اسرائیل - عربستان؛ مأموریت غیرممکن بایدن؟

حدود دو ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا زمان باقی مانده اما واشنگتن همچنان امید دارد تا قبل از انتخابات پنجم نوامبر، توافقی میان اسرائیل و عربستان رقم بزند.

کاخ سفید می‌گوید هنوز امکان دارد توافقی برای عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر انجام شود. واشنگتن اعلام کرده در تلاش است تا این ابتکار عمل را به نتیجه برساند؛ حتی با وجود جنگ اسرائیل و حماس که در غزه در جریان است.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، در مصاحبه‌ای گفت: «بایدن کاملا باور دارد که عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی ممکن بوده و معتقد است مطمئنا می‌توان آن را پیش از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌ او به سرانجام برساند‌». کربی با بیان اینکه «او متوجه است که قبل از رسیدن به این هدف کارهای بسیاری باید انجام شود»، افزود: «به همین دلیل است که ما اکنون در دوحه هستیم تا آتش‌بس را برقرار کنیم تا بتوانیم در مسائل بزرگ‌تر منطقه‌ای پیشرفت داشته باشیم‌». به نوشته اپک‌تایمز، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در بخشی از اظهارات خود تأکید کرد که عنصر فلسطینی این توافق بسیار حیاتی است. کربی گفت: «ما از ابتدا گفته‌ایم که به‌‌عنوان بخشی از فرایند عادی‌سازی، باید چیزی برای فلسطینی‌ها وجود داشته باشد. این به آن معناست که باید چیزی برای تشکیلات خودگردان فلسطین نیز در نظر گرفته شود‌». او افزود: «موضوع دیگری که در این فرایند مهم است، یک تشکیلات خودگردان فلسطینی اصلاح‌شده است که بتواند به‌‌طور معتبر از آرزوهای همه مردم فلسطین حمایت کند‌». با وجود اظهارات کربی، از ماه جولای دو نماینده کنگره از دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه گفتند که فرصت آمریکا برای دستیابی به توافق عادی‌سازی پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری بسته شده است. این دو منبع کنگره اظهار کردند زمان کافی در تقویم کنگره باقی نمانده تا سنا بتواند جلسات لازم برای تصویب پیمان امنیتی دوجانبه بین آمریکا و عربستان سعودی را که ریاض به موازات توافق با اسرائیل به دنبال آن است، برگزار کند.

در همین حال، یک دیپلمات اسرائیلی هفته گذشته در حاشیه کنوانسیون ملی دموکرات‌ها موافقت کرد که توافق عادی‌سازی تا پیش از نوامبر امکان‌پذیر نخواهد بود. اما او افزود این فرصت ممکن است در دوره «لِیم داک» (زمان بین انتخابات و آغاز دوره جدید کنگره) دوباره باز شود. این مقام اسرائیلی استدلال کرد که پیش از انتخابات برای هر دو حزب در کنگره بسیار دشوار خواهد بود که «پیمان امنیتی دوجانبه بین آمریکا و عربستان سعودی» را که ریاض به موازات عادی‌سازی با اسرائیل به دنبال آن است، تأیید کنند.

او افزود: «پس از انتخابات، برای هر دو حزب آسان‌تر خواهد بود. شانس بهتری وجود خواهد داشت که بایدن حمایت اکثریت دموکرات را به دست آورد و همچنین جمهوری‌خواهان نیز حمایت خواهند کرد‌». ریاض عادی‌سازی روابط را مشروط به توافق اسرائیل برای ایجاد مسیری به سوی یک دولت آینده فلسطینی کرده است؛ چارچوبی که نتانیاهو بارها آن را رد کرده و در صورت پذیرش، احتمالا باعث جدایی شرکای افراطی ائتلاف او خواهد شد. در چنین شرایطی، محمود عباس، رئیس ۸۸‌ساله تشکیلات خودگردان فلسطینی، به عربستان سفر کرد. او در بدو ورود مورد استقبال فیصل ‌بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان و دیگر مقامات این کشور قرار گرفت و با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان دیدار کرد. حسین الشیخ، دبیر کمیته اجرائی سازمان آزادی‌بخش فلسطین و دیگر مقامات، عباس را در این سفر همراهی می‌کنند. ‌محمود عباس‌، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، تصمیم داشت به نوار غزه سفر کند، اما این سفر به علت مخالفت تل‌آویو لغو شد. از زمانی که محمود عباس از عزم خود برای سفر به نوار غزه خبر داد، اسرائیلی‌ها به اجماع آن را رد کردند و تل‌آویو رسما به تشکیلات خودگردان تأکید کرد که مخالف این سفر است و مجوزی به عباس حتی برای یک ساعت هم برای سفر به غزه داده نخواهد شد. در‌این‌باره برخی رسانه‌ها این‌گونه تحلیل کردند که «اسرائیل به‌خوبی می‌داند که چنین سفری، در‌های جهنم را به رویشان می‌گشاید و مخالفت با آن بهتر است‌ تا عباس در برابر دنیا به عنوان قهرمان ملی مطرح نشود و اینکه او به دنبال نجات ساکنان غزه از ماشین جنگی و مرگبار اسرائیلی است».

‌‌واکنش به ایده جنجالی «بن گویر»

وزارت خارجه عربستان سعودی با انتشار اطلاعیه‌ای، سخنان ایتامار بن گویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل درباره ساخت کنیسه در مسجدالاقصی در قدس شرقی را محکوم کرد. این وزارتخانه تأکید کرد: «اسرائیل باید از پیشنهادهای رادیکال تحریک‌آمیز در مورد مسجد‌الاقصی خودداری کند و به وضعیت تاریخی و قانونی مسجد‌الاقصی احترام بگذارد». در همین حال، وزارت امور خارجه امارات متحده عربی نیز سخنان بن گویر در این مورد را به‌شدت محکوم کرد. امارات متحده عربی در یک اطلاعیه‌ با تأکید بر اینکه «نباید در وضعیت تاریخی و قانونی مسجد‌الاقصی تغییری ایجاد کرد»، خواستار حفاظت از مسجدالاقصی و پایان نقض‌های تحریک‌آمیز شد.

ایتامار بن گویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل در گفت‌وگو با رادیو ارتش اسرائیل گفته بود یهودیان می‌توانند در کوه معبد نیایش کنند. او گفته بود در دوره وزارت او هیچ تبعیضی بین یهودیان و مسلمانان وجود نخواهد داشت. قانون برابری میان یهودیان و مسلمانان وجود دارد و یک کنیسه در کوه معبد می‌سازد. کوه معبد تپه‌ای است که یک مکان مقدس برای مسیحیان، یهودی‌ها و مسلمانان است که در شهر کهنه اورشلیم یا بیت‌المقدس قرار دارد. کوه معبد مدت‌های طولانی است که یکی از مکان‌های مورد مشاجره میان اسرائیل و فلسطینی‌ها 

بوده است.

«موشه آربل»، وزیر کشور کابینه نتانیاهو، سریعا در واکنش به اظهارات بن‌‌ گویر گفت: «نتانیاهو فورا باید در مورد مسجد‌الاقصی جلوی بن‌‌ گویر را بگیرد... . دوراندیش نبودن بن‌گویر ممکن است منجر به ریخته‌شدن خون‌ شود. اظهارات او ائتلاف راهبردی ما علیه ایران را به خطر می‌اندازد». «یائیر لاپید»، رهبر اپوزیسیون در پارلمان اسرائیل نیز به سخنان بن گویر واکنش نشان داد و گفت: «همه شاهد ضعف نتانیاهو در برابر بن‌ گویر هستیم؛ چون او قادر به کنترل کابینه نیست و حتی زمانی که این اقدام بن‌ گویر باعث تضعیف امنیت داخلی ما می‌شود، نه سیاستی وجود دارد،‌ نه راهبردی و نه واقعا کابینه‌ای». دفتر نخست‌وزیر اسرائیل نیز بعد از انتقادها در بیانیه‌ای اعلام کرد تغییری در وضعیت قانونی مسجد‌الاقصی رخ نداده است.