رئیسی صدای کدام «مردم» را شنیده است؟

علی دهقان:  رحیمی جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی گفته است: «مردم تاب و تحمل گرانی‌های اخیر را ندارند و اگر مردم در فشار باشند و متحمل ضرر و زیان شدید شوند، این تصمیم اشتباه خواهد بود‌». این سخنان در واکنش به شرایط سخت اقتصادی این روزهای مردم است که هم‌زمان شده با سخنان رئیس‌جمهور مبنی بر تمایل مردم بر تحمل بیشتر شرایط سخت ادامه تحریم‌ها.‌ ابراهیم رئیسی‌ گفته است «مردم رسما اعلام می‌کنند می‌توان با مقاومت تحریم را بی‌اثر کرد». هفته گذشته رئیس‌جمهور در سخنرانی خود در همدان گفته است «وظیفه خود می‌دانیم به خواست مردم ایستادگی مقابل زیاده‌خواهان و مقابل نظام سلطه را در دستور کار قرار دهیم و از مواضع جمهوری اسلامی عقب‌نشینی نکنیم». البته رئیس دولت سیزدهم مشخص نکرده برای نسبت‌دادن چنین خواسته‌ای به شهروندان ایرانی، به کدام داده استناد می‌کند و کدام ملت یا چه تعداد شهروند ایرانی به استقبال ادامه شرایط سخت تحریمی رفته و صدای خود را به گوش رئیس‌جمهور رسانده‌اند؟ زندگی در شرایط سخت تحریم‌ها چند‌سالی است به مردم تحمیل شده و خوشایند مردم هم نبوده، اما وعده رفع تحریم‌ها در دولت اصولگرا نیز تاکنون بی‌نتیجه مانده است.

این روزها نه‌فقط چشم مردم که نگاه بازار، بورس، مسکن و.. هم به نتیجه مذاکرات به‌بن‌بست‌رسیده، دوخته شده و به محض ناامیدی قطعی از رفع تحریم‌ها، شرایط اقتصادی متزلزل‌تر از ماه‌های گذشته ادامه خواهد داشت‌. بنابراین ابراز تمایل از زبان مردم برای ادامه شرایط تحریمی، بر قطع امید دولت برای احیای برجام تعبیر شده است؛ زیرا سخنان رئیسی پس از آن بیان شد که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به‌تازگی در مقاله‌‌ای در روزنامه فایننشال‌تایمز نوشت پس از ۱۵ ماه مذاکرات فشرده در وین با اعضای توافق هسته‌ای برجام و ایالات متحده «فرصت برای مصالحه‌های بیشتر بر سر مسائل مهم به پایان رسیده است». مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته متنی را به‌عنوان پیش‌نویس نهایی توافق آماده کرده که به گفته وی «شامل مصالحه بر سر مواردی است که همه طرف‌ها به‌سختی آن را به دست آورده‌اند». ایران و ایالات متحده گفته‌اند این متن را بررسی می‌کنند و به آن پاسخ می‌دهند. گفته‌های رئیسی به بی‌علاقگی ایران به پذیرش توافق احیای برجام تفسیر شده است که هدف از آن رفع تحریم‌های ایالات متحده در برابر محدودشدن مجدد برنامه اتمی ایران تحت توافق برجام است.

با توجه به بن‌بست فعلی مذاکرات و عدم اراده قوی برای احیای برجام که قابل چشم‌پوشی نیست، هرچند ابراهیم رئیسی شنبه ۱۳ شهریور 1400 در اولین گفت‌وگوی تلویزیونی خود درخصوص مذاکرات احیای برجام در وین پایتخت اتریش گفته بود: «ابایی از گفت‌‌وگو و مذاکره نداریم و مذاکره نتیجه‌محور می‌خواهیم و به دنبال آن تحریم‌ها علیه ملت ایران رفع شود و با رفع تحریم‌ها زندگی مردم بیش‌از‌پیش رونق بگیرد»، اما این روزها صحبت از تحمل شرایط سخت تحریم‌هاست و انتظار از مردم برای همراهی با دولت در جهت ادامه تحریم‌ها. ‌البته سخنان رئیس دولت سیزدهم با انتقاد تند بسیاری از کارشناسان سیاسی و اقتصادی و افکار عمومی روبه‌رو شده است؛ زیرا جامعه هدفی که چنین درخواستی را مطرح کرده‌اند، هنوز مشخص نیست و تاکنون جز کاسبان تحریم، ادامه شرایط سخت فعلی طرفداری نداشته است. حتی جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز گفته است: «مردم تاب و تحمل گرانی‌های اخیر را ندارند». عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس تصریح کرد: «دولت باید دامنه دریافت یارانه را متناسب با تورم و گرانی که ایجاد می‌شود، تغییر دهد و بتواند دایره یارانه‌بگیران را افزایش دهد؛ زیرا میزان یارانه‌ای که مردم به‌صورت نقدی دریافت می‌کنند، متناسب با این شرایط نیست. دولت سیزدهم ارز ترجیحی را حذف کرده‌ ولی باید آسیب‌های این طرح با قاطعیت و سرعت شناسایی شود تا میزان ضرر‌ و‌ زیان مردم و فشار روی مردم کاهش پیدا کند؛ زیرا مردم تاب و تحمل گرانی‌های اخیر را ندارند». عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس افزود: «در‌حال‌حاضر به‌هیچ‌عنوان بین درآمد و هزینه مردم تناسب وجود ندارد و ما به‌عنوان تصمیم‌گیرندگان حاکمیت وظیفه داریم نیاز مردم را تأمین کنیم. اگر مردم در فشار باشند و متحمل ضرر و زیان شدید شوند، این تصمیم اشتباه خواهد بود. اینکه یارانه نقدی باشد یا کالابرگ خیلی مهم نیست؛ زیرا وقتی کارگری یارانه دریافتی یک‌دهم نیازهایش را هم برطرف نکند، برایش فرقی نمی‌کند که این یارانه نقدی یا کالابرگ باشد».

تلاش برای همراهی افکار عمومی برای تحمل شرایط سخت اقتصادی آن‌هم به شکل داوطلبانه، در حالی از سوی دولت انجام می‌شود که قرار بود در دوران شکل‌گیری قدرت یکپارچه اصولگرایان در کشور، مذاکرات برای رفع تحریم‌ها جدی پیگیری شود و حتی اقتصاد و معیشت به تحریم‌ها گره نخورد که در رابطه با هر‌ دو گزاره، چه رفع تحریم‌ها و چه کنترل تورم و بهبود معیشت مردم، دولت موفق نبوده است‌. این در حالی است ‌که عباس عراقچی، مذاکره‌کننده پیشین ایران در مذاکرات هسته‌ای وین، در تیرماه سال گذشته و پس از پایان دور ششم مذاکرات گفته بود درباره توافق هسته‌ای «به اندازه کافی مذاکره صورت گرفته است و اکنون زمان تصمیم‌گیری کشورهاست». همچنین بارها روحانی رئیس دولت دوازدهم از امکان توافق در اسفند سال 99 و پایان تحریم‌ها سخن گفته که به دلیل قانون راهبردی مجلس به نتیجه نرسید و هشدار داده بود با این قانون هرگز توافقی باب میل نمایندگان اصولگرای مجلس امضا نخواهد شد. همان‌گونه که تا‌کنون دیده شده توافقی که در دسترس بود، این روزها به بن‌بستی رسیده که امکان احیای آن بسیار کم شده است.

در این شرایط، سخن از زبان مردم از باب علاقه‌مندی برای تحمل تحریم‌ها، با واکنش‌های منفی بسیاری در میان کاربران فضای مجازی و افکار عمومی مواجه شده است؛ زیرا رفع تحریم‌ها از مهم‌ترین خواسته‌های مردم در سال‌های اخیر بوده و هست. در این بین غلامرضا نوری‌قزلجه در گفت‌‌وگو با خانه ملت درخصوص سرانجام برجام و زمزمه‌های آغاز مجدد مذاکرات گفت: پرونده مذاکرات برای احیای برجام باید بسته شود. همه طرف‌های توافق هسته‌ای نیز به این نتیجه رسیدند که تکلیف برجام باید مشخص شود تا منافع طرفین تأمین شود. به نظر می‌رسد نشست آتی مذاکرات به‌زودی برگزار خواهد شد. احتمال تحقق نتیجه در این مذاکرات بیش‌از‌پیش است؛ زیرا اراده همه طرف‌ها کسب نتیجه است. رئیس فراکسیون مستقلین ولایی مجلس شورای اسلامی معتقد است: هرچند بهتر بود که یک‌ سال گذشته تکلیف برجام مشخص می‌شد زیرا آن زمان سود بیشتری می‌کردیم و مردم کمتر در تنگنا قرار می‌گرفتند، اما به‌هر‌حال اگر این روزها هم این اتفاق رخ دهد، مثبت است و اثرات مثبتی در روابط و تعاملات خواهد داشت. وی در ادامه اظهار کرد: تیم مذاکره‌کننده کشورمان حتما خطوط قرمز را رعایت خواهد کرد و در این تردیدی نیست. امیدواریم موضوع بیش ‌از ‌این ادامه‌دار نشود. این وضعیت به لحاظ عملی و حتی روانی بسیاری از روابط و کارها را معطل کرده و این شرایط باعث سوءاستفاده برخی از کشورهای خارجی در تعاملات شده است. نوری‌قزلجه تصریح کرد: اگر به شرایط نرمال در ارتباطات دست یابیم و موانعی که به ناحق و ظالمانه در مسیر پیشرفت و توسعه کشورمان قرار دادند و باعث شدند که ما در مبادلات و تجارت مشکلاتی پیدا کنیم، رفع شود، شاهد روابط عادی در مبادلات تجاری و اقتصادی کشورمان با دیگر کشورها خواهیم بود و منافع حداکثری نیز برای کشور تأمین می‌شود.

این‌گونه که پیداست در مجلس حداقل، اکثریت مستقل و نه تندروها و طرفداران ادامه وضعیت موجود، اراده خود را بر حمایت از توافق دولت سیزدهم با طرف آمریکایی برای احیای برجام قرار داده است، اما فعلا خود دولت در موضع به‌نتیجه‌رساندن نیست و تصمیم دارد مردم را برای تحمل تبعات تصمیم عدم احیای برجام آماده کند که شانس زیادی در نتیجه‌بخش‌بودن این رفتار دولت نمی‌توان قائل بود؛ زیرا همچنان نگاه‌های اکثر‌ مردم به میز مذاکرات است تا با رفع تحریم‌ها، ایران به سمت تورم سه‌رقمی حرکت نکند.