|

دیپلماسی بی‌هیاهو و هوشمند عراقچی

۱. دیپلماسی به زبان ساده، چانه‌زنی دولتمردان با دیگر بازیگران بین‌الملل است که در چارچوب منافع ملی و مهم‌تر از همه، در فضای آنارشیک بین‌المللی انجام می‌شود. دیپلماسی هر‌چه مستظهر به «ساخت مستحکم قدرت داخلی» باشد، مؤثرتر می‌‌شود. هنگام جنگ، قدرت نظامی و بازدارنده کشور مهم‌ترین وجه ساخت قدرت داخلی است و هر‌چه قدرت نظامی بیشتر باشد، امکان چانه‌زنی دیپلماتیک بیشتر خواهد بود. به ادبیات شهرت‌یافته خودمان، هر‌چه میدان قوی‌تر، دیپلماسی مؤثرتر.

سید محمد حسینی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در عربستان سعودی

۱. دیپلماسی به زبان ساده، چانه‌زنی دولتمردان با دیگر بازیگران بین‌الملل است که در چارچوب منافع ملی و مهم‌تر از همه، در فضای آنارشیک بین‌المللی انجام می‌شود. دیپلماسی هر‌چه مستظهر به «ساخت مستحکم قدرت داخلی» باشد، مؤثرتر می‌‌شود. هنگام جنگ، قدرت نظامی و بازدارنده کشور مهم‌ترین وجه ساخت قدرت داخلی است و هر‌چه قدرت نظامی بیشتر باشد، امکان چانه‌زنی دیپلماتیک بیشتر خواهد بود. به ادبیات شهرت‌یافته خودمان، هر‌چه میدان قوی‌تر، دیپلماسی مؤثرتر.

۲. دیپلماسی قبل از بروز بحران، حین بحران و بعد از بحران، هر‌کدام قواعد و اقتضائات خود را دارد. دیپلماسی قبل از بحران عمدتا وجه «بازدارندگی»، حین بحران عمدتا وجه «مدیریت صحنه» و بعد از بحران عمدتا وجه «چانه‌زنی» دارد.

موافق با نظریه کلاتزویتس که «مذاکره موفق پس از جنگ انجام می‌شود»، طرف پیروز با هدف تثبیت سیاسی جنگ و طرف شکست‌خورده با هدف حفظ آبرو و پرستیژ وارد مذاکره و چانه‌زنی (مستقیم یا با واسطه) می‌شود.

۳. ایران و رژیم صهیونیستی این روزها در آستانه جنگ مستقیم غیر‌قابل کنترل قرار گرفته‌اند. اسرائیل به منظور خروج از جنگ فرسایشی با حماس و حزب‌الله، تلاش می‌کند ابعاد جنگ را منطقه‌ای و بین‌المللی کند و آمریکا و ایران را وارد منازعه فعال کند. ایران اما هوشمندانه از جنگ مستقیم با اسرائیل امتناع می‌کند و در چارچوب تئوری بازدارندگی به تهدیدات و ترورهای اسرائیل پاسخ می‌دهد. سؤال اساسی این است که آیا بازدارندگی ایران مؤثر افتاده است یا خیر و اتفاقا کنش ایران، طمع صهیونیست‌ها را برای گسترش جنگ بیشتر کرده است؟

۴. پاسخ به این پرسش زمانی مشخص می‌شود که واکنش اسرائیل به عملیات وعده صادق‌۲ انجام شود. چنانچه واکنش اسرائیل نمایشی باشد، بازدارندگی ایران مؤثر افتاده و چنانچه واکنش آنها عملیات جنگی گسترده باشد، بازدارندگی ایران مؤثر نیفتاده است.

۵. آنچه بازدارندگی را مؤثر می‌کند، قدرت توأمان میدان و دیپلماسی است. میدان اقدام نظامی می‌کند و دیپلماسی پیام اقدام را شفاف و بی‌واسطه منتقل می‌کند. فعال‌شدن دیپلماسی ایران بعد از عملیات وعده صادق‌۲ با هدف انتقال شفاف و صریح پیام ایران به آمریکا، رژیم صهیونیستی و همراهان منطقه‌ای آنها‌ست. این پیام احتمالا حاوی بسته‌های تنبیهی و تشویقی بوده است.

۶. از علائم و شواهد صحنه این‌گونه برمی‌آید که صهیونیست‌ها فعلا اراده‌ای برای واکنش جنگی ندارند و پاسخ آنها نمایشی خواهد بود. اگر پاسخ اسرائیل نمایشی باشد، میدان و دیپلماسی در ایران توأمان پیروز شده است و دیپلماسی موفق شده قدرت بازدارندگی ایران در وعده صادق‌۲ را در عرصه سیاسی به یک پیروزی بزرگ سیاسی تبدیل کند. فعلا قراین و شواهد نشان می‌دهد در آستانه این پیروزی هستیم.

۷. دیپلماسی منطقه‌ای دکتر عراقچی پر‌کار، بی‌ادعا و مؤثر پیش می‌رود. او‌ موفق شده پیام ایران را صریح و شفاف به بازیگران مؤثر منطقه‌ای منتقل کند تا از وقوع جنگ بی‌پایان و همه‌گیر جلوگیری کند.

۸. دیپلماسی گاه وجه ایجابی دارد که نتایج عینی آن در منظر پدیدار می‌شود. اما گاه وجه سلبی دارد که نتایج آن حسب ظاهر مشهود نیست ولی در اصل بحران‌زدایی می‌کند. یادآور این فراز از دعای کمیل که می‌فرماید «کم من فادح من البلا اقلته…»، دیپلماسی منطقه‌ای عراقچی مستظهر به میدان تاکنون موفق شده است سایه جنگ گسترده منطقه‌ای را از سر ایران دور کند و رژیم صهیونیستی را در باتلاق غزه و لبنان نگه دارد.