نقش کسب‌وکارهای خرد و زنان در اقتصاد ایران

مائده راهب، مدرس دانشگاه و مشاور کسب‌وکار: در سال‌های اخیر، کسب‌وکارهای خرد‌ تأثیر بسزایی بر رشد اقتصادی ایران داشته‌اند. طبق بررسی‌ها و مقالات منتشر‌شده، حداقل ۷۰ درصد از کسب‌وکارها را در ایران شامل می‌شوند و سهم قابل توجهی از اشتغال و تولید را تشکیل می‌دهند. همچنین بخش قابل توجهی از این کسب‌و‌کارها‌ توسط زنان‌ اداره می‌شوند. این کسب‌وکار‌ها‌ نقش مهمی در تقویت اقتصاد و بهبود وضعیت معیشتی جامعه ایفا می‌کنند و نقش مثبت ویژه آن در گروه‌های کم‌درآمد و نیروی کار غیرماهر مشهود است. این مشاغل، علاوه‌بر ایجاد شغل برای کارآفرینان و کارمندان مربوطه، به بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌ها و تقویت توانمندی‌های زنان نیز کمک می‌کنند. در این مقاله، به بررسی تأثیرات این کسب‌وکارها که غالبا ماهیتی زنانه دارند، بر اقتصاد ایران می‌پردازیم. کسب‌وکارهای خرد، شامل فعالیت‌هایی از قبیل صنایع دستی، تولیدات خانگی‌ و خدمات محلی و... هستند که معمولا زنان‌ بازیگران اصلی آنها محسوب می‌شوند. این ‌مشاغل با ایجاد فرصت‌های کاری محلی و افزایش درآمد خانوارها، نقش مهمی در کاهش نرخ بی‌کاری و فقر ایفا می‌کنند. علاوه‌بر‌این، چنین مشاغلی در مناطق کم‌برخوردار و روستاها می‌توانند به‌ عنوان راهکاری برای جلوگیری از مهاجرت به شهرها و حفظ تعادل جمعیتی مؤثر باشند. از طرف دیگر، این کسب‌وکارها با تولید کالاهای محلی، به جایگزینی واردات کمک می‌کنند و از این طریق باعث کاهش هزینه‌ها و بهبود تراز تجاری کشور می‌شوند. در‌نهایت، افزایش درآمد زنان و تقویت قدرت خرید آنان، موجب تحریک تقاضا در بازار و رشد اقتصادی پایدار می‌شود. با وجود چنین دستاوردهای مثبتی، متأسفانه این حوزه با موانع و چالش‌های متعددی مواجه‌ است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، محدودیت‌های قانونی و فرهنگی است که برخی از زنان در مناطق سنتی‌تر با آنها روبه‌رو هستند. در این مناطق، اشتغال زنان و به‌ویژه مدیریت کسب‌وکار توسط آنان، همچنان با نگاه‌های منفی و محدودکننده‌ای همراه است.

علاوه‌بر‌این، دسترسی محدود به منابع مالی نیز مانعی جدی برای بسیاری از کارآفرینان خرد‌ محسوب می‌شود. اغلب بانک‌ها و مؤسسات مالی، تمایل کمتری به حمایت از کسب‌و‌کار‌های خرد دارند و شرایط سختی برای اعطای وام در نظر می‌گیرند که برای بسیاری از کارفرمایان‌ دسترسی به سرمایه را دشوار می‌کند. عدم دسترسی به آموزش‌های مناسب در زمینه‌های مالی و بازاریابی نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که کارآفرینان خرد در این حوزه‌ با آن روبه‌رو هستند. با وجود این چالش‌ها، فرصت‌های زیادی نیز برای رشد و توسعه کسب‌وکار‌های خرد وجود دارد. یکی از مهم‌ترین این فرصت‌ها، گسترش بازارهای آنلاین و فروش اینترنتی است. در سال‌های اخیر، فروش آنلاین (به‌ویژه با توجه به داشتن نقش همسر و مادر در زنان)، به کارآفرینان خرد‌ این امکان را داده است که محصولات خود را بدون نیاز به سرمایه‌گذاری زیاد، به مشتریان بیشتری عرضه کنند. حمایت‌های دولتی‌ می‌تواند نقشی اساسی در توسعه چنین کسب‌وکارهایی ایفا کند. به عنوان مثال، دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات مالی، آموزش‌های فنی و مدیریتی‌ و ایجاد برنامه‌های حمایتی برای زنان کارآفرینان، مسیر رشد و توسعه را برای آنان هموارتر کند. با این حمایت‌ها، صاحبان مشاغل می‌توانند به بهبود کیفیت محصولات خود بپردازند و بهره‌وری کسب‌وکار خود را افزایش دهند و در‌نهایت، در مسیر رشد و توسعه پایدار گام بردارند و نقش مؤثرتر با دغدغه کمتر، در اقتصاد ایران، ایفا کنند.