یک گام تا توافق

با توافق «اصولی» بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با طرح آتش‌بس در لبنان، احتمال دستیابی به این توافق قوت گرفته است و در صورت تأیید کابینه اسرائیل و عدم کارشکنی در دقیقه 90 از سوی طرف‌های درگیر، این توافق امروز رسما اعلام خواهد شد. منابع دیپلماتیک لبنانی می‌گویند جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، به‌زودی آتش‌بس بین گروه‌ حزب‌الله لبنان و اسرائیل را اعلام می‌کنند. در واشنگتن، جان کربی، سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید، در این زمینه گفت: «ما به توافق نزدیکیم اما تا زمانی که همه ‌چیز نهایی شود، باید منتظر ماند‌». دفتر ریاست‌جمهوری فرانسه نیز تأیید کرد‌ مذاکرات درباره آتش‌بس اسرائیل و لبنان پیشرفت چشمگیری داشته است. در اورشلیم (قدس)، یک مقام ارشد اسرائیلی خبر داده است که کابینه اسرائیل قرار بود عصر روز گذشته برای تصویب توافق آتش‌بس با حزب‌الله تشکیل جلسه دهد. رویترز به نقل از متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، نوشت: «شکاف بین دو طرف به میزان قابل‌ توجهی کاهش یافته است اما برای رسیدن به توافق، دو طرف هنوز باید گام‌هایی بردارند‌». هدف دیپلماسی‌های در جریان، این است که حزب‌الله و اسرائیل به نبردهایی که از اکتبر ۲۰۲۳ هم‌زمان با جنگ اسرائیل علیه حماس در غزه آغاز شد، پایان دهند. حملات به لبنان در دو ماه گذشته به‌شدت افزایش یافته است. در بیروت، الیاس ابوصعب، معاون رئیس پارلمان لبنان، اعلام کرد‌ برای اجرای آتش‌بس پیشنهادی آمریکا «هیچ مانع جدی» وجود ندارد‌ «مگر اینکه نتانیاهو نظرش را تغییر دهد». او گفت‌ این پیشنهاد مستلزم عقب‌نشینی نظامی اسرائیل از جنوب لبنان و استقرار نیروهای ارتش لبنان در منطقه مرزی ظرف ۶۰ روز است؛ منطقه‌ای که مدت‌ها سنگر حزب‌الله بوده است. معاون رئیس پارلمان لبنان افزود‌ در ۲۴ ساعت گذشته، درمورد راه‌اندازی کمیته‌ای متشکل از پنج کشور توافق حاصل و اختلاف نظر درمورد اینکه چه ‌کسی بر پایبندی به آتش‌بس نظارت کند، حل شد. با وجود پیشرفت‌های دیپلماتیک، حملات هوایی میان اسرائیل و حزب‌الله ادامه یافته است. اسرائیل در روزهای اخیر حملات هوایی شدیدی به لبنان انجام داد که در یکی از آنها حداقل ۲۹ نفر در مرکز بیروت کشته شدند. در همین حال، حزب‌الله نیز روز یکشنبه یکی از بزرگ‌ترین حملات موشکی را اجرا و ۲۵۰ موشک به سمت اسرائیل شلیک کرد. در بیروت‌ حملات هوایی اسرائیل بیشتر مناطق حومه جنوبی تحت کنترل حزب‌الله را با خاک یکسان کرد و باعث شد ابری از غبار آوار‌ها بر فراز پایتخت لبنان شکل بگیرد. وزارت بهداشت لبنان اعلام کرد‌ حملات اسرائیل در روز دوشنبه ۳۱ کشته و ۶۲ زخمی به جا گذاشت. بنا‌ بر اعلام این وزارتخانه که در آمار آن قربانیان غیرنظامیان و اعضای حزب‌الله تفکیک نشده‌اند، در سال گذشته بیش از سه‌هزار‌و ۷۵۰ نفر در لبنان شهید و بیش از یک میلیون نفر مجبور به ترک خانه‌های‌شان شده‌اند. اسرائیل اعلام کرده که هدف حملات نظامی این است که ده‌ها هزار اسرائیلی ساکن مناطق شمالی که به دلیل حملات حزب‌الله ناچار به تخلیه منازل‌شان شده‌اند، بتوانند به خانه‌های‌شان بازگردند. طرح پیشنهادی آتش‌بس حدود دو هفته پیش از سوی آمریکا ارائه شد و براساس اظهار‌نظرهای مقام‌های لبنان و گزارش‌های رسانه‌ای، دو موضوع «کمیته نظارت» و «آزادی عمل اسرائیل برای مقابله با حزب‌الله پس از آتش‌بس» مهم‌ترین موارد اختلاف بودند. وب‌سایت اکسیوس گزارش داد‌ موضوع دوم با وساطت واشنگتن حل شد و آمریکا پذیرفت که «تضمین‌نامه‌ای» به اسرائیل بدهد که متضمن حمایت ایالات متحده از اقدام نظامی اسرائیل علیه تهدیدهای قریب‌الوقوع از خاک لبنان باشد؛ اما این اقدام نظامی باید پس از مشورت با آمریکا و همچنین در صورت عدم مقابله ارتش لبنان با آن تهدید انجام شود. مقام‌های لبنان، اسرائیل و آمریکا واکنشی به گزارش اکسیوس نشان نداده‌اند. بر‌اساس گزارش‌ها، کمیته نظارت بر آتش‌بس شامل پنج کشور به رهبری ایالات متحده است و موضوع مورد اختلاف به حضور فرانسه در این کمیته مربوط می‌شد. پیش‌تر اکسیوس به نقل از چهار مقام آمریکایی و اسرائیلی گزارش داده بود که صدور احکام جلب مقامات اسرائیلی از سوی دیوان کیفری بین‌المللی و تأکید وزارت خارجه فرانسه بر لازم‌الاجرا‌بودن این احکام باعث وقفه در مذاکرات آتش‌بس شده است.

تردیدها درباره آتش‌بس

دولت بایدن که در بیستم ژانویه ۲۰۲۵ قدرت را ترک می‌کند، بر دیپلماسی برای پایان‌دادن به مناقشه لبنان تأکید کرده است. این تلاش‌ها در ‌حالی انجام می‌شود که مذاکرات پیاپی برای توقف جنگ غزه متوقف مانده است. کاخ سفید اعلام کرده است که برت مک‌گورک، فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، به عربستان سعودی رفته است تا درباره استفاده از آتش‌بس احتمالی لبنان به‌‌عنوان راهی برای پایان‌دادن به جنگ غزه گفت‌وگو کند. مذاکرات آتش‌بس لبنان و اسرائیل بر اجرای قطع‌نامه ۱۷۰۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد متمرکز شده است که به آخرین جنگ بزرگ بین حزب‌الله و اسرائیل در سال ۲۰۰۶ پایان داد. این قطع‌نامه از حزب‌الله می‌خواهد نیروهایش را در حدود ۳۰‌کیلومتری از مرز اسرائیل و تا شمال رودخانه لیتانی عقب بکشد و ارتش لبنان وارد منطقه مرزی شود. اسرائیل و حزب‌الله در گذشته یکدیگر را به اجرا‌نکردن این تعهدات متهم کرده‌اند. اسرائیل می‌خواهد آتش‌بس جدید اجازه دهد بتواند اعضای حزب‌الله یا تسلیحاتی را که در جنوب رودخانه باقی مانده‌اند، هدف قرار دهد. در‌حالی‌که گزارش‌ها از نزدیک‌بودن توافق خبر می‌دهند، برخی منابع در اسرائیل می‌گویند که این توافق می‌تواند شکاف‌ها را در کابینه راست‌گرای نتانیاهو آشکار کند. ایتامار بن گویر، وزیر امنیت ملی، گفته بود‌ اسرائیل تا «پیروزی مطلق» باید به جنگ ادامه دهد. او با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس خطاب به نتانیاهو گفت: «برای توقف این توافق دیر نشده است!». اعضای حزب لیکود هم از نتانیاهو به دلیل قصد او برای امضای توافق انتقاد و استدلال می‌کنند که نخست‌وزیر تلاش می‌کند افکار عمومی و شورای امنیت سازمان ملل را راضی کند، اما به باور آنها: «این تضمین نمی‌کند که حزب‌الله حمله به شمال اسرائیل را متوقف کند». بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل، با انتقاد از توافق آتش‌بس با حزب‌الله تأکید کرد: «هیچ توافقی وجود ندارد. اگر هم چیزی امضا شود، بیش از یک کاغذ بی‌ارزش نخواهد بود. آنچه مهم است، این است که ما آنها را حذف کرده‌ایم و به این کار ادامه خواهیم داد‌».