منابع معدنی در ازای کمک نظامی

آمریکا و اوکراین به توافقی نزدیک شدند که به موجب آن منابع معدنی اوکراین در ازای تداوم کمک‌های امنیتی، به ایالات متحده واگذار شود. این توافق می‌تواند به کاهش فشارهای اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بر این کشور بحران‌زده و رهبرانش منجر شود. دونالد ترامپ و ولودیمیر زلنسکی، اعلام کردند‌ مذاکرات پیشرفت داشته است. با این حال، هفته گذشته زلنسکی پیشنهاد اولیه دولت ترامپ مبنی‌بر واگذاری نیمی از منابع معدنی اوکراین به آمریکا را رد کرده بود. مقام‌های اوکراینی ابراز شگفتی کرده‌اند؛ چرا‌که ارزش این منابع بسیار بیشتر از میزان کمک‌های ارائه‌شده توسط آمریکا‌ست.

واشنگتن‌پست در تحلیل این موضوع یادآور شده‌ این توافق نشان‌دهنده تغییر راهبردی در سیاست خارجی ترامپ است. او نقش واشنگتن را از تمرکز بر اتحادهای بین‌المللی یا مواجهه مستقیم با بحران‌های مرزی به انعقاد توافقات اقتصادی با سایر کشورها سوق داده است.

ترامپ در روزهای اخیر، زلنسکی را «دیکتاتور» خطاب کرد و اوکراین را عامل جنگ جاری دانست، با وجود اینکه این کشور قربانی حمله نظامی روسیه بود. در مقابل، او نسبت به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، ابراز احترام کرد؛ کسی که طی ۲۵ سال حاکمیت خود به سرکوب مخالفان پرداخته، برخی را تبعید و عده‌ای را زندانی یا حتی کشته است. ترامپ پیش از نشست با فرمانداران اظهار کرد گفت‌وگوهایش با پوتین «بسیار مثبت» بوده، اما تعاملاتش با اوکراین پیچیده‌تر است. او افزود: «اوکراین چیزی برای مذاکره ندارد ولی بسیار سرسختانه عمل می‌کند».

فرستاده ویژه دونالد ترامپ به اوکراین، ژنرال بازنشسته کیث کلوگ، پس از انجام چندین روز مذاکره فشرده و حساس در کی‌یف، پایتخت اوکراین را ترک کرد. به نظر می‌رسد نگاه کلوگ به اوضاع جاری در اوکراین و به‌ویژه به ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور این کشور، نگاهی همدلانه‌تر و از موضعی مثبت‌تر باشد. او در پستی که همان روز در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، نوشت‌ فرصت برگزاری مذاکراتی گسترده و در عین حال سازنده با زلنسکی، که از او به عنوان «رهبر شجاع یک کشور درگیر جنگ» یاد کرد‌ و همچنین تیم امنیت ملی کارآمد و مستعد او داشته است.

یک منبع آگاه از جزئیات مذاکرات که به دلیل حساسیت بالای موضوع از افشای هویتش خودداری کرد، اظهار داشت که ترکیب ترامپ و کلوگ و استفاده از رویکرد روان‌شناسانه موسوم به پلیس خوب-پلیس بد نقش بسزایی در پیشبرد این مذاکرات داشته است. او توضیح داد‌ این روش توانسته توافق مورد نظر را تا مرحله‌ای نزدیک به نهایی‌شدن پیش ببرد. این منبع همچنین تأکید کرد‌ کلوگ پس از روزها مذاکرات طولانی و جدی با زلنسکی و تیم همراه او، به دیدار سربازان زخمی رفت؛ اقدامی که با استقبال گرم و قدردانی ویژه از سوی زلنسکی مواجه شد. نخستین گزارش درباره این پیشرفت‌ها در مذاکرات، توسط وب‌سایت آکسیوس منتشر شد.

زلنسکی نیز در یک پیام ویدیوئی که در شبکه ایکس منتشر کرد، روند مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد و از پیشرفت آنها خبر داد. او در این پیام تأکید کرد‌ این توافق بالقوه می‌تواند ارزش روابط دوجانبه را به میزان قابل‌ توجهی افزایش دهد. با این حال، رئیس‌جمهور اوکراین اشاره کرد: «مهم‌ترین جنبه موضوع، تنظیم دقیق و حرفه‌ای جزئیات توافق است تا قابلیت اجرائی اثربخش آن تضمین شود». او ابراز امیدواری کرد‌ نتیجه نهایی عادلانه باشد و به انتظارات دو طرف پاسخ مناسبی بدهد.

همکاران نزدیک ترامپ نیز از مناسبات پیش‌رو ابراز خوش‌بینی کرده‌اند. آنان بر این باورند که سرمایه‌گذاری ایالات متحده در اوکراین می‌تواند زمینه‌ساز تعهد بیشتر واشنگتن برای ارائه حمایت‌های نظامی مؤثرتر به کی‌یف شود.

ریچارد گرنل، یکی دیگر از فرستادگان ویژه ترامپ برای مأموریت‌های خاص بین‌المللی، در سخنانی که در کنفرانس اقدام سیاسی محافظه‌کاران (CPAC) ایراد کرد، گفت: «هیچ تضمین امنیتی مؤثرتری را برای اوکراین نمی‌توان متصور شد جز حضور سرمایه‌گذاران خصوصی آمریکایی». او افزود مشارکت تاجران آمریکایی در فعالیت‌های تجاری، بازسازی زیرساخت‌ها‌ و توسعه اقتصادی کشورهای جنگ‌زده همچون اوکراین می‌تواند امنیت بلندمدت این مناطق را تأمین کند. گرنل تأکید کرد‌ اگر گروهی از آمریکایی‌ها یا حتی تاجران غربی دیگر مشغول فعالیت‌های اقتصادی در اوکراین یا در مناطق استراتژیک نظیر دریای سیاه باشند، این حضور به خودی خود بهترین تدبیر ممکن برای تضمین امنیت منطقه خواهد بود.

هفته گذشته و در آستانه یک توافق پیشنهادی برای واگذاری منابع معدنی اوکراین به ایالات متحده، زلنسکی در ابتدا درخواست ترامپ برای واگذاری نیمی از این منابع را رد کرده بود. این درخواست، به دلیل ارزش بالقوه بالای منابع معدنی اوکراین، برای مقام‌های اوکراینی شوکه‌کننده بود. منابع معدنی اوکراین شامل ذخایر غنی از لیتیوم، نیکل و دیگر فلزات ارزشمند است که در تولید باتری‌های الکتریکی و فناوری‌های نوین کاربرد دارند.

با این حال، پیشرفت در مذاکرات نشان‌دهنده تغییر سریع ترامپ در مورد نقش ایالات متحده در جهان است. توافق پیشنهادی می‌تواند به کاهش انتقادات ترامپ از اوکراین و رهبران آن کمک کند و به نوعی وابستگی اوکراین به ایالات متحده را افزایش دهد.

با این حال، نگرانی‌های جدی در مورد این توافق وجود دارد. تحلیلگران بر این باورند که چنین توافقی می‌تواند به معنای تسلیم اوکراین در برابر خواسته‌های غیرمنصفانه ترامپ باشد و به تضعیف حاکمیت اقتصادی اوکراین منجر شود. در این راستا، برخی از نمایندگان مجلس اوکراین نسبت به پیامدهای این توافق هشدار داده‌اند و تأکید کرده‌اند‌ منافع ملی باید در اولویت قرار گیرد.

توافقات و اظهارات اخیر ترامپ می‌تواند پیامدهای جدی برای اصول و ارزش‌های غربی داشته باشد. ایالات متحده همواره پیشتاز تلاش‌ها برای غیرقانونی دانستن تصاحب سرزمین از طریق زور بوده است. این اصول پس از جنگ جهانی دوم به‌ طور جدی مورد حمایت قرار گرفتند و اکنون در آستانه نابودی قرار دارند.

از سوی دیگر، این تحولات می‌تواند به افزایش نگرانی‌ها درباره امنیت و ثبات در منطقه شرق اروپا منجر شود. کشورهای همسایه اوکراین، به‌ویژه کشورهای بالتیک و لهستان، ممکن است در برابر این تغییرات نگران شوند و به دنبال تقویت توان دفاعی خود باشند. این امر می‌تواند به افزایش تنش‌ها در منطقه و همچنین به افزایش فعالیت‌های نظامی روسیه منجر شود. به گزارش اکسیوس و به گفته برخی منابع آگاه، تصمیم‌گیری نهایی اما همچنان در دستان ولودیمیر زلنسکی باقی مانده است. مقامات آمریکایی هشدار داده‌اند‌ رد این توافق می‌تواند به‌ طور قابل‌ ملاحظه‌ای تنش‌ها میان اوکراین و ایالات متحده را افزایش دهد. یکی از مقامات آمریکایی این شرایط را یک «لحظه سرنوشت‌ساز» برای اوکراین توصیف کرد؛ لحظه‌ای که می‌تواند سرنوشت روابط آینده این کشور با واشنگتن را تعیین کند.

گفته می‌شود ایالات متحده با توجه به مواضع اوکراین، اوایل همین هفته نسخه‌ای «بهبود‌یافته» از پیشنهاد اولیه خود ارائه کرده است و اصلاحات بیشتری نیز اخیرا اعمال شده‌اند. هرچند جزئیات دقیق مرتبط با آخرین نسخه این پیشنهاد همچنان منتشر نشده است، یک مقام مطلع آمریکایی تأیید کرده‌ نسخه جدید و اصلاح‌شده، شامگاه پنجشنبه برای بررسی به اوکراین ارسال شده است. این مقام خاطرنشان کرد‌ نسخه تازه‌تنظیم‌شده، هدفی غیر از تقویت روابط دوجانبه میان واشنگتن و کی‌یف ندارد و همچنین تصریح کرد‌ یکی از وزرای کابینه ترامپ مسئولیت تهیه و ارسال این پیشنهاد را بر ‌عهده داشته است، اما از افشای نام او خودداری کرد.