مصداقی از «مهد تا لحد»

مدیرعامل یک بیمارستان در مشهد با اشاره به اینکه توجه به سنت حسنه و دیرینه قرائت اذان و اقامه در گوش نوزادان در مراکز درمانی کشور مغفول مانده بود، گفته اتاقی با عنوان «اتاق اذان» در این بیمارستان راه‌اندازی شده است. گویا در مراسم افتتاح این اتاق، شخص تولیت آستان قدس رضوی در گوش پنج نوزاد تازه متولدشده بیمارستان رضوی، اذان و اقامه قرائت کرد.

این اقدام را چگونه می‌توان توضیح داد؟

نمی‌توان اظهار نظری نسبت به میزان رواج این سنت در جامعه و در میان افرادی که صاحب فرزند شده‌اند ارائه کرد.

این سنت در قامت یک سنت ریشه‌دار برای تقریبا همه فرزندان مسلمانان اجرا می‌شده است، کما اینکه ذیل عنوان قاعده «لاضرار»، اساسا اجرای آن هیچ ضرر و زیان مالی و جانی متوجه هیچ‌کس نمی‌کند.

از سوی دیگر با نگاهی به جامعه و پیش‌فرض اینکه گرایش به سنت‌های مذهبی رو به افول است. احتمالا به همین خاطر است که مقام بیمارستانی فوق از «مغفول‌ماندن» این سنت یاد کرده است، حال آنکه اساسا این قضیه ربطی به کارکرد مرکز درمانی ندارد.

از حیث اجتماعی به نظر می‌رسد در میان خانواده‌هایی که اصرار بر اجرای این سنت دارند، نوعی حق ویژه وجود دارد که در این قضیه مختص به بزرگ‌ترهای فامیل نظیر پدربزرگ‌ و مادربزرگ‌ آن نوزاد یا بستگان مقیدتر به اجرای سنت است.

اکنون چندین دهه است که حضور روحانیت در تمام عرصه‌های زندگی شخصی و اجتماعی انسان ایرانی از اقتصاد و سیاست و اجتماع تا فرهنگ و آموزش و قانون تثبیت شده است.

حتی حوزه‌هایی که ماهیتا ارتباط خاصی با حضور آنها نداشت نیز وارد شده‌اند که از آن جمله می‌توان به ورزش، شوهای استند‌آپ‌ و موارد دیگر اشاره کرد که همه آنها با استفاده از برچسب مخصوص (لباس روحانیت) و با تأکید بر وجه دینی  صورت می‌گیرد.

مثلا دو سال پیش بود که رئیس عقیدتی - سیاسی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ از حضور روحانیون مشاور در ۶۵ کلانتری در تهران خبر داد و البته تصریح کرد رسالت اصلی این افراد نیز در کلانتری‌ها مشاوره برای کارکنان خودمان است؛ یعنی حضور روحانی در بین نیروهای وظیفه و نیروهای کادر است تا سؤال‌ها و موضوعات اعتقادی، سیاسی آنها را  پاسخ دهند.

به طور کاملا مشخص در سال‌های گذشته بودجه نهادهای فرهنگی- دینی افزایش قابل توجهی پیدا کرده و نهاد دین یکی از فعال‌ترین دوره‌های کارکرد خود را سپری می‌کند. به‌تدریج که دامنه و گستره تحصیل و تربیت این عاملان توسعه می‌یابد، باید فکری هم برای اشتغال داشت.

طبعا اولین اقدام این است که ایشان باید نقش مؤثرتری در زیست شهروندان از حیث فردی و اجتماعی ایفا کنند.

به همین خاطر است که در تمامی دستگاه‌ها، وزارتخانه‌ها، ارگان‌ها، مراکز صنعتی بزرگ و متوسط و خلاصه در هر مکانی که اجتماعی از شهروندان ایجاد شود، حتما صورت یا صورت‌هایی از حضور و وجود روحانی‌‌ها متجلی می‌شود.

کاملا مشخص است که هر نظم سیاسی به دلیل پایگاه اجتماعی هواداران خود، از ارزش‌ها و بایدها و نبایدهای ویژه‌ای برخوردار بوده و طبیعی خواهد بود که ارزش و ایدئولوژی مورد نظر خود را گسترش داده و رضایت پایگاه حمایتی خود را در تمامی عرصه‌ها مورد توجه قرار دهد.

روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات گزارش داده که تعداد مساجد کشور حدود ۸۵ هزار باب است. در همین گزارش ذکر شده که تعداد اماکن مذهبی و عبادی به جز مسجد در ایران (نظیر حسینیه، فاطمیه، مهدیه، زینبیه و تکایا) حدود 73 هزار باب است.

گزارش مزبور در آذر ۱۴۰۲ تهیه شده و بنابراین تعداد اماکن مذکور تا زمان حاضر نباید تغییر زیادی داشته باشد.

اما مکان‌های مزبور محل کارکرد سنتی قشر روحانیت است حال آنکه این قشر محترم نظر به ساحت‌های دیگری از زندگی دارد.

اتفاقا در تطابق با کارکردهای جدید نیز موفقیت نسبی مشاهده می‌شود و هرچند در ابتدا ممکن است این کارکرد عجیب و غریب به نظر برسد اما به‌تدریج حضور ایشان در همه آنچه ویتگنشتاین «صورت‌های زندگی» می‌داند نیز عادی‌سازی و تثبیت  خواهد شد.

اکنون حضور روحانیت در اتاق اذان نیز می‌تواند بازنمایی عینی مصداق «از مهد تا لحد» باشد که فی‌المجلس قدم اول آن به‌صورت حضور روحانی مستقر در «اتاق اذان» بیمارستان و قرائت اذان و اقامه در گوش نوزاد (و نه انجام این کار توسط بزرگ‌ترها و متدین‌های خانواده آن نوزاد) رقم  خورده است.

اینجاست که یکی از اولین مواجهه‌های یک انسان ایرانی در آغازین لحظه‌های پس از تولدش، ملاقات با یک روحانی است.