ساز ناکوک پایداری

مهدی بازرگان

در میانه انتقادهای اصلاح‌طلبان به فهرست وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم، در سوی دیگر، رادیکال‌های وابسته به پایداری نیز برخی گزینه‌های قابل دفاع کابینه چهاردهم را زیر سؤال برده‌اند. امیرحسین ثابتی، نماینده تهران و از نزدیکان سعید جلیلی، در مناظره‌ای در تلویزیون درباره وزارت خارجه سیدعباس عراقچی با لحنی منتقدانه عنوان کرد «در نیت خیر آقای عراقچی شکی ندارم، اما با دست‌فرمان او در وزارت خارجه اتفاقات تلخ دوره روحانی تکرار می‌شود». اگرچه این نماینده چنین نگاهی به سیدعباس عراقچی دارد، اما جالب آنجاست که عمده دیپلمات‌ها، کارشناسان روابط بین‌الملل و حتی چهره‌های خارجی هم بر مؤثربودن او (عراقچی) در سکانداری سیاست خارجی دولت چهاردهم تأکید دارند. کمااینکه برخلاف گفته‌های ثابتی، ناصر ابوشریف، نماینده جنبش جهاد اسلامی فلسطین در تهران، طی گفت‌وگو با ایسنا درباره معرفی سیدعباس عراقچی به عنوان وزیر پیشنهادی رئیس‌جمهور برای دستگاه دیپلماسی و اینکه در صورتی که او به عنوان وزیر خارجه بتواند از مجلس رأی اعتماد بگیرد، رابطه جریان مقاومت با او چگونه خواهد بود؟ این‌گونه پاسخ داد که «آقای عراقچی فرد بسیار معروفی هستند. مدت طولانی در وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران مشغول به کار بوده‌اند. فردی فوق‌العاده هستند و توانمندی‌های خوبی را از خود در سال‌های مذاکره با غرب نشان داده‌اند». ابوشریف با تأکید بر اینکه بر اساس شناختی که از ایشان دارم در حوزه کاری خود در عرصه روابط بین‌الملل و امور مربوط به حوزه دیپلماسی فردی حرفه‌ای هستند، ادامه داد: «ایشان معتقد به آرمان‌های انقلاب اسلامی ایران هستند، فردی بسیار متدین و مذهبی هستند و وابستگی ایشان به خط انقلاب و مشی آن در زمینه مقاومت در برابر غرب و جریان‌های غربی معروف است». به گفته نماینده جنبش جهاد اسلامی فلسطین در تهران، «اگر ایشان انتخاب شوند به نظرم انگیزه بیشتری به روند فعالیت‌های سیاست خارجی ایران می‌بخشد».

 از نگاه مثبت به عراقچی تا ساز ناکوک پایداری

از ابتدا مسجل بود که برخی از نمایندگان رادیکال بنا را بر مخالفت با حضور چهره‌هایی همچون عراقچی گذاشته‌اند. با این حال چنین به نظر می‌رسد که پروسه طی‌شده برای معرفی کابینه چهاردهم ذیل توافقات پشت پرده به نتیجه رسیده باشد. از همین رو بعید است که مخالفت‌های فردی در بهارستان مانع جدی در مسیر رأی اعتماد به عمده وزرای دولت جدید باشد. علی‌رغم این نکته نباید پیشاپیش همه چیز را هم قطعی دانست؛ چراکه نمی‌توان برآوردی صددرصدی از عملکرد مجلس دوازدهم داشت. البته گفته می‌شود که در مجموع فضای مجلس درباره چند نفر از وزرای پیشنهادی ممکن است چندان مثبت نباشد، ولی اکثریت وزرا به احتمال زیاد رأی اعتماد را از نمایندگان دریافت خواهند کرد. آنچه شنیده می‌شود به احتمال زیاد، دو یا سه نفر از وزرای پیشنهادی رأی اعتماد نخواهند گرفت. تا به اینجای کار ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم خبر داده «پس از گذشت سه روز از استماع برنامه‌ها، دیدگاه‌ها و بررسی سوابق وزرای پیشنهادی، اعضای کمیسیون برنامه‌های خطیب، وزیر پیشنهادی اطلاعات، عراقچی، وزیر پیشنهادی خارجه، امیر نصیرزاده، وزیر دفاع و مؤمنی، وزیر پیشنهادی کشور را مورد تأیید قرار داد». او به فارس گفته است «نظر کمیسیون در قالب گزارشی درباره چهار وزارتخانه دفاع، امور خارجه، کشور و اطلاعات به‌عنوان حوزه‌های تخصصی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به صحن علنی ارسال خواهد شد تا طی این هفته و در زمان بررسی صلاحیت وزرا در مجلس قرائت شود». البته برخی نمایندگان نظیر محمد باقری‌بنابی، عضو فراکسیون مستقلین مجلس دوازدهم از هم‌اکنون دست به پیش‌بینی زده و به خبرآنلاین گفته «اگرچه همیشه حاشیه‌سازی‌های مخالفان تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در مجلس برای عراقچی وجود داشته است، اما او (عراقچی) رأی می‌آورد».

به‌جز نمایندگان برخی سیاسیون هم پیش‌بینی خود را از گزینه پیشنهادی مسعود پزشکیان برای دستگاه دیپلماسی دولت چهاردهم دارند. کمااینکه عباس سلیمی‌نمین هم انتخاب عراقچی را به معنای «تقویت سرعت مذاکرات» می‌داند و به باورش، «حضور او (عراقچی) در وزارت امور خارجه نشان از این دارد که جمهوری اسلامی آمادگی دارد در جهت برداشته‌شدن تحریم‌های ضد انسانی گام بردارد و باید دید طرف‌های مقابل چقدر به این مسئله پایبند هستند. قطعا مجلس به آقای عراقچی رأی خواهد داد و این امکان بر تقویت جریان رفع تحریم‌ها تأثیر خواهد گذاشت».

با وجود آنچه گفته شد، این روزها که راهروهای مجلس و گپ‌و‌گفت‌های خصوصی نمایندگان صرفا روی بررسی وزرای پیشنهادی متمرکز است، مشابه رویکرد تخریبی درخصوص وزرای پیشنهادی کار و بهداشت هم وجود دارد. به دنبال همین بحث‌ها، احمد فاطمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی طی گفت‌وگویی اذعان دارد: «متأسفانه نگاه برخی نمایندگان نسبت به آقای میدری، وزیر پیشنهادی کار و آقای ظفرقندی، وزیر پیشنهادی بهداشت و درمان، نگاه سیاسی است و در واقع به لحاظ سیاسی به آنها نمی‌خواهند رأی بدهند». این نماینده مجلس دوازدهم در پاسخ به این پرسش که دیدگاه نمایندگان درباره سایر وزرا به‌ویژه وزیر پیشنهادی نفت چیست؟ از مخالفت پایداری‌ها با محسن پاک‌نژاد به عنوان وزیر پیشنهادی نفت خبر داد؛ چراکه رادیکا‌ل‌های مجلس پاک‌نژاد را چهره نزدیک به بیژن نامدارزنگنه، وزیر پیشین نفت می‌دانند که پاک‌نژاد این موضوع را تکذیب کرده است. با این حال بیشتر‌ جریان پایداری‌ این‌گونه بحث‌ها را مطرح می‌کنند و با وی مخالف هستند. عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این پرسش که آیا پایداری‌ها و تندروها تاکنون توانسته‌اند نظر سایر نمایندگان را جلب کنند؟ به این اشاره کرد که «وزیر نفت یقینا موفق به رأی‌آوری خواهد شد. تاکنون نتوانسته‌اند نظر نمایندگان را به سمت خود جلب کنند». آن‌طور که درباره روند رأی مجلس به وزرای پیشنهادی کابینه پزشکیان اطلاع‌رسانی شده، قرار بر این بود که کمیسیون‌های مجلس تا پایان هفته گذشته، بررسی سوابق و برنامه گزینه‌های پیشنهادی وزارتخانه‌ها را مورد بررسی قرار داده و سپس گزارش خود را به هیئت‌رئیسه مجلس ارائه دهند و مجلس شورای اسلامی از امروز شنبه، هر روز حداقل در دو شیفت کاری صبح و عصر برای رسیدگی به برنامه و سوابق وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم جلسه علنی داشته باشد. گویا قرار است که رئیس‌جمهور برای دفاع از وزرای پیشنهادی امروز (شنبه) در مجلس حاضر شود. طبق برنامه در این جلسه، ابتدا موافقان و مخالفان کلیات صحبت کرده و پس از آن مجلس وارد بررسی صلاحیت و رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی خواهد شد.

 اردستانی: عراقچی رأی اعتماد را از مجلس می‌گیرد

با در نظر گرفتن این نکته که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دوازدهم که محل مانور رادیکال‌های بهارستان و کانون حضور مخالفان عراقچی است، با حضورش در کمیسیون وزارت امور خارجه موافقت کردند، رأی اعتماد او در صحن علنی چندان دور از ذهن نیست. اما باید این را هم انتظار داشت که شاید مخالفان و منتقدان بتوانند در لایه‌ای گسترده‌تر از کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به دنبال شکستن آرای اعتماد بهارستان‌نشین‌ها به سکاندار دیپلماسی دولت چهاردهم باشند که البته احمد بخشایش‌اردستانی در گفت‌وگو با «شرق» این گزاره را چندان نزدیک به واقعیت نمی‌داند؛ چراکه به زعم او، «اگرچه در روزهای اخیر برخی مخالفت‌ها و حاشیه‌ها علیه سیدعباس عراقچی مطرح شده است، اما در کل فضای مثبتی بین نمایندگان با گزینه پیشنهادی دولت چهاردهم برای وزارت امور خارجه شکل گرفت» و خبر داد که عراقچی رأی بالای مثبتی را از کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی اخذ کرد. این نماینده مجلس در ادامه گپ‌و‌گفتش با «شرق»، مسئله مهم در رأی اعتماد به سیدعباس عراقچی را ناظر بر برنامه‌ها، راهبردها و نگاه او به مقوله دیپلماسی می‌داند که در تعامل با اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، تشریح کاملی روی برنامه‌ها داده شد. با این وجود اردستانی به این نکته هم اشاره کرد که «در جریان نشست‌های کمیسیون متبوع خود با عراقچی، برخی حواشی درخصوص پیشنهاد شخص عراقچی برای به‌کارگیری سیداحمد عراقچی به رئیس وقت بانک مرکزی مطرح شد ‌یا در مورد دیگری موضوع قرابت نگاهش به محمدجواد ظریف پیش کشیده و این سؤال پرسیده شد که حالا ظریف نتوانسته به وزارت امور خارجه بازگردد آیا پیشنهاد‌دادن سیدعباس عراقچی به معنای پرکردن همان جای ظریف و ادامه همان راه او (ظریف) در دیپلماسی خواهد بود یا خیر؟» که البته اردستانی یادآور شد: «عراقچی به تمام این سؤالات و حواشی‌های مطرح‌شده پاسخ داد و در نهایت هم رأی بالایی را از کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی گرفت». با توجه به این نکات و به گفته این نماینده مجلس، «احتمالا عراقچی بتواند رأی اعتماد را هم در صحن دریافت کند که این موضوع منوط به آن است که تا چه حد منتقدان و مخالفان عراقچی بخواهند روی حواشی مطرح‌شده در کمیسیون امنیت ملی مانور بدهند و در صحن علنی آقای عراقچی را به چالش بکشند و در مقابل باید دید که سیدعباس عراقچی هم تا چه حد توان اقناع مخالفان و منتقدان خود را در بهارستان خواهد داشت». با این حال اردستانی در نهایت تصور می‌کند «عراقچی خواهد توانست رأی اعتماد را کسب کند». نماینده مجلس دوازدهم به این نکته هم اشاره دارد که «پیشنهاد عراقچی برای وزارت امور خارجه به معنای ازسرگیری مذاکرات با طرف‌های غربی است، هرچند در نشست با اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، او (عراقچی) بر تقویت مناسبات پیرامونی ایران و بهبود روابط با همسایگان هم تأکید داشت». اردستانی مشابه همین نگاه مثبت را به سه وزیر اطلاعات، دفاع و کشور دارد و به «شرق» خبر داد: «خطیب، وزیر پیشنهادی اطلاعات، امیر نصیرزاده، وزیر دفاع و مؤمنی، وزیر پیشنهادی کشور هم توانستند در نشست‌های خود با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی موافقت بالای نمایندگان را به دست آورند و احتمالا این گزینه‌های پیشنهادی پزشکیان هم بتوانند رأی اعتماد خود را از بهارستان کسب کنند». در نتیجه اردستانی «احتمال بسیار بالایی می‌دهد که خطیب، نصیرزاده و مؤمنی هم مانند عراقچی به عنوان وزرای مد‌نظر انتخاب خواهند شد، مگر اینکه اتفاق خاص و دور از انتظاری روی دهد».

دلفی: عراقچی می‌تواند یک سرفصل تازه از روابط را بین ایران و اروپا شکل دهد

ابوالقاسم دلفی هم دیگر کارشناسی است که در گفت‌وگوی خود با «شرق»، ابتدا‌به‌ساکن روی حواشی مطرح‌شده در کمیسیون امنیت ملی برای سیدعباس عراقچی دست می‌گذارد و بیان می‌کند برخی در مجلس با این آرایش سیاسی جریان‌های رادیکال اساسا به دنبال سنگ‌اندازی و کارشکنی در مسیر دولت چهاردهم هستند. لذا از منظر این دیپلمات باسابقه کشورمان، «به جای پرداختن به راهبردها، برنامه‌ها، راهکارها و مسائل اساسی داخلی و تمرکز روی بحران‌ها و چالش‌های جامعه، برخی نمایندگان به دنبال حاشیه‌سازی یا پرداختن به حواشی هستند». هرچند سفیر پیشین ایران در فرانسه اذعان دارد: «برخی حواشی می‌تواند اهمیت داشته باشد، اما در شرایط کنونی نمایندگان باید اولویت کاری را روی همراهی، همکاری، حمایت و همدلی بیشتر با دولت پزشکیان و وزرای پیشنهادی کابینه چهاردهم گذاشته و از حواشی عبور کنند تا هرچه سریع‌تر کشور از وضعیت کنونی خارج شود». با این خوانش و به گفته سفیر اسبق ایران در شیلی، «نمایندگان مجلس دوازدهم باید مبنا و محور کاری خود برای اعتماد به دولت چهاردهم را که از امروز (شنبه) شروع می‌شود، روی تأکید رهبری قرار دهند که تصریح کرده بودند  مجلس دوازدهم حمایت قاطع و همراهی جدی با دولت چهاردهم داشته باشد». تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل در ادامه ارزیابی خود درباره محور کاری وزیر امور خارجه دولت چهاردهم به وضعیت منطقه بعد از ترور اسماعیل هنیه گریزی می‌زند و یادآور می‌شود: «چون بنا بر اخبار رسیده سیدعباس عراقچی محوریت دیپلماسی خود را روی بازسازی و ترمیم روابط تخریب‌شده با اروپا قرار داده است و هم‌زمان اروپایی‌ها هم با رایزنی‌ها و تلاش‌های دیپلماتیک به دنبال کنترل تنش و عدم وقوع جنگ گسترده در منطقه خاورمیانه هستند، می‌تواند یک سرفصل تازه از روابط را بین ایران و اروپا شکل دهد و این نقطه اشتراک مبنای مذاکرات برای گفت‌وگوهای جدی خواهد بود».