مدیرعامل ایوان لوتوس در گفت‌وگو با «شرق»
لوتوس متعهد به مسئولیتهای اجتماعی خود است
نگاه متفاوتی به مسئولیتهای اجتماعی بنگاههای اقتصادی دارد و می‌گوید که پایداری به‌ویژه از بعد زیست‌‌محیطی که زمانی یک انتخاب اختیاری به شمار می‌‌رفت، با حرکت جهانی برای مقابله با بحران اقلیمی، تبدیل به موضوعی حیاتی شده است.
نگاه متفاوتی به مسئولیتهای اجتماعی بنگاههای اقتصادی دارد و می‌گوید که پایداری به‌ویژه از بعد زیست‌‌محیطی که زمانی یک انتخاب اختیاری به شمار می‌‌رفت، با حرکت جهانی برای مقابله با بحران اقلیمی، تبدیل به موضوعی حیاتی شده است. او که دانش‌آموخته رشته معماری از دانشگاه تهران و دکترای طراحی شهری از انگلستان در دانشگاه نیوکسل بوده و سابقه معاونت وزیر راه و شهرسازی و دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی را در کارنامه کاری خود دارد، می‌گوید: در سال ۹۴ موفق به اخذ مصوبه‌ای از هیئت دولت شدیم که بر اساس آن بنگاههای اقتصادی موظف به ارائه خدماتی به شهری که از آن بهره‌مند هستند، می‌‌شوند، این امر به مسئولیت اجتماعی بنگاههای اقتصادی با نگاهی نو می‌اندیشد.
در فرایند اجرای این مصوبه نیز تا حدودی موفق بودیم اما ذاتا چنین نگاهی در کشور مورد توجه نبوده و دستگاههای مختلف اعم از بنگاههای اقتصادی یا حتی دستگاههای دولتی خیلی به آن توجه نمی‌کنند و به اجرای چنین وظیفه‌ای مبادرت نمی‌ورزند. محمدسعید ایزدی مدیرعامل ایوان لوتوس از شرکتهای خانواده گروه سرمایه‌گذاری لوتوس که به نوعی ایده‌پرداز این مصوبه بوده، خود تمام تلاشش را برای اجرای این سیاست می‌کند و می‌گوید که لوتوس هم‌زمان با رعایت حقوق مشتریان در بازار ساخت‌وساز در برابر سرزمین خود نیز مسئولیتهای متعددی را بر عهده دارد.
او با تأکید بر اینکه «من در قبال مخاطب خودم مسئولیت دارم تا امکانات مورد نیاز او را چه در یک ساختمان و چه در محیط پیرامونی آن فراهم کنم تا بتوانم به نیاز‌‌های او پاسخ دهم؛ نیاز‌‌های معمول که یک شهروند برای زیست خانوادگی در یک محیط مسکونی دارد»، می‌افزاید: لوتوس همواره تلاش می‌کند با رعایت اخلاق حرفه‌ای، با بهره‌گیری از جدیدترین فناوری‌ها و مصالح روز دنیا و با کمترین آسیب به زیست‌بوم اطراف‌مان بر مدار معماری انسان‌محور حرکت کند و ساختمان‌هایی پایدار و مانا برای استفاده چندین نسل بسازد؛ زیرا تنها این‌گونه است که می‌توانیم هم بر زیبایی چهره شهر بیفزاییم و هم آرامش روانی و تجربه سبکی متفاوت از کیفیت زیستن را به جامعه هدیه دهیم. متن کامل گفت‌وگوی «شرق» با معاون سابق وزیر راه و شهرسازی و دبیر سابق شورای عالی معماری و شهرسازی و مدیرعامل شرکت ایوان از گروه سرمایه‌گذاری لوتوس را در ادامه می‌خوانید.
در دنیای مدرن تقسیم کار بین اجزای مختلف جامعه به وجود آمده است. به همین دلیل برای هرکدام از ما مسئولیتی به عنوان شخص و نیز به عنوان جایگاه اجتماعی‌مان تعریف شده است. می‌خواهم درباره مسئولیت شخصیت‌‌‌های حقوقی و شرکتهای بزرگ در جامعه از شما بپرسم، اما قبل از آن بد نیست توضیح بدهید که مسئولیت ما به عنوان فرد در جامعه چیست؟
بله موافقم. ما هرکدام به عنوان یک فرد در قبال خودمان، خانواده‌مان و اطرافیان‌مان وظایفی داریم. زمانی که ما از شکل فردی خارج می‌شویم، علاوه بر مسئولیت در قبال خانواده، در قبال بسیاری از حوزه‌‌‌های دیگر نیز مسئولیت داریم. وقتی ما حوزه پیرامونی خودمان را به اجتماع گسترش دهیم، نوع مسئولیتهای ما در جامعه نیز تغییر خواهد کرد و متنوع‌تر خواهد شد. اگر به بحثی که سال‌هاست در جامعه ما به عنوان حقوق شهروندی مطرح می‌شود، معتقد باشیم، باید بدانیم مسئولیتهای ما در جامعه دوچندان می‌شود.
اگر قرار باشد این موضوع را به حوزه تخصص شما تعمیم دهیم، مسئولیت اجتماعی همکاران شما چیست؟
همه ما باید در جایگاه اجتماعی‌ای که قرار داریم، از خودمان سؤال بپرسیم و به آن پاسخ دهیم. من و همکارانم به عنوان معمار یا به عنوان شهرساز که در یک نهاد تخصصی مشغول به کار هستیم و در یک نهاد توسعه‌گر، سؤال‌مان این است که در قبال جامعه چه مسئولیتی داریم؟ آیا من فقط وظیفه دارم ساختمانی را با حداکثر بهره‌وری بسازم و صرفا نگاه سودمحور به آن داشته باشم یا خیر، من در قبال جامعه و شهروندان شهر خود نیز مسئولیت دارم؟ آیا صرفا باید به ارزش مبادله بیندیشیم یا ارزش استفاده با رویکردی انسان‌مبنا نیز باید مورد توجه باشد؟
منظور شما از ارزش استفاده چیست؟
ببینید ما در حوزه خودمان، دو نوع ارزش داریم؛ یکی «Use Value» و دیگری «Exchange Value» یعنی ارزش استفاده و ارزش مبادله؛ ارزش استفاده یعنی شما از کلیه امکانات استفاده می‌کنید تا از محیط ساخته‌شده بهره ببرید و از آن استفاده کنید. مثلا خانه می‌سازیم تا از آن استفاده کنیم بنابراین تلاش‌مان این است که این خانه را با بهترین کیفیت تولید کنیم. اما متأسفانه هفت، هشت دهه است که در تمام دنیا (نه‌فقط در ایران) با کالایی‌شدن زمین و املاک، ارزش جدیدی به میان آمده به نام «ارزش مبادله»؛ یعنی اینکه من چیزی را می‌سازم که بتوانم آن را مبادله کنم و بفروشم بنابراین تلاش می‌کنم کمتر هزینه کنم و بیشترین سود را ببرم. اینجا یک تقابل پیش می‌آید. من به عنوان سازنده باید تأمین‌کننده حداقل‌هایی در حوزه «ارزش استفاده» باشم، یعنی خانه‌ای که من می‌سازم باید حداقل کیفیت را برای استفاده داشته باشد. اما از زمانی که این فضا به وجود آمده است، سازندگان بیشتر به فکر «ارزش مبادله» هستند تا بیشترین سود را ببرند. اینجاست که پای مبحث کیفیت به میان می‌آید و در این حوزه از کیفیت برنامه‌ریزی، کیفیت طراحی، کیفیت اجرا و بهره‌برداری صحبت می‌شود.
با این اوصاف می‌توان پایبندی به کیفیت و ساخت بنا‌‌های کیفی را بخشی از مسئولیت سازندگان صنعت ساختمان در قبال جامعه دانست؟
بله. به نظر می‌رسد ما چه به عنوان طراح، چه به عنوان سازنده در قبال همه این فرایند مسئول هستیم. ما باید طرح خوبی را تهیه کنیم، یعنی طرحی که بتواند مخاطب خودش را بشناسد. اما متأسفانه گاهی برخی از ما به این مسئولیت‌ها توجه نداریم. ما معمارها متأسفانه سال‌هاست که جامعه را از بالا به پایین نگاه می‌کنیم و توجه نداریم مخاطب‌مان می‌خواهد از فضای ساخته‌شده لذت ببرد. ما فکر می‌کنیم هنرمند هستیم و باید آنچه خودمان فکر می‌کنیم به عنوان یک اثر هنری خلق کنیم. از اینجا بحث جدی شروع می‌شود. من نمی‌توانم این‌طور فکر کنم و مسئولیت خودم را در قبال مصرف‌کننده فراموش کنم. من در قبال مخاطب خودم مسئولیت دارم تا امکانات مورد نیاز او را در یک ساختمان فراهم کنم تا بتوانم به نیاز‌‌های او پاسخ دهم؛ نیاز‌‌های معمول که یک شهروند برای زیست خانوادگی در یک محیط مسکونی دارد. حالا این نگاه را می‌توان به بخش‌‌‌های مختلفی فراتر از یک ساختمان گسترش داد؛ به محیط مسکونی پیرامون یا حتی به مقیاس گسترده‌تر اعم از محله یا منطقه. این مسئولیت اجتماعی یک سازنده است که باید به آن توجه داشته و در قبال جامعه، خود را موظف به ارائه خدماتی جهت ارتقای کیفیت زندگی محیطی کند که از آن منتفع می‌شود. نکته بسیار مهم که می‌تواند در صورت نادیده‌گرفتن آن، منافع دیگر شهروندان را به خطر بیندازد.
این مسئولیت اجتماعی که گفتید، بیشتر جنبه فردی دارد. اگر قرار باشد درباره مسئولیت اجتماعی اشخاص حقوقی مانند گروه سرمایه‌گذاری لوتوس حرف بزنیم، چه می‌توان گفت؟
مسئولیت اجتماعی اشخاص حقوقی در دنیا، موضوع بسیار رسمی و جدی است و برای آن ضوابطی وجود دارد که ما در گروه سرمایه‌گذاری لوتوس به آن پایبند هستیم. اما متأسفانه ما قوانین روشنی درباره این موضوع نداریم. زمانی که من در دولت بودم، مصوبه‌ای در این زمینه از هیئت وزیران گرفتم تا بنگاههای اقتصادی که در یک شهر کار می‌کنند و انتفاع می‌برند، در قبال شهر موظف باشند و احساس مسئولیت کنند. ضمن اینکه ما در لوتوس در چشم‌انداز پیش‌رویمان تلاش می‌کنیم با رعایت اخلاق و رفتار حرفه‌ای و با بهره‌گیری از جدیدترین فناوری‌ها و مصالح روز دنیا و با کمترین آسیب به زیست‌بوم اطراف‌مان بر مدار معماری انسان‌محور حرکت کنیم و ساختمان‌هایی پایدار و مانا برای استفاده چندین نسل بسازیم؛ زیرا تنها این‌گونه است که می‌توانیم هم بر زیبایی چهره شهر چیزی اضافه کنیم و هم آرامش روانی و تجربه سبکی متفاوت از کیفیت زیستن را به جامعه هدیه دهیم.
بیشتر در مورد این مصوبه توضیح دهید. چطور چنین کاری ممکن است؟
با مثال خدمتتان عرض می‌کنم. بندر شهید رجایی در بندرعباس دارد از اسم و نام و امکانات شهر بندرعباس استفاده می‌کند. سؤال این است؛ آیا چنین بنگاه اقتصادی با این عرض و طول و حجم از مبادلات، موظف نیست به جمعیت شهر بندرعباس کمک کند و به این شهر خدماتی بدهد مثلا پارک یا بیمارستان بسازد یا برای فرزندان این شهر مدرسه بسازد و دیگر فضا‌‌های آموزشی؟ این مصوبه که عرض کردم، در اصل مسئولیت اجتماعی نهاد‌‌ها و شخصیت‌‌‌های حقوقی در قبال یک جامعه و در قبال جامعه پیرامون است که از آن انتفاع می‌برند. این مصوبه بنگاههای اقتصادی را موظف می‌کند تا در قبال خدماتی که از شهرها می‌گیرند، به آن شهرها ارائه خدمات کنند. تا حدودی هم در اجرای این مصوبه موفق بودیم اما ذاتا چنین نگاهی در کشور ما توجیه ندارد. هم بنگاههای اقتصادی و هم دستگاههای دولتی خیلی به آن توجه نمی‌کنند. وقتی کارخانه بزرگ که در یک شهر ایجاد می‌شود، از آن شهر، فضای شهری، امکانات شهر و دیگر مزایای حضورش در آن جغرافیا استفاده می‌کند، این حوزه از مسئولیت اجتماعی در دنیا تعریف شده است. در انگلستان (که زمانی در این کشور زندگی می‌کردم) بخش‌نامه‌ای بود به نام «سکشن ۱۰۶»؛ این بخش‌نامه هر توسعه‌گر را موظف می‌کرد که اگر در یک محله ساختمانی ساخته، در قبال انتفاعی که از آن پروژه برده است باید به آن محله خدمات ارائه دهد. ساخت فضای شهری مقابل تکیه و بازار تجریش و قدمگاهی مقابل امامزاده صالح(ع) ازجمله مسئولیتهای اجتماعی به اجرا درآمده توسط گروه سرمایه‌گذاری لوتوس است که مورد اقبال عمومی نیز قرار گرفته است.
