در دیدار کم سابقه اردوغان و نتانیاهو چه گذشت؟

به گزارش شبکه شرق، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه شامگاه سه‌شنبه در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برای اولین بار با یکدیگر دیدار کردند.  

به گزارش المانیتور، آنها در مورد تقویت روابط دوجانبه و امکان عادی سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل گفتگو کردند. به گزارش مطبوعات اسرائیل، نتانیاهو در ابتدای این نشست به اردوغان گفت: «روابط ما در حال تقویت است. » اردوغان نیز با اشاره به اینکه «دو کشور» باید برای صلح در جهان با یکدیگر همکاری کنند از انرژی، فناوری، نوآوری، هوش مصنوعی و امنیت سایبری به‌ عنوان حوزه هایی که اسرائیل و ترکیه می‌توانند در آن همکاری کنند، نام برد.

ریاست جمهوری ترکیه در پیامی توئیتری نوشت: در این دیدار مسائل بین المللی و منطقه ای، روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور و همچنین آخرین تحولات در خصوص مناقشه اسرائیل و فلسطین مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

این نشست در حالی برگزار می شود که آنکارا در تلاش برای تقویت روابط بهتر با کشورهای منطقه در تلاش برای جذب منابع مالی برای نجات از یک بحران اقتصادی است. انرژی احتمالاً در رأس دستور کار اردوغان در گفت و گو با نتانیاهو قرار گرفته چرا که دولت او به دنبال ترسیم پروژه خط لوله بالقوه برای انتقال گاز طبیعی اسرائیل به اروپا از طریق خاک خود است.

اسرائیل همچنین به همکاری با ترکیه در حوزه انرژی علاقه مند است، اما باید اتحاد استراتژیک خود با رقبای منطقه ای ترکیه، یونان و قبرس و طرح های توسعه همکاری انرژی با این کشورها را نیز در نظر بگیرد.  قبرس، یکی از اعضای اتحادیه اروپا که توسط ترکیه به رسمیت شناخته نشده است، همچنین به دنبال پروژه های همکاری انرژی برای انتقال گاز طبیعی اسرائیل به اروپا و دور زدن ترکیه است.

اردوغان و نتانیاهو در طول سال‌ها چندین بار تلفنی صحبت کرده‌اند، اما ملاقات حضوری نداشته‌اند. اردوغان در سال 2008 با ایهود اولمرت نخست وزیر رژیم اسرائیل در  آنکارا و سپس با یایر لاپید نخست وزیر این رژیم در سال 2022 در نیویورک دیدار کرد.  اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهور رژیم اسرائیل در مارس 2022 به پایتخت ترکیه سفر کرد، سفری که همه آن را تلاشی برای بازسازی رسمی روابط پس از یک دهه انزوا در نظر گرفتند.

نشست روز سه‌شنبه اردوغان و نتانیاهو، در حاشیه نشست سران سازمان ملل متحد که در حال حاضر در نیویورک برگزار می‌شود، یک روز پس از آن برگزار شد که رئیس‌جمهور ترکیه به خبرنگاران گفت که از تلاش‌های دولت بایدن برای میانجی‌گری توافق اسرائیل و عربستان حمایت می‌کند و معتقد است که این امر تنش‌ها را در منطقه کاهش می‌دهد.

در بیانیه ای که دفتر نتانیاهو پس از این دیدار منتشر کرد، آمده است که رهبران دو کشور تصمیم گرفته اند به ارتقای روابط اسرائیل و ترکیه در زمینه های تجاری و انرژی ادامه دهند و در مورد مسائل منطقه ای و بین المللی از جمله عادی سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی گفتگو کردند.  برخلاف توییت وزارت خارجه ترکیه، در توییت اسرائیل نامی از فلسطینی ها نبود.

در بیانیه اسرائیل آمده است که نتانیاهو از اردوغان به خاطر همکاری مثمر ثمر بین سازمان های امنیتی که برنامه گروه های تروریستی برای آسیب رساندن به گردشگران اسرائیلی در استانبول را خنثی کرد و در نتیجه جان انسان ها را نجات داد، تشکر کرد. این بخش  ظاهراً به سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه که با موساد در ژوئن 2022 برای کشف و خنثی کردن یک توطئه برای ربودن و کشتن گردشگران اسرائیلی در استانبول کار می‌کردند، اشاره می‌کرد. اسرائیل معتقد است که سرویس های اطلاعاتی ایران پشت این ماجرا قرار داشتند.

در بیانیه اسرائیل گفته شده که اردوغان و نتانیاهو از یکدیگر برای سفر به اسرائیل و ترکیه دعوت کردند و قرار شد این دیدارها هماهنگ شده و به زودی انجام شود.

اندکی پیش از نشست نیویورک، کانال 2 اسرائیل گزارش داد که اردوغان علاقه مند است سفری به اسرائیل را در اسرع وقت ترتیب دهد تا در مسجد الاقصی به مناسبت صدمین سالگرد جمهوری ترکیه که در 29 اکتبر 1923 تأسیس شد، نماز بخواند. نتانیاهو قرار بود ژوئیه گذشته به ترکیه سفر کند که اولین سفر نخست وزیر اسرائیل به آنکارا در 14 سال گذشته محسوب می شد، اما این سفر به تعویق افتاد.  اردوغان که در ماه ژوئیه قبل از لغو سفر نتانیاهو درباره آن صحبت می کرد، گفت که همکاری انرژی در سرلوحه دستور کار طرف ترکیه در مذاکرات برنامه ریزی شده در آنکارا قرار دارد.  

نشست سه‌شنبه شب دو طرف در نیویورک یک اهمیت ویزه هم داشت زیرا در زمان دولت قبلی نتانیاهو بود که روابط دوجانبه با ترکیه پس از حادثه ناوگان مرمره در سال 2010 که در آن 9 شهروند ترکیه توسط نیروهای دفاعی اسرائیل کشته شدند، تیره شد.

در سال 2013، در جریان سفر باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا به اسرائیل، نتانیاهو تلفنی با اردوغان صحبت کرد و بابت این حادثه عذرخواهی کرد. اگرچه اردوغان عذرخواهی را پذیرفت، اما طی این سال‌ها اظهارات ضد اسرائیلی زیادی انجام داده است که بیشتر مربوط به درگیری اسرائیل و فلسطین است. برخی از این اظهارات توسط اسرائیل و ایالات متحده به عنوان یهودی ستیز توصیف شده است.

 اردوغان تحت فشار برای بهبود روابط خود با واشنگتن و به دنبال توافق ابراهیم برای عادی سازی روابط بین اسرائیل، بحرین، امارات متحده عربی، مراکش و سودان، حدود دو سال پیش لحن خود را تغییر داد. دیپلمات‌های اسرائیلی در سال 2020 به المانیتور گفتند که آنها برای اولین بار قصد ترکیه برای بهبود روابط با اسرائیل را در مأموریت ناتو در بروکسل احساس کردند. آنها گفتند که در گذشته، ترکیه اغلب از ابتکارات اسرائیل برای همکاری با این سازمان جلوگیری کرده بود. (اسرائیل عضو ناتو نیست، در حالی که ترکیه عضو ناتو است.) اما سه سال پیش، آنها گفتند که نمایندگان ترکیه در ناتو مانع از ابتکارات اسرائیل نشدند و این نشان می دهد که آنکارا به دنبال تغییر سیاست است.

میدل ایست آی روز سه شنبه پیش از نشست نیویورک گزارش داد که اردوغان به خبرنگاران گفته بود که کشورش از تلاش های اخیر با میانجیگری آمریکا برای عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی حمایت می کند.