گزارش «شرق» از رأی مخالف بهارستان به دوفوریت لایحه عفاف و حجاب
لایحه‌ای که شاید به عمر مجلس یازدهم نرسد
پس از ماجرای فوت مهسا امینی و اتفاقات سال گذشته، گروهی از شهروندان درباره پوشش رسمی تصمیم‌های متفاوتی گرفتند؛ تصمیم‌هایی که بازخوردهای مختلفی در بین جامعه و بخشی از بدنه حاکمیت داشت. جدا از بخشی از جامعه که این اقدام زنان را رفتاری مدنی تلقی کردند، عده‌ای هم بودند که رفتارهای رادیکالی بروز دادند؛ مثل تصویر ماست‌پاشی به سر و صورت دو زن که بازخوردهای زیادی داشت.
پس از ماجرای فوت مهسا امینی و اتفاقات سال گذشته، گروهی از شهروندان درباره پوشش رسمی تصمیم‌های متفاوتی گرفتند؛ تصمیم‌هایی که بازخوردهای مختلفی در بین جامعه و بخشی از بدنه حاکمیت داشت. جدا از بخشی از جامعه که این اقدام زنان را رفتاری مدنی تلقی کردند، عده‌ای هم بودند که رفتارهای رادیکالی بروز دادند؛ مثل تصویر ماست‌پاشی به سر و صورت دو زن که بازخوردهای زیادی داشت. در ادامه هم گروهی از افراد، برخی مسئولان اجرائی و حتی افراد غیرمسئول با سخنان و اظهارنظرهای نسنجیده و افراطی به این آتش دوقطبی دمیدند تا اینکه قوه قضائیه برای کنترل شرایط موجود، کوشید در لایحه‌ای تحت عنوان عفاف و حجاب، حدود و ثغور قانونی برای پوشش زنان تعیین کند. از آنجایی که طبق قانون قوه قضائیه نمی‌تواند لوایح خود را مستقیم به مجلس بفرستد و باید از طریق دولت این اقدام انجام شود، لایحه فوق را به دولت فرستاد و پس از بررسی در دولت، لایحه یادشده با قید دوفوریت تقدیم مجلس شد. اما با اعتراض‌ها و اشکال‌تراشی‌های برخی از مخالفان این لایحه مبنی بر اینکه مجازات تعیین‌شده در لایحه را کافی و بازدارنده ندانستند، مواجه شد و مخالفان خواستار بازگشت این لایحه به دولت شدند. بعد از افزوده‌شدن برخی حدود مجازات، لایحه دوباره به مجلس فرستاده شد و روز گذشته دوفوریت لایحه عفاف و حجاب در دستور کار بهارستان قرار گرفت. بااین‌حال، دوفوریت آن با ۱۳۳ رأی موافق، ۷۳ رأی مخالف و ۱۱ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۴ نماینده به تصویب نرسید. یکی از نمایندگان مخالف دوفوریت این لایحه، جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، نماینده تایباد و باخزر بود که در مخالفت با دوفوریت این لایحه، آن را راهکاری برای حل این مشکل در جامعه ندانست و گفت: «معتقدیم این لایحه بیشتر از اینکه مشکل حجاب را حل کند، پوست‌خربزه‌ای زیر پای مجلس است. قوه قضائیه این لایحه را طراحی کرده اما تاختن آن بر ماست که می‌گویند چرا دین و خدا را قبول ندارید». او در ادامه اظهار کرد: «در اینکه بی‌حجابی یک بحران و آسیب است، شکی نیست؛ اما این لایحه شتاب‌زده و غیرکارشناسی، بدون ریشه‌یابی در جامعه نمی‌تواند مشکل بی‌حجابی را حل کند. فوریت این لایحه مورد تأیید نیست؛ چرا‌که در آن کار کارشناسی صورت نگرفته و یک امر اعتقادی و اخلاقی را به سطح یک جریمه نقدی نبستن کمربند تقلیل داده است. این توهین به افراد معتقد است. این لایحه نه نظر افراد متدین را تأمین می‌کند و نه افرادی را که دیدگاه متفاوتی دارند، قانع می‌کند». مخالف دیگر دوفوریت این لایحه، شیوا قاسمی‌پور بود که بیان کرد: «کسی در مجلس شورای اسلامی مخالف حجاب نیست، ولی مسئله این است که لایحه نوشته‌شده در حوزه بی‌حجابی بازدارنده نیست. در این لایحه سهم درستی نسبت به دین و شئونات شرعی وجود ندارد. مردم ما باغیرت بوده و زنان جامعه ما با ایمان و تلاشگر هستند. این لایحه با قانون مجازات اسلامی و قواعد امر معروف و نهی از منکر تناقض دارد. حجاب یک باور است؛ ما باید به این سمت برویم تا باور قلبی مردم نسبت به حجاب ذاتی باشد. امروز نه افراد باحجاب و نه افراد بی‌حجاب این لایحه را قبول ندارند». از‌جمله دلایل مخالفت برخی نمایندگان با این لایحه دوفوریتی این بود که آن لایحه را عجولانه دانستند که کار کارشناسی مناسب روی آن انجام نشده است. سیدجلیل میرمحمدی میبدی نیز در صحن این‌طور گفت: «اگر لایحه عفاف و حجاب به‌صورت دوفوریتی بررسی شود، زمان کافی برای چکش‌کاری لایحه در کمیسیون وجود نخواهد داشت». او همچنین تأکید کرد که این لایحه نقاط ضعف درخور توجهی دارد. از این‌رو، پس از شنیدن سخنان موافق نماینده دولت و نظر موافقان و مخالفان لایحه عفاف و حجاب در مجلس، محمدباقر قالیباف، به عنوان رئیس مجلس دوفوریت لایحه فوق را به رأی نمایندگان گذاشت؛ اما دوفوریت آن به تصویب مجلس نرسید. پس از آن یک‌فوریت لایحه فوق به رأی گذاشته شد که با ۱۸۵ رأی موافق، ۳۰ رأی مخالف و هفت رأی ممتنع از مجموع ۲۲۷ نماینده حاضر در جلسه، به آن را دادند.
موضوع لایحه عفاف و حجاب از اولویت‌های اول جامعه امروز ماست
پس از بررسی فوریت لایحه عفاف و حجاب و رأی به یک‌فوریت آن، رئیس مجلس با بیان اینکه رأی به یک‌فوریت لایحه عفاف و حجاب برای افزایش دقت در بررسی، تدوین یک لایحه همه‌جانبه و سندی پرافتخار است که ابعاد مختلف آن کامل باشد، گفت: «هیچ شکی نیست که موضوع لایحه عفاف و حجاب از اولویت‌های اول جامعه امروز ماست و این وظیفه همه ماست تا در اینجا تلاش کنیم. از این باب که یک‌فوریت این مسئله تصویب شد، به این معنا نیست که مجلس به اهمیت این موضوع توجه نداشت؛ قطعا این موضوع از اولویت و اهمیت بالایی برخوردار است. واقعیت این است که این لایحه فقط جنبه جرم‌انگاری داشته، موضوع مربوط به حجاب قبل از اینکه بحث قضائی و جرم‌انگاری داشته باشد، یک بحث فرهنگی، اجتماعی، شرعی و فلسفی است و از همه مهم‌‌تر یک موضوع هویتی ما در انقلاب اسلامی و ایران عزیز است و بحث تمدنی ما محسوب می‌شود». رئیس مجلس افزود: «ما در مجلس مصمم هستیم با کمک یکایک شما و همه نخبگان جامعه که در اینجا دست نیاز دراز می‌کنیم به عزیزان خود در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و همه دلسوزان نظام که مجلس را کمک کنید. ما اگر به یک‌فوریت این لایحه رأی دادیم برای این بود که زمان داشته باشیم لایحه همه‌جانبه‌ای که ابعاد مختلف آن کامل باشد و سند پرافتخاری باشد تا از ولنگاری‌ها جلوگیری کند، تدوین شود. حتما عده‌ای هستند که معارض این موضوع هستند و با حجاب دشمنی می‌کنند که باید برخورد قضائی و قهری داشته باشیم. غافل نشوید که آموزش و پرورش و صدا‌و‌سیما که در اینجا مهم هستند و دستگاه‌های فرهنگی نیز وظیفه دارند». اگر‌چه مجلسی‌ها به یک‌فوریت لایحه عفاف و حجاب رأی دادند و وعده داده شد که هر‌چه سریع‌تر به این مسئله رسیدگی شود، اما واقعیت این است که موضوعی مثل حجاب، یک امر فرهنگی و اعتقادی است و به قول برخی نمایندگان نمی‌توان صرفا با توسل به قانون یا جریمه نقدی یا به نقل از برخی با «محرومیت از خدمات اجتماعی و حتی تبعید» موضوعات مرتبط با حجاب را بررسی کرد.
نکته دیگری که در مخالفت مجلس با دوفوریت این لایحه می‌توان اشاره کرد، این است که برخی سعی دارند لایحه قوه قضائیه را که در دولت هم بررسی شده و مفادی به آن اضافه شده و لایحه دولت است و بخشی از جامعه نسبت به آن نقد دارند، به اسم مصوبه مجلس درباره حجاب ارائه بدهند. از این‌رو مجلسی که در آستانه انتخابات دوازدهم قرار دارد، با هوشیاری سعی کرد با عدم رأی موافق به دوفوریت آن و بررسی یک‌فوریتی این لایحه پرسروصدا، به بهانه بررسی دقیق‌تر و کارشناسانه‌تر از تصویب این لایحه شانه خالی کند.
شاید نیاز به قانون نباشد
البته کاظم دلخوش اباتری، سخنگوی کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس، در گفت‌وگو با «شرق» گفت: حدود یک سال از عمر مجلس یازدهم باقی است و عمر این مجلس به بررسی لایحه فوق کفاف می‌دهد اما نکته اینجاست که یک امر فرهنگی و اعتقادی بهتر است به شکل تعاملی در جامعه حل شود.
این نماینده چهار دوره مجلس درخصوص لایحه دوفوریتی عفاف و حجاب که در صحن علنی رأی لازم را به دست نیاورد و یک‌فوریت آن تصویب شد، به «شرق» گفت: «44 سال از انقلاب می‌گذرد و از ابتدای انقلاب مردم غالبا معتقد به حجاب بودند، اما باید بررسی کنیم چه شد که به اینجا رسیدیم. باید به عملکرد خودمان برگردیم».
او اضافه کرد: «باید در‌این‌باره تفکیکی صورت گیرد و شاید نیاز به قانون در این زمینه نداشته باشیم. دستگاه‌های فرهنگی باید کارشان را درست انجام دهند و بین کسی که عریان می‌شود با کسی که کمی حجابش شل است، تفکیک قائل شویم».
دلخوش با اشاره به اظهارات رهبری و شهید سلیمانی درخصوص زنان شل‌حجاب بیان کرد: «رهبری فرمودند اینها دختران ما هستند، حالا اگر روسری‌شان کمی عقب است نباید به آنها سخت بگیریم. سردار سلیمانی هم درباره اینکه چطور با فرزندان و دختران مردم برخورد شود، توصیه‌ای داشته است. بنابراین معتقدم آثار کار تبلیغی بیشتر می‌تواند روی جامعه تأثیر بگذارد تا تصویب قانون و اجبار. ضمن اینکه اکنون در جامعه شرایط به نحوی است که 90 درصد مردم حجاب را مراعات می‌کنند. بنابراین در برخی مواقع نباید حساسیت‌ها را تشدید کنیم». نماینده مردم صومعه‌سرا در مجلس یازدهم ادامه داد: «بالابردن حساسیت آسیب‌زا‌ست و واکنش جامعه را به دنبال دارد. خانواده‌هایی که معتقد و متدین هستند، در روابط اجتماعی تحت فشار قرار می‌گیرند. در نتیجه باید با موضوع حجاب معقول رفتار کنیم و با تندروی حساسیت‌ها را بالا نبریم».
سخنگوی کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس یازدهم همچنین گفت: «با بررسی در کشورهایی که توانسته‌اند تعادل را در جامعه برقرار کنند، باید ببینیم چگونه این تعادل را ایجاد کرده‌اند. از تندروی در هر بخش، چه در بی‌حجابی و اشاعه آن و چه تندروی‌ها در برخورد با بی‌حجابی که جامعه را ملتهب و نگران می‌کند، باید پرهیز شود».
او در توضیح دلیل مخالفت مجلس با دوفوریت لایحه عفاف و حجاب بیان کرد: «من معتقد به تعامل با جامعه هستم. ما کامل در جریان لایحه‌ای که دولت به مجلس آورد نیستیم، اما اگر قرار است کار فرهنگی شود و قانونی هم نوشته شود، پس باید قانون متقن و جامع باشد و عموم مردم از نفع آن بهره‌مند شوند. ما تشخیص دادیم با این لایحه دوفوریتی که کار کارشناسی دقیقی روی آن انجام نشده و شتاب‌زده است، نمی‌توانیم به اهداف مد‌نظر برسیم، لذا به دوفوریت آن رأی ندادیم». دلخوش در پاسخ به اینکه آیا بررسی یک‌فوریت این لایحه به عمر مجلس یازدهم می‌رسد؟ گفت: «به عمر مجلس یازدهم می‌رسد؛ چرا‌که از خرداد امسال تا خرداد سال آینده که مجلس جدید مستقر شود، وقت داریم. اما به اعتقاد من با توجه به انتخابات پیش‌رو ممکن است برای بررسی بیشتر و چکش‌کاری، لایحه فوق به کمیسیون حقوقی و قضائی ارجاع داده شود تا از نظر کارشناسی افراد جامعه و خبرگان جامعه و نظر مردم استفاده کنیم». این نماینده چهار دوره مردم صومعه‌سرا در مجلس افزود: «هیچ چیزی بهتر از تعامل در جامعه نیست. ما باید بپذیریم تندروی‌های نادرست و بیجای ما از اول انقلاب تاکنون باعث شد که بخشی از جامعه را از دست بدهیم. اینکه چه شد که اول انقلاب همه چیز را مراعات می‌کردیم و بچه‌های ما نماز شب می‌خواندند، اما امروز به جایی رسیده‌ایم که دنبال جمع‌کردن بی‌حجابی در جامعه هستیم، بخشی از آن ناشی از تبلیغات مسموم رسانه‌های بیگانه است و مقصر بخش دیگر آن عملکرد خود مسئولان است و نمی‌توانیم منکر این واقعیت شویم».
دلخوش در واکنش به این سخنان که در ماجرای اعتراضات اخیر یک‌سری اظهارنظرهای نامناسب و تندروی‌ها باعث شد بخشی از جامعه مقابله با پوشش رسمی را یک رفتار مدنی بداند و برخی هم این رفتار را برای لجباری با ناکارآمدی برخی مسئولان اجرائی انجام دادند، گفت: «این صحبت را قبول دارم».
حجاب نیاز به آموزش دارد، نه سکوت و نه تندروی
محمدرضا صباغیان، نماینده مردم مهریز و بافق در مجلس نیز در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به اینکه آیا مقوله حجاب که یک امر فرهنگی و اعتقادی است، نیاز به قانون دارد که به دنبال ارائه لایحه دوفوریتی و یک‌فوریتی به مجلس برای مقابله با کم‌حجابی هستید؟ گفت: «اینکه دوفوریت لایحه عفاف و حجاب در مجلس رأی نیاورد و یک‌فوریت تصویب شد، به دلیل این بود که فرصت بیشتری برای بررسی این لایحه مهم اختصاص داده شود؛ چون موضوع مهمی است و آثار اجتماعی و فرهنگی مختلفی می‌تواند در جامعه داشته باشد. بنابراین برای بررسی آن لازم بود زمان بیشتری داشته باشیم». این نماینده مجلس همچنین درباره الزام و ضرورت قانون‌گذاری در بحث حجاب این‌طور گفت: «به اعتقاد من وضعیت موجود حجاب درست نیست، اما اینکه بخواهیم برای یک امر فرهنگی جریمه ببندیم و سخت‌گیری‌های بیان‌شده در لایحه را لحاظ کنیم، در جامعه نتیجه عکس دارد».
او همچنین تأکید کرد: «باید اقدامی با محوریت کار فرهنگی و آموزشی انجام شود، نه اینکه با تنبیه، جریمه و سخت‌گیری بخواهیم یک امر اعتقادی و فرهنگی مثل حجاب را به جامعه بقبولانیم. سکوت در قبال وضعیت امروز حجاب درست نیست و تندروی هم درست نیست. بنابراین باید یک روش میانه با محوریت آموزش را درباره حجاب در پیش بگیریم».
