مسئولیت در قبال آینده ایران

امید جهانشاهی: پیش‌فرض آینده‌اندیشی این است که آینده ساختنی است؛ اما نه با آرمان‌ها و آرزوها. آینده را با رصد روندها و تحلیل میزان تأثیرگذاری روندها بر اقتصاد، سیاست و اجتماع ایران و تصمیم‌های سازنده برای توسعه ایران می‌توان ساخت. در این مسیر البته رسانه‌ها مسئولیت جدی برعهده دارند. مسئولیت رسانه‌ها برای کشور این است که مردم را از عوامل مؤثر بر تحقق یک آینده مطلوب برای کشور آگاه کنند و تصریح کنند که آینده ما را وضعیت روندهای اقتصادی، اجتماعی ـ فرهنگی و فناوری می‌سازد و بنابراین بدون سرمایه‌گذاری در تولید علم و فناوری و بدون سرمایه‌گذاری برای تولید و رشد تجارت و سایر روندها نمی‌توان از آینده روشن سخن گفت و به این ترتیب فضای کشور را برای گرفتن تصمیم‌های سخت و شجاعانه برای «ایران» مهیا کنند. چراکه مسئولان هرگز در خلأ تصمیم نمی‌گیرند بلکه سخنان و تصمیم‌های آنها ناگزیر متأثر از اولویت‌های برکشیده‌شده، بستر عواطف مردمی و آرای جمعی فعالان مردمی، روشنفکران محلی و نهادهای مدنی‌ هم هست. مسئولیت‌شناسی رسانه‌ها به این است که اولویت‌های کشور را بر اساس آنچه آینده خوبی برای ایران می‌سازد، تعریف کنند. یکی از تلاش‌ها برای ساخت آینده توصیف چش این توصیف هم تصویری از آینده‌ای است که می‌خواهیم و هم ایجاد امید و برانگیختن نشاط جمعی برای ساختن آینده. چشم‌انداز توصیفی از آینده‌ای است که می‌توانیم بسازیم. اما در چشم‌انداز 1404 با وجود همه ظرفیت‌های خوبی که در کشور وجود داشت، به هیچ روی به شاخص‌های مورد نظر سند چشم‌انداز نزدیک هم نیستیم.

این ناکامی البته دلایل متنوعی دارد که بی‌تردید مهم‌ترین آنها تحریم‌های ظالمانه است. محدودیت‌هایی که تحریم‌ها برای حضور تولیدکننده‌های ایرانی در بازارهای جهانی ایجاد کرده‌اند، امکان توسعه تجارت را ‌گرفته ‌و به رشد تولید آسیب زده است. خبر اخیر افزایش سهم فرش ترکیه در بازارهای جهانی با توجه به محدودیت‌های فرش ایران تنها نمونه‌ای از این مهم است.

حال سؤال اینجاست که آیا با تداوم این تحریم‌های ظالمانه که امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای به‌روزرسانی زیرساخت‌های گاز و برق، امکان خرید مواد اولیه با قیمت بصرفه، امکان ورود فناوری‌های پیشرفته، امکان تبادلات مالی با شرایط مناسب و امکان توسعه تجارت را با موانع مواجه کرده است، می‌توان در مسیر ساختن آینده مطلوب گام‌ برداشت؟

اینکه همه توجه و تمرکز آقای روحانی بر کاهش فشار تحریم‌ها بود، به خاطر وادادگی و غرب‌گرایی نبود بلکه به خاطر ضرورت زدودن زنجیر تحریم‌های ظالمانه از دست و پای اقتصاد کشور بود. اگر ایران به فکر ساختن آینده خوب برای خود نباشد، دیگران آینده ما را متناسب با منافع خود رقم خواهند زد. از ادعای مالکیت بخشی از خاک کشور، تا حمایت از گروه‌های تجزیه‌طلب، تا برنامه‌های فرهنگی برای تضعیف هویت ملی و ایجاد هویت‌های جدید مورد نظر قدرت‌های منطقه‌ای جدید تا انواع تسهیلات برای جذب هر چه بیشتر نیروی متخصص فنی و پزشکی تا برپایی سالانه نمایشگاه و همایش برای ارائه فرصت‌های سرمایه‌گذاری یا معرفی جذابیت‌های کسب‌وکار در کشورهای منطقه، انواعی از اقداماتی است که به روشنی نشان می‌دهد که اگر ما آینده‌ مورد نظر خودمان را نسازیم، کشورهای رقیب آینده ما را در راستای منافع خود به گونه‌ای شکل خواهند داد که به ‌هیچ وجه آینده مطلوبی برای ایران نخواهد بود. به حضرت علی (ع) منسوب است که فرمودند: «دوراندیشی تو را از پشیمانی مصون می‌دارد».