۲۲ اسفند ۱۴۰۱ ۲۰:۱۸

آیا بیماری اندومتریوز برای زنان خطرناک است؟

اندومتریوز، یکی از بیماری‌های شایع زنان است که در آن، رشد و گسترش نابجای بافت پوشش داخلی رحم (اندومتر) در خارج از محدوده رحم رخ داده است. در این عارضه بافت اندومتر به جای رحم، در مناطقی ازقبیل لگن، ، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها، لگن، لایه جداکننده بین لگن و مقعد و صفاق رویش می‌یابد. باید دانست که اگر توده اندومتر بر روی تخمدان کاشته شود و رشد کند، به کیست اندومتریوما تبدیل می‌شود.

به طور طبیعی، بافت داخلی رحم، در طول هر سیکل پریودی فرومی‌ریزد؛ اما در صورت بروز اندومتریوز، بافت اندومتر خارج رحمی فرونمی‌ریزد و این امر معمولاً با درد بسیار شدید ناحیه لگن همراه می‌باشد.

البته در برخی موارد ممکن است عارضه اندومتریوز در برخی نقاط دیگر بدن ازجمله مثانه، روده، آپاندیس و بر روی زخم‌های حاصل از لاپاراسکوپی یا عمل سزارین نیز مشاهده شود.

علائم اندومتریوز

ازجمله علائم هشداردهنده در مورد ایجاد اندومتریوز می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

درد مزمن در نواحی پایین و پشت کمر
احساس درد در ناحیه زیر شکم در زمان تخلیه ادرار یا مدفوع
درد لگن و ناحیه شکم در دوره پریود و عدم بهبود آن با مصرف مسکن‌های معمولی نظیر ایبوپروفن
چرخه قاعدگی کمتر از ۲۷ روز با دوره خونریزی طولانی بیش از ۷ روز
مشاهده خون در ادرار
اختلالات روده‌ای و بروز عارضه روده تحریک‌پذیر با نشانه‌هایی شامل اسهال، یبوست، درد و نفخ
حالت تهوع و استفراغ
احساس خستگی و افسردگی
لکه بینی بین چرخه‌های قاعدگی
درد هنگام مقاربت یا بعد از آن
درد حین معاینه توسط پزشک

علل و عوامل مؤثر در بروز عارضه اندومتریوز

طبق مطالعات انجام‌شده، استروژن نقش مهمی در بروز عارضه اندومتریوز و کیست‌های اندومتریوز ایفا می‌کند؛ لذا جهت بهبود وضعیت بیمار اغلب از داروهای تنظیم‌کننده تولید استروژن استفاده می‌شود. سایر عوامل زمینه‌ساز و مؤثر در بروز اندومتریوز عبارتند از:

سابقه این بیماری در یکی از اعضای خانواده
شروع قاعدگی در سنین پایین و یائسگی در سنین بالا
اختلالات سیستم ایمنی و عدم تخریب خود‌به‌خودی بافت اندومتر خارج رحمی
تغییر شکل سلول‌های جنینی در اثر هورمون‌هایی نظیر استروژن و تبدیل آن‌ها به سلول‌های شبه‌اندومتر
کاهش شاخص توده بدنی (BMI)
ورود جریان خون قاعدگی به لگن یا لوله‌های رحمی و چسبیدن بافت‌های اندومتر به بافت‌های خارجی رحم

انواع اندومتریوز

بیماری آندومتریوز طی ۴ مرحله مختلف رخ می‌دهد و از همین رو دارای ۴ شکل خاص از علائم و عوارض گوناگون می‌باشد. عارضه اندومتریوز بسته به شدت، اندازه و محل وقوع به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود که به شرح زیر می‌باشد:

اندومتریوز مینیمال

در اندومتریوز خفیف یا مینیمال، هرچند التهاب حفره لگنی و زخم‌های کوچک درون تخمدانی وجود دارد و لایه‌های سطحی اندومتر موجود در حفره لگنی با علائمی ازقبیل سوزش، درد و التهاب در مثانه و روده همراه است؛ اما عمق رشد اندومتر بسیار کم می‌باشد.

اندومتریوز ملایم

با عمیق‌تر شدن لایه‌های اندومتریال، ضایعات سبکی در تخمدان و حفره لگنی ایجاد می‌شود که درد ناحیه لگن را _به‌خصوص در دو هفته آخر چرخه قاعدگی_ بیشتر می‌کند.

اندومتریوز متوسط

در وضعیت اندومتریوز متوسط، ضایعات بیشتر و سنگین‌تری در محدوده تخمدان و لگن ایجاد می‌شود که امکان ریزش آن‌ها و تشکیل کیست‌های اندومتریوما را افزایش می‌دهد. در این شرایط، ریزش و پاره شدن به این کیست‌ها می‌تواند خونریزی و درد شدید ناحیه لگن و شکم را در پی داشته باشد.

اندومتریوز شدید

با گسترش هرچه عمیق‌تر و شدیدتر لایه‌های اندومتریال، علاوه بر ناحیه لگن و تخمدان، نقاط دیگری مانند لوله‌های فالوپ و روده‌ها نیز درگیر می‌شوند. این امر، بزرگ‌تر شدن کیست‌های اندومتریوما را در پی دارد که با درد و سوزش بسیار شدیدتر همراه است و درمان آن، مستلزم برداشتن کیست‌ها می‌باشد.

عوارض و خطرات اندومتریوز

ازجمله برخی عوارض ناشی از بیماری اندومتریوز می‌توان به نفخ شکم، خونریزی نامنظم یا شدید پریودی، مشکلات روده و مثانه، چسبندگی بافت‌های داخلی، افزایش ریسک سرطان تخمدان و آدنوکارسینوما و حتی ناباروری اشاره کرد.

روش های تشخیص اندومتریوز

در مرحله اول توجه به علائم مربوط به اندومتریوز و مراجعه به‌موقع به پزشک و شرح حال کامل بیماری می‌تواند در تشخیص زودهنگام عارضه اندومتریوز کمک‌کننده باشد. سایر روش‌های تشخیص به شرح زیر می‌باشد:

معاینات لگنی
سونوگرافی
تشخیص های افتراقی

معاینات لگنی

لمس برجستگی‌های کیست اندومتریوز در ناحیه لگن و احساس درد حین معاینه می‌تواند در تشخیص اندومتریوز مؤثر باشد. باید دانست که با معاینات ناحیه لگن، می‌توان کیست‌های درون اندام تناسلی و زخم‌های ابتدای رحم را نیز شناسایی نمود.

سونوگرافی

انجام سونوگرافی به دو روش شکمی و ترانس واژینال یکی از راه‌های تشخیص اندومتریوز است؛ اما باید دانست که در سونوگرافی شکمی فقط نشانه‌هایی از کیست اندومتریوز مشاهده می‌گردد و جزئیات بیشتری در مورد وضعیت چسبندگی‌ها کسب نمی‌شود. بااین‌حال، سونوگرافی ترانس واژینال وضوح و جزئیات بیشتری را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

تشخیص های افتراقی

برای اینکه عارضه اندومتریوز با سایر بیماری‌های زنانه با علائم مشابه، اشتباه گرفته نشود و به منظور تأیید یا رد عارضه اندومتریوز، از آزمایشات و روش‌های تشخیص افتراقی نظیر ام‌‌آرآی (MRI) از اندام‌های داخلی حفره لگن، تست خون با اندازه‌گیریCA125 ، لاپارسکوپی و بیوپسی (نمونه‌برداری بافتی) کمک گرفته می‌شود.

درمان اندومتریوز

درمان بیماری اندومتریوز بسته به شرایط سنی، قصد بارداری و میزان پیشرفت عارضه متفاوت است. برخی از روش‌های درمانی اندومتریوز عبارتند از:

اصلاح رژیم غذایی و پرهیز از غذاهای پر چرب به دلیل افزایش تولید استروژن
مصرف داروهای مسکن و غیراستروئیدی نظیر ناپروکسن، بروفن و مفنامیک اسید به تجویز پزشک
جراحی به روش لاپاراسکوپی و یا لاپاراتومی جهت برداشتن بافت نامناسب
انجام یک دوره هورمون‌درمانی به منظور تنظیم و کنترل مقدار استروژن در بدن
خارج کردن تخمدان ها (اوفورکتومی) و برداشتن رحم (هیسترکتومی) به‌عنوان آخرین راهکار در صورت بی‌نتیجه ماندن سایر روش‌های درمانی
مصرف آزادکننده‌های هورمون گنادوتروپین (Gn-RH) جهت کوچک کردن بافت اندومتریوم با مکانیسم کاهش سطح استروژن، توقف تولید هورمون‌های تحریک تخمدان و جلوگیری از قاعدگی
درمان با پروژستین به کمک آمپول‌های ضدبارداری، قرص‌های پروژستین و ابزارهای داخل‌رحمی حاوی لوونورژسترول جهت توقف قاعدگی و سپس توقف رشد نابجای بافت اندومتریوم

اندومتریوز و ناباروری

به دلیل اینکه بروز عارضه اندومتریوز در بانوان می‌تواند تخمک‌گذاری را دچار اختلال کند؛ لذا احتمال مواجهه با مشکلات ناباروری وجود دارد. به همین منظور پزشک می‌تواند به محض شروع فرایند تخمک‌گذاری با روش‌های کمک باروری نظیر IVF یا IUI جهت درمان ناباروری حاصل از اندومتریوز اقدام نماید.

آیا اندومتریوز می‌تواند موجب سرطان شود؟

هرچند هنوز ارتباط قطعی بین اندومتریوز و سرطان‌های زنانه ثابت نشده است؛ اما تحقیقات نشان داده که در برخی زنان دارای عارضه اندومتریوز، شیوع برخی سرطان‌ها بیشتر بوده است. به طور مثال، در افراد مبتلا به اندومتریوز در صورت تحریک تولید استروژن و بروز التهاب مزمن، ریسک ابتلا به سرطان رحم یا سرطان اندومتر افزایش می‌یابد. همچنین افزایش سطح استروژن در افراد مبتلا به اندومتریوز باعث بدخیم‌تر شدن کیست‌های اندومتری می‌شود و احتمال وقوع سرطان پوششی تخمدان را افزایش می‌دهد.

سخن پایانی

همان‌طور که ذکر شد، هورمون استروژن نقش بسزایی در بروز عارضه اندومتریوز دارد؛ لذا قرارگیری در محدوده سنی باروری، ریسک ابتلا به این بیماری را در زنان بالا می‌برد. از آنجایی علائم عارضه اندومتریوز مشابه برخی بیماری‌های دیگر زنان ازقبیل کیست تخمدان، سندرم روده تحریک‌پذیر (BIS)و عفونت و التهاب لگن (PID) است؛ لذا ارزیابی دقیق و درمان به‌موقع آن توسط پزشک امری ضروری به شمار می‌رود.

منابع:

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/endometriosis

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/10857-endometriosis

https://raadinahealth.com/fa/blog/endometriosis