ایمنی مدارس غیردولتی: چالشی مغفول در میان هزینه شهریه

هوشنگ فروغمند اعرابی، دکتری معماری و مدرس دانشگاه: با گذشت بیش از سه دهه از تصویب قانون تأسیس مدارس غیردولتی، این مدارس همچنان با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند. علاوه‌بر چالش تأمین هزینه‌های عمومی یک مدرسه، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که مؤسسان مدارس با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، وضعیت ایمنی و استانداردهای بناهای آموزشی است که این مدارس در آنها فعالیت می‌کنند. با توجه به اینکه 13.54 درصد دانش‌آموزان دوره ابتدایی، 10.57 درصد دانش‌آموزان دوره متوسطه اول و 14.60 درصد دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم در مدارس غیردولتی تحصیل می‌کنند، اهمیت پرداختن به این مسئله بیش‌از‌پیش احساس می‌شود. در مجموع، تعداد کل دانش‌آموزان مدارس دولتی و غیردولتی در ایران 15میلیون‌و 315 هزارو 53 نفر است که بخش قابل ‌توجهی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. از این تعداد، تعداد زیادی در مدارس غیردولتی تحصیل می‌کنند که بخش عمده‌ای از بنای این مدارس ملک استیجاری است که از اساس برای کاربری مدرسه بنا نشده است. به این ترتیب، مسئله ایمنی استانداردهای بناهای آموزشی، به‌ویژه در مدارس غیردولتی، به چالشی جدی برای والدین، مسئولان آموزشی و دولت تبدیل شده است.

چالش‌های ایمنی در مدارس غیردولتی از نظر تأمین بناهای استاندارد و ایمن با مشکلات قابل ‌توجهی روبه‌رو هستند. این مدارس به دلیل خصوصی‌بودن و نیاز به تأمین منابع مالی از طریق شهریه‌های دریافتی از والدین، غالبا توانایی مالی لازم برای ساخت یا اجاره بناهای آموزشی با استانداردهای مورد نیاز را ندارند. این مسئله به‌ویژه در شهر تهران‌ که بیشترین تمرکز مدارس غیردولتی را دارد، به چالشی بزرگ تبدیل شده است. بیش از 70 درصد مدارس غیردولتی در تهران اجاره‌ای هستند و بخش زیادی از آنها در ساختمان‌های مسکونی مستقر شده‌اند که برای استفاده به ‌عنوان مدرسه طراحی نشده‌اند.

براساس تبصره 2 الحاقی به ماده 31 قانون تأسیس مدارس غیردولتی، تأیید فنی استحکام بنا و ظرفیت مدارس غیردولتی توسط سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس با استفاده از ظرفیت مهندسان مشاور دارای گواهی صلاحیت از سازمان برنامه و بودجه کشور انجام می‌شود. این اقدام نه‌تنها گامی مهم در راستای تضمین ایمنی بناهای مدارس غیردولتی است که البته نیازمند نظارت دقیق‌تر و پیگیری مستمر از سوی نهادهای مسئول است، بلکه سرمشقی مناسب و گامی حیاتی برای سایر بناهای عمومی با مالکیت دولتی یا غیردولتی است. به طور جدی پیشنهاد می‌شود که چنین رویه‌ای که البته در حد مختصری در مقررات ملی ساختمان به آن اشاره شده است، برای بسیاری از بناها و ساختمان‌هایی نظیر دانشگاه‌ها، هتل‌ها،‌ بیمارستان‌ها و نظایر آن به ترتیب ضرورت، اتخاذ شود.

اهمیت ایمنی در مدارس دولتی

 این امر بر کسی، به‌ویژه متخصصان فنی، عمرانی و ساختمانی، پوشیده نیست که مدارس دولتی نیز از نظر ایمنی بناها با چالش‌هایی مواجه هستند، اما این چالش‌ها در مدارس غیردولتی به دلیل ساختار مالی و مدیریتی متفاوت، پیچیدگی‌های بیشتری دارد و به دلایلی بیشتر مورد توجه رسانه‌ای قرار گرفته است. با‌این‌حال، اهمیت ایمنی در مدارس دولتی نیز نباید نادیده گرفته شود، زیرا بخش عمده‌ای از دانش‌آموزان کشور در این مدارس تحصیل می‌کنند و هرگونه نقص در ایمنی این بناها می‌تواند پیامدهای جدی برای جامعه به همراه داشته باشد. وزارت آموزش‌و‌پرورش مکلف شده است ظرف پنج سال آینده به‌صورت اعمال ضوابط و استانداردهای فضا و تجهیزات، شرایط ایمنی مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی و دولتی را بهبود ببخشد. این اقدام نیازمند همکاری نزدیک میان نهادهای دولتی و بخش خصوصی، به‌ویژه مؤسسان مدارس غیردولتی است. همچنین، نظارت دقیق‌تر بر اجرای قوانین‌ و‌ مقررات ایمنی در این مدارس ضروری است تا از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری شود.

نقش مطالبه‌گری والدین در تأمین ایمنی مدارس

والدین به عنوان یکی از اصلی‌ترین ذی‌نفعان نظام آموزشی، نقش مهمی در تضمین ایمنی مدارس دارند. آگاهی از حقوق خود و پیگیری مطالبات ایمنی مدارس از طریق نهادهای مرتبط می‌تواند به بهبود شرایط ایمنی در مدارس کمک کند. همچنین، اطلاع‌رسانی و آموزش والدین درباره اهمیت ایمنی بناهای آموزشی و استانداردهای لازم برای مدارس، می‌تواند به افزایش فشار اجتماعی برای بهبود شرایط موجود منجر شود. در این راستا پیشنهاد می‌شود عموم والدین از اهمیت و چگونگی فرایندهای اخذ گواهی استحکام بنا آگاه شوند.

چند  راهکار  پیشنهادی  برای  بهبود  ایمنی مدارس

تأمین منابع مالی برای ارتقای ایمنی بناها: دولت می‌تواند برنامه‌های حمایتی مالی ویژه‌ای برای مدارس غیردولتی، به‌ویژه در مناطق پرخطر مانند تهران، ایجاد کند. این حمایت‌ها می‌تواند شامل تسهیلات مالی کم‌بهره، وام‌های بلندمدت یا کمک‌های بلاعوض برای تأمین ایمنی بناهای مدارس باشد.

نظارت دقیق‌تر و رتبه‌بندی ایمنی در گواهی استحکام بنا: در‌حال‌حاضر صرفا گواهی استحکام بنا ضروری است و در عمل امتیاز‌دهی و رتبه‌بندی فنی در گواهی استحکام بنا درج نمی‌شود. در صورت رتبه‌بندی مناسب فنی کیفیت ساختمان‌ مدارس می‌تواند برای والدین مشخص شود و خود نیز مشوقی برای افزایش ایمنی ساختمان‌ها توسط مؤسسان این مدارس باشد. 

تشویق به سرمایه‌گذاری در مدارس با امتیاز ایمنی بالاتر: دولت می‌تواند با ارائه مشوق‌های مالی و اداری، مؤسسان مدارس غیردولتی را به سرمایه‌گذاری در بناهای استاندارد و ایمن ترغیب کند. این مشوق‌ها می‌تواند شامل معافیت مالیاتی به صرف دارا‌بودن حداقلی از امتیاز ایمنی بنا، تسهیل در فرایندهای اداری و ارائه حمایت‌های مالی ویژه باشد.

با توجه به تعداد بالای دانش‌آموزان در مدارس دولتی و غیردولتی و اهمیت ایمنی بناهای آموزشی در تضمین سلامت و رفاه آینده‌سازان کشور، توجه به این مسئله باید در اولویت سیاست‌گذاری‌های آموزشی قرار گیرد. امید است در آستانه رأی اعتماد مجلس به وزیر آینده آموزش‌و‌پرورش، دولت،‌ مجلس و نهادهای مرتبط با همکاری نزدیک و اجرای دقیق قوانین، شرایط ایمنی مدارس را بهبود ببخشند و از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری کنند. این مهم با پیگیری شخص وزیر و خواست نمایندگان مردم می‌تواند عملیاتی شود و همچنین، والدین و جامعه با افزایش آگاهی و پیگیری مطالبات خود، نقش فعالی در این زمینه ایفا کنند. فقط با این اقدامات می‌توانیم محیطی امن و استاندارد برای تحصیل فرزندان کشورمان فراهم کنیم و آینده‌ای روشن‌تر برای نظام آموزشی ایران رقم بزنیم.