نتیجه فقدان روزنامه‌نگاران علم در رسانه‌های رسمی کشور
مرور اخباری که در رسانه‌های معتبر کشور منتشر شده‌اند، می‌تواند مصادیق متنوعی از شبه‌علم و اطلاعات نامعتبری را که به عنوان خبر علمی اعلام شدند، در اختیارمان بگذارد. نمونه‌هایی که با تأمل در هر‌یک از آنها و بحث‌هایی که در ادامه‌شان در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی رخ داد، جای خالی روزنامه‌نگار علم را نشان داد.
مرور اخباری که در رسانه‌های معتبر کشور منتشر شده‌اند، می‌تواند مصادیق متنوعی از شبه‌علم و اطلاعات نامعتبری را که به عنوان خبر علمی اعلام شدند، در اختیارمان بگذارد. نمونه‌هایی که با تأمل در هر‌یک از آنها و بحث‌هایی که در ادامه‌شان در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی رخ داد، جای خالی روزنامه‌نگار علم را نشان داد. اگر صداوسیما، روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری، روزنامه‌نگار علم می‌داشتند، چنین خطاهای فاحشی را مرتکب نمی‌شدند یا دست‌کم بعد از رخ‌دادن این خطاها بلافاصله توضیحی ارائه می‌دادند و خطای‌شان را اصلاح می‌کردند. بسیاری از مصادیقی که در ادامه می‌خوانید، شاید در نگاه اول تأثیر عمده‌ای بر زندگی افرادی که آن رسانه را دنبال می‌کنند، نداشته باشد، اما در بلند‌مدت، تکرار و استمرار این اشتباهات می‌تواند اعتماد جامعه به رسانه را از بین ببرد و باعث شود افراد اطلاعات‌شان را از رسانه‌های غیررسمی و بی‌اعتبار دیگری به دست آورند. همه این موارد می‌تواند در سطح عمیق‌تر، باعث ترویج باورهای خرافی، قدرتمندترشدن شیادان و کاسبان شبه‌علم شود. اگر بدنه روزنامه‌نگاری علم در ایران تا این حد نحیف نبود و رسانه‌ها هم قدرت و اختیارات کافی را در اختیارش می‌گذاشتند، می‌توانست با پرسشگری دقیق، مصاحبه، گفت‌و‌گو با متخصصانی که در این پروژه‌ها انتفاعی نداشتند و همین‌طور با پیگیری مستمر از روند ادامه پروژه، از اشتباهات این موضوعات پرده‌برداری کنند و اعتبار نداشتن آن را علنی کنند. خبرهایی که در ادامه آمده است، صرفا بخش کوچکی از اخبار و ادعاهای نادرست رسانه‌ها و برخی از مسئولان در کشور است.
اختراع خودروی آب‌سوز
در سال ۹۶ یکی از خبرگزاری‌های رسمی کشور خبری منتشر کرد که از اختراع خودروی آب‌سوز توسط یک مخترع ایرانی حکایت داشت. این مخترع جوان مدعی بود خودرویی ساخته است که می‌تواند با استفاده از آب و بنزین و به صورت نصف‌نصف حرکت کند. این خبر در اخبار صدا‌و‌سیمای کشور هم پخش شد و پس از یک سال مخترع جوان از تجاری‌سازی اختراعش تا شش ماه آینده اطلاع داد؛ البته اکنون شش سال گذشته و خبری از خودروی آب‌سوز نیست. نکته درخور توجه درباره این ادعا، سؤالاتی بود که برخی از خبرنگارانی که با فرد مدعی این اختراع گفت‌و‌گو می‌کردند، از او می‌‌خواستند توضیح دهد مردم چطور می‌توانند به این اختراع اعتماد کنند و برای پیش‌خریدش نام‌نویسی کنند و او در پاسخ می‌گفت منتظر باشید تا به بازار بیاید و خودشان از آن استفاده کنند تا باورشان شود.
کرونایاب مستعان
سال ۹۹ بود که خبری درباره دستگاه کرونایاب با نام «مستعان» در رسانه‌هایی مثل صداوسیما و خبرگزاری‌های رسمی منتشر شد. گفته می‌شد این دستگاه قادر است ویروس کرونا را تا فاصله صدمتری و بدون نیاز به آزمایش خون تشخیص دهد. اساس کار دستگاه ایجاد میدان مغناطیسی و استفاده از ویروس دوقطبی درون دستگاه و کشف ویروس در پنج ثانیه اعلام شد. خبرنگاران علم در واکنش به این خبر سؤالات پرشمار زیادی را مطرح کردند و خواستند سازندگان این دستگاه در کنفرانس خبری حاضر شوند و به این پرسش‌ها پاسخ دهند. انجمن فیزیک ایران هم بیانیه‌ای درباره غیرعلمی‌بودن این ادعا ارائه کرد.
دختری که در زیرزمین خانه، انرژی هسته‌ای تولید کرد
محمود احمدی‌نژاد در بهمن‌ماه سال ۱۳۸۵ در یکی از مساجد جنوب شهر تهران اعلام کرد دبیر مدرسه‌ای به او گفته یکی از شاگردانش در زیرزمین خانه انرژی هسته‌ای تولید کرده است و او هم از رئیس سازمان انرژی هسته‌ای خواسته تا درستی ادعا را بررسی کند و در نهایت معلوم شده آن دختر راست می‌گوید. احمدی‌نژاد معتقد بود رمز این موفقیت، خودباوری است و این دختر را دانشمند هسته‌ای نامید.
دکتر حسابی به نام ایرانی‌ها در مریخ زمین خریده است
سال ۱۴۰۲ در برنامه تلویزیونی برمودا، ایرج حسابی، فرزند دکتر محمود حسابی، مدعی شد پدرش با پرداختی مشخص و نموداری از اقساطی معین، قطعه‌زمینی در مریخ خریده است. او گفت این اقدام سمبلیک از سوی مردم ایران و سایر کشورها، در روند اقداماتی پژوهشی و ماندگار در امور نوین فضایی، به‌جای هزینه برای جنگ‌های بین‌المللی و خون‌وخونریزی، حتی جنگ سرد، به منظور پرهیز از تلف‌کردن دستاوردهای ارزشمند ملی و مردمی است و حضور در فضای لایتناهی را برای مردم ایران به ارمغان دارد. ایرج حسابی عکس این سند را در سایت بنیاد پروفسور حسابی منتشر کرد.
استعمال روغن بنفشه برای جلوگیری از ابتلا به کرونا
عباس تبریزیان، روحانی معروفی که خود را پدر طب اسلامی می‌داند، در سال ۹۸ یکی از کتاب‌های مرجع رشته پزشکی به نام هاریسون را آتش زد و پزشکی جدید را دروغ و فریبی برای کسب درآمد اعلام کرد. او مدتی بعد و هم‌زمان با همه‌گیری ویروس کرونا، مدعی شد استعمال روغن بنفشه می‌تواند از ابتلا به کرونا جلوگیری کند.
شیرین‌بیان داروی درمان کرونا
زهرا شیخی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس یازدهم، در سال ۹۹ و دوران همه‌گیری کرونا از افتتاح اولین مرکز تخصصی طب ایرانی ویژه کرونا در کشور خبر داد. او راه‌اندازی این مرکز را کاملا خودجوش و «آتش‌به‌اختیار» توصیف کرد و گفت تعلل در به‌کارگیری از طب سنتی ایرانی در درمان بیماران مبتلا به کرونا و بی‌توجهی به دستاورد‌ها و ظرفیت عظیم این حوزه، باعث مرگ هم‌وطنان زیادی شده است. فاطمه محمدبیگی، دبیر کمیسیون بهداشت و سلامت مجلس شورای اسلامی، در یکی از جلسات این کمیسیون از لزوم استفاده از طب سنتی و گیاهی در درمان کرونا صحبت کرد و خواستار افزایش ساعت کاری عطاری‌ها برای مبارزه با کرونا شد و گفت: «در کشور‌های چین، تایوان و اروپا برخورد‌های مقتدرانه در اجرای شیوه‌نامه‌های بهداشتی، استفاده از ظرفیت‌های مردمی و طب سنتی سه عامل مهم در کنترل همه‌گیری کرونا بوده است. این روز‌ها ساعات کاری عطاری‌ها باید افزایش یابد و مطالعات ثابت کرده شیرین‌بیان ضدکووید-۱۹ است. او به منبع ادعایش درباره این مطالعات اشاره‌ای نکرد، اما تأکید کرد عطاری‌ها باید مانند داروخانه‌ها با ارائه دارو‌های گیاهی به مردم خدمت کنند و این موضوع باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
پایان قطعی برق در تابستان
همایون حائری، معاون وزیر نیرو در دولت سیزدهم، ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ در گفت‌و‌گو با یکی از خبرگزاری‌های رسمی اعلام کرد امسال قطعی برق نخواهیم داشت. سال ۱۴۰۲ هم‌زمان با آغاز بهره‌برداری از نیروگاه سیکل ترکیبی دو‌کوهه در اندیمشک، رئیس‌جمهور وقت از پایان قطعی‌های برق خبر داد و گفت اضافه‌شدن این نیروگاه به شبکه برق کشور باعث می‌شود دیگر کشور در تابستان با قطعی برق مواجه نشود. اینها درحالی است که هم در سال ۱۴۰۲ و هم در سال ۱۴۰۳ قطعی برق در بسیاری از مناطق شهر تهران و برخی از شهرهای کشور رخ داد.
سفر به ماه دروغ است
سال ۹۹ بود که کارشناس برنامه تلویزیونی راز در شبکه چهار سیما ادعای عجیبی را مطرح کرد که در شبکه‌های مجازی مورد انتقادهای فراوان قرار گرفت؛ او برنامه‌های علمی سفر به ماه را دروغین خواند و گفت تابه‌حال هیچ انسانی پا بر روی قمر زمین نگذاشته است. یکی از خبرگزاری‌های رسمی هم در سال ۱۴۰۲ با انتشار گزارشی مدعی شد سفر انسان به ماه در مأموریت آپولو (شش مأموریت در سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲) «بزرگ‌ترین دروغ قرن بیستم» بوده و «اصولا کل ماجرای آپولو ۱۱ و سفر به ماه، فیلمی بود که استنلی کوبریک برای دولت آمریکا کارگردانی کرده بود». این خبرگزاری معروف برای تأیید ادعای خود، تصویری را منتشر کرد که در حقیقت تصویر پیاده‌شدن باز آلدرین از ماه‌نشین ایگل است و تصویر نیل آرمسترانگ را هم از این عکس حذف کرد.
پیدا‌شدن ردی از فضاپیمای بیگانه در مریخ
یکی از خبرگزاری‌های رسمی در سال‌های ۹۵ و ۹۹ خبرهایی درباره رد فضاپیمای بیگانه بر سطح خاک مریخ منتشر کرد و در خبر دیگری مدعی شد دیده‌شدن جسمی مرموز، احتمال وجود آدم‌فضایی‌ها در مریخ را افزایش داده است. این خبر بدون منبع اصلی و با ذکر توضیحاتی عجیب و بی‌پایه درباره این تصاویر، باعث ایجاد شایعاتی در فضای مجازی شد. گرچه غیر از این دو مورد، موارد زیادی از اخبار پیدا‌شدن نشانه‌هایی از موجودات فضایی هوشمند در مریخ هم در سایت‌های خبری و برخی از خبرگزاری‌ها در سال‌های اخیر منتشر شده است.
