیسی می‌دهند هم کنار بگذاریم، مردم خودشان می‌دانند که در دوران خاتمی وضع اقتصادی بهتری داشتند.

پزشکیان همچنین به تجربه مدیریت مذاکرات هسته‌ای از طرف جلیلی اشاره کرد و آن را ناموفق خواند. او همچنین به سخنانی از علی‌اکبر ولایتی استناد کرد که جلیلی موفقیتی در زمینه مذاکرات و رسیدن به توافق نداشته است.

در ادامه، پزشکیان بار دیگر به موفقیت‌نداشتن جلیلی در مذاکرات پرداخت و گفت: «مدیر ضعیف یعنی اینکه فردی به مذاکره می‌رود اما پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل می‌برند؛ یعنی اینکه امنیت عراق را ما تأمین کنیم اما بازار عراق را به جای دیگری بدهند». او در موضوع افزایش بهای بنزین معتقد است که باید آن را مدیریت کرد و سوبسید انرژی به شیوه‌ای صحیح پرداخت شود.

پزشکیان همچنین برنامه ساخت چهار میلیون مسکن رئیسی را ناکافی خواند و گفت این ساخت‌وسازها تأثیری در بازار مسکن و افزایش اجاره خانه ندارد. میزان تورم بالا مانند خالی‌کردن جیب مردم از طرف دولت است و باید تورم را هم‌سطح با افزایش حقوق و دستمزد کنترل کرد.