جنگ روایت‌ها؟ چه کسی دروغ می‌گوید؟

زینب رحیمی: توله شیر باغ وحش صفادشت 20 روز پیش زخمی شده یا سه ماه قبل؟ دست و پایش در اثر درگیری با حیوانات دیگر  باغ وحش آسیب دیده یا حیوان دچار خودخوری شده؟ روایت دو مدیر سازمان محیط زیست و متولیان سابق باغ وحش صفادشت تناقضات زیادی دارد. دو روز پیش تصویری از یک توله شیر زخمی در باغ وحش صفادشت به دستم رسید. 

عکس‌ها نشان می‌دهد که دست راست و پای چپ حیوان در شرایط بسیار وخیمی است و تقریبا انگشتان و پنجه پا به طور کامل از بین رفته است. این حیوان روز گذشته (16 مهرماه 1403) برای درمان به بیمارستان مرکزی دامپزشکی در تهران منتقل شد اما اینکه این توله شیر، چه زمانی و چطور زخمی شده و چرا تا دیروز در روند درمان و بهبود قرار نگرفته بود، سؤالات مهمی است که پاسخ متولیان سابق باغ وحش صفادشت و مدیران سازمان حفاظت محیط زیست به آنها، متفاوت و حتی متناقض است. مسئولان سابق باغ وحش صفادشت ادعا می‌‎‌کنند که توله شیر زخمی در چند روز گذشته هم‌زمان با خلع ید آنها و تعطیلی باغ وحش، به این حال و روز افتاده است اما اصغرزاده رئیس گروه ارزیابی و بهره‌برداری پایدار حیات وحش در سازمان حفاظت محیط زیست تأکید دارد که زخم‌های توله شیر تازه نیست و در یک هفته یا دو هفته پیش ایجاد نشده، بلکه، هم دست و هم پای حیوان سه ماه پیش در اثر درگیری آسیب دیده است. توله شیر باغ وحش صفادشت چه زمانی زخمی شده است؟ در پاسخ به این سؤال مهم، الله‎یار ترکمن، دامپزشک باغ وحش صفادشت، به «شرق» می‌گوید: «حدود 20 روز پیش یک دست توله شیر در حین بازی با یک توله پوما زخمی و بخیه شد. طبیعتا حیوان بعد از بخیه، نیاز به مراقبت و نگهداری داشت که این روند با حساسیت لازم در حال انجام بود تا اینکه چند روز پیش که برای سرکشی از حیوانات به باغ وحش صفادشت مراجعه کرده بودم، گروهی مانع ورود من به مجموعه شدند. چند روز از وضعیت توله شیر خبری نداشتم تا روز 13 مهرماه که توانستم حیوان را ببینم. در این زمان بود که متوجه شدم پای حیوان توسط خودش خورده شده، یعنی دست که از قبل آسیب دیده بود، پا را هم خودش خورده بود. من هم برای جلوگیری از ورود عفونت به جریان خون حیوان، دو دوز آنتی‌بیوتیک به آن تزریق کردم».

مدیرعامل باغ وحش در درمان توله شیر کوتاهی کرده است؟

در این میان نکته حائز اهمیت این است که دو روز پیش علیرضا شرفی، مدیرعامل برکنارشده باغ وحش صفادشت، در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم ادعا کرده بود که دست توله شیر این باغ وحش در اثر «گرسنگی» آسیب دیده است، اما محمد کرمی، رئیس اداره حیات وحش در اداره کل محیط زیست استان تهران، در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: «چند روز قبل علیرضا شرفی مدیر سابق باغ وحش صفادشت باید توله شیر را به مرکز دامپزشکی برای درمان منتقل می‌کرد، حتی کارهای اداری لازم در محیط زیست تهران برای این انتقال صورت گرفته بود اما او از انتقال حیوان به مرکز دامپزشکی خودداری کرد». کرمی در پاسخ به چرایی زخمی‌شدن دست و پای توله شیر باغ وحش صفادشت این‌طور توضیح می‌دهد که «بازی دو قلاده توله شیر نر و ماده باعث شده دست یکی از آنها یعنی توله شیر نر زخمی شود اما اینکه چرا پای حیوان زخمی شده؟ باید منتظر معاینه و نظر دامپزشکان باشیم».

کوتاهی سازمان محیط زیست

افسانه اصغرزاده رئیس گروه ارزیابی و بهره‌برداری پایدار حیات وحش در سازمان حفاظت محیط زیست که روز گذشته از باغ وحش صفادشت بازدید کرده بود، در گفت‌وگو با «شرق» درگیری بین توله‌ شیر با توله یک گوشتخوار دیگر را دلیل آسیب‌دیدگی دست و پای توله‌ شیر می‌داند و می‌گوید: «حدود سه ماه قبل، پنجه دست و پای توله شیر در اثر درگیری با یک گوشتخوار آسیب می‌بیند. جراحی و بخیه می‌شود اما هفته گذشته به دلیلی نامعلوم زخم سر باز می‌کند و منجر به این شرایط وخیم می‌شود. نکته مهم این است که طی یک هفته اخیر حیوان زخمی نشده و به این روز نیفتاده است». این اظهارنظر کارشناس سازمان محیط زیست تأیید می‌کند که زخم دست و پای توله شیر به تازگی رخ نداده است، بنابراین سازمان حفاظت محیط زیست، اداره کل محیط زیست استان تهران و اداره محیط زیست صفادشت و ملارد باید از سه ماه پیش در جریان زخمی‌بودن این حیوان قرار می‌گرفتند. دقت کنید که هفته گذشته هم تعدادی از مدیران محیط زیست استان تهران و شهرستان صفادشت از باغ وحش صفادشت بازدید کرده بودند، بنابراین سؤال مهم این است که چطور این افراد از آسیب‌دیدگی شدید توله‌ شیر خبر‎دار نشدند؟ یا اگر اطلاع داشتند چرا کاری برای درمان حیوان نکردند؟

سرنوشت حیوانات باغ وحش صفادشت

باغ وحش صفادشت از یک هفته پیش پلمب شده و فروش بلیت و بازدید از این مجموعه ممنوع است. براساس دستور قضائی صادرشده، شهرداری صفادشت و علیرضا شرفی مدیر سابق باغ وحش، وظیفه نگهداری و تیمار حیوانات این باغ وحش را بر عهده دارند تا سازمان محیط زیست حیوانات این مجموعه را تعیین تکلیف کند. تعدادی از حیوانات این باغ وحش، بومی ایران و متعلق به سازمان حفاظت محیط زیست است که در گذشته به‌صورت امانی به مجموعه واگذار شده بود و بنا به گفته مدیران سازمان محیط زیست قرار است از علیرضا شرفی مدیرعامل سابق باغ وحش صفادشت به زودی پس گرفته شود. عقاب طلایی، فلامینگو، سارگپه، قوچ و میش جزء حیوانات شاخصی است که از طرف سازمان محیط زیست برای نگهداری به باغ وحش صفادشت داده شده بود.

تا زمان پیداکردن جای مناسب برای حیوانات باغ وحش صفادشت، مدیرعامل سابق این مجموعه وظیفه نگهداری و مراقبت از آنها را بر عهده دارد و همه هزینه‌های مالی مربوط به غذا، درمان و... برعهده اوست. هزینه درمان توله شیر زخمی هم که حالا در بیمارستان دامپزشکی به سر می‌برد، بر عهده همین فرد است. نکته قابل توجه این است که علیرضا شرفی مدیرعامل سابق باغ وحش صفادشت دو روز پیش ادعا کرده بود که در چند روز گذشته، یک مار از باغ‌وحش صفادشت فرار کرده و یک قلاده مرال در این باغ وحش تلف شده است، اما مدیر اداره حیات وحش استان تهران هر دوی این ادعاها را تکذیب کرد و گفت که هیچ حیوانی از این باغ وحش فرار نکرده است.

به گزارش «شرق» در مناقصه‌ای جدید، عرصه باغ وحش صفادشت واقع در 60 کیلومتری تهران به هلدینگ رایزکو (شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه راهبردی راز) واگذار شده است. گفته می‌شود این شرکت از سازمان حفاظت محیط زیست درخواست کرده که مجوز راه‌اندازی یک مجموعه نگهداری از حیوانات و باغ وحش را صادر کند. سازمان محیط زیست هنوز به این درخواست پاسخی نداده است.

دقت کنید که باغ‌ وحش‌ها یکی از چالش‌های مهم ایران در حوزه محیط زیست است، فعالان حقوق حیوانات معتقدند در چند دهه گذشته، باغ‌ وحش‌ها به محلی برای تکثیر غیرقانونی حیوانات و قاچاق و فروش غیرمجاز آنها تبدیل شده است. نبود شفافیت از تعداد حیوانات هم نشان می‌دهد که سازمان حفاظت محیط زیست تاکنون در نظارت بر این مجموعه‌ها عملکرد قابل قبولی نداشته است. از سوی دیگر باغ‌ وحش‌های ایران از استانداردهای لازم تغدیه و درمان برخوردار نیستند و معمولا به شکنجه‌گاهی برای حیوانات تبدیل می‌شوند.