معمای ظریف

‌عبدالرحمن فتح‌الهی: در‌حالی‌که فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور درگیر واکنش‌های مثبت و منفی به فهرست وزرای مد نظر کابینه چهاردهم بود به ناگاه شبه‌استعفای توییتری شامگاه یکشنبه محمدجواد ظریف همه نگاه‌ها را متوجه خود کرد. انتشار این متن به فاصله ساعاتی پس از رسانه‌ای‌شدن فهرست کابینه پیشنهادی پزشکیان، گمانه را به این سمت برد که محمدجواد ظریف به دلیل عدم رضایت از برخی اسامی مطرح‌شده و فاصله معنادار آنها با چهره‌های مد نظر شورای راهبری، عطای ماندن در دولت جدید را به لقایش بخشید. این گزاره زمانی تقویت شد که در همان متن یکشنبه‌شب، او مشخصا به روند معرفی کابینه پیشنهادی رئیس‌جمهور اشاره داشت و نوشت: «سلام بر مردم بزرگوار و خطاپوش ایران؛ امروز جناب دکتر پزشکیان وزرای دولت چهاردهم را به مجلس معرفی فرمودند که برای همگی آرزوی موفقیت دارم. از ۱۹ وزیری که امروز معرفی شدند، سه نفر نامزد نخست، ۶ نفر نامزد دوم یا سوم و یک نفر نامزد پنجم کمیته‌ها و یا شورای راهبری بودند. بارها گفته‌ بودم که انتخاب اعضای دولت حق رئیس‌جمهور است و شورای راهبری و کمیته‌ها نهاد مشورتی هستند. از ایشان سپاسگزارم که این افتخار را به بنده دادند که در این تجربه جدید و ابتکار شجاعانه، مشارکتی داشته باشم. از دوستانم در کمیته‌ها و شورای راهبری نیز سپاسگزارم که چهار هفته شبانه‌روز کوشیدند و بیش از هزار نامزد را بررسی کردند‌ تا نتیجه را به رئیس‌جمهور محترم ارائه نماییم».

در ادامه متن ظریف چنین آمده است: «البته از نتیجه کار خود رضایت ندارم و از اینکه نتوانستم به شکل شایسته‌ای نظر کارشناسی کمیته‌ها و حضور بانوان، جوانان و اقوام را آن‌گونه که وعده داده‌ بودم به نتیجه برسانم، شرمنده‌ام. البته هنوز برخی معاونت‌های رئیس‌جمهور باقی مانده که امید است این کاستی کمی جبران شود. به هر‌حال، این اولین تجربه و پر از کاستی بود و بی‌گمان در آینده بهبود خواهد یافت. ولی در کنار مشکلات دیگر، برای بنده ادامه راه در دانشگاه را رقم زد. در پیشگاه مرم بزرگ ایران برای ناتوانی خود در پیگیری امور در دالان‌های سیاست داخلی پوزش می‌خواهم. برخی بنده را زودرنج دانسته‌اند. گمان می‌کنم در 12 سال گذشته در برابر هجمه‌های بی‌سابقه، بیش از بسیاری از مدعیان، صبر و مقاومت نشان داده‌ باشم، ولی نسبت به نگرش و نگرانی مردم حساسیت فراوان دارم‌». ظریف با این بیت شعر نوشته خود را به پایان رساند: «ما را سری است با تو که گر خلق روزگار/ دشمن شوند و سر برود هم بر آن سریم».

موضوع اختلاف‌نظر بر سر کابینه پیشنهادی به عنوان عامل اصلی کناره‌گیری ظریف زمانی پررنگ‌تر شد که برخی از چهره‌های سیاسی هم در واکنش به استعفای شبانه او در فضای مجازی به اسامی پیشنهادی پزشکیان اشاره داشتند. مشخصا مینو خالقی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دکتر ظریف دیشب برای گزینه پیشنهادی وزارت کشور جنگید و توفیقی نیافت. امشب اعلام عدم حضور در کابینه نمود تا مسئولیت انتخاب‌هایی که به او و کمیته‌ها ارتباطی نداشت بر دوشش نباشد. نمی‌دانم رئیس‌جمهور بر حضورش اصرار می‌ورزد یا نه؟ اما پاسخ این میزان تلاش و میهن‌دوستی این نبود!». در کنار آنچه مینو خالقی به آن اشاره داشت، به نظر می‌رسد‌ استعفای ظریف ارتباط جدی با اعتراض به فهرست وزرای پزشکیان داشته باشد، چرا‌که برخی کاربران با هشتگ «ظریف نباشه ما هم نیستیم»، توییت و به فهرست وزرای پیشنهادی مسعود پزشکیان اعتراض کرده‌اند. همچنین اعتراضات برخی فعالان اصلاح‌طلب از محمد فاضلی گرفته تا سعید شریعتی و آذر منصوری به روند چینش کابینه و انتخاب وزرا از روز یکشنبه بر این موضوع دامن زده است.

 تشدید اختلافات در دولت چهاردهم 

پیرو نکته فوق، به نظر می‌رسد که پررنگ‌تر‌شدن دایره اختلافات تعدادی از اعضای کابینه جدید با ظریف و نیز بروز برخی اختلافات نظیر عدم حضور محمدجواد آذری‌جهرمی در دولت پزشکیان هم مانند آتش زیر خاکستر عمل کرد و در‌نهایت ظریف را به سمت استعفا کشاند. در همین باره محمدجواد ظریف طی توییت روز جمعه خود در شبکه اجتماعی ایکس، گزارشی درباره ۲۰۰ ساعت جلسه شورای راهبری منتشر کرد که به گفته خبرآنلاین، جملات پایانی آن مهر تأییدی بود بر وجود مخالفت‌ها بر سر راه حضور محمدجواد آذری‌جهرمی در کابینه دولت چهاردهم. او می‌نویسد: «نگرانی‌ها نسبت به برخی شایعات توسط اعضای محترم شورای راهبری بیان گردید. ‌لازم است از توجه و حساسیت مردم عزیز نسبت به روند و نتایج تعیین اعضای هیئت دولت قدردانی نمایم. این یک تجربه جدید شفافیت و دموکراسی در مسیر پیچیده و دشوار انتخاب وزراست. بی‌گمان هر تجربه جدیدی با ایرادها و چالش‌های فراوانی روبه‌رو است که مهم‌ترین آن مقاومت در برابر تغییر و باورنداشتن به نوآوری و سپردن کار به جوانان است. ‌خوشبختانه رئیس‌جمهور محترم با شجاعت و باور به تغییر، نوآوری و جوانان، گام نخست را در این مسیر دشوار و پرفراز‌و‌نشیب برداشته‌اند که شایسته قدردانی و سپاس است».

به حاشیه رفتن ناگهانی محمدجواد آذری‌جهرمی از دولت پزشکیان اگرچه بر‌خلاف تمامی انتظارات بود، اما نشان از عمق روند عزل‌و‌نصب‌ها داشت؛ تا جایی که آذری‌جهرمی، نه سکانداری وزارت ورزش و جوانان را پذیرفت و نه به وزارت ارتباطات روی خوش نشان داد. این حامی پروپاقرص پزشکیان در ایام انتخابات در رد هر دو وزارتخانه پیشنهادی به او نوشت: «در وزارت ورزش اصل بی‌طرفی در ورزش حائز اهمیت است و از این منظر نمی‌توانم این مسئولیت را بپذیرم‌». او در مورد وزارت ارتباطات نیز گفته بود حضورش در این جایگاه قطعا با مخالفت‌های جدی روبه‌رو خواهد شد که ضربه جدی در مسیر کار این وزارتخانه و دولت پزشکیان خواهد بود و بر همین اساس این پیشنهاد را نپذیرفته است‌. بااین‌حال خبری از آذری‌جهرمی برای برخی پست‌ها از «معاونت اجرائی» گرفته تا «سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری» نشد. همه این نکات حکایت از عمیق‌تر‌شدن دایره اختلافات داشت. کما‌اینکه حسام‌الدین آشنا ساعاتی پس از معرفی کابینه جنجالی چهاردهم توییت عجیب و معناداری را منتشر کرد و از حذف چهره‌های نامدار گلایه کرد. عارف هم در پاسخی درباره نحوه و ملاک انتخاب اعضای کابینه بر این باور است: «راهبرد انتخاب مدیران و وزرا در این دولت توجه به تفکر سیاسی نیست و باید مدیران دولت چهاردهم به‌دنبال تحقق آرمان‌ها و ارزش‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و مطالبات مردم و وعده‌های داده‌شده توسط رئیس‌جمهور و در رأس همه آنها حل مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم باشند».

اشتغال در مشاغل حساس

پس از انتشار پست یکشنبه‌شب محمدجواد ظریف درباره کناره‌گیری‌اش از دولت مسعود پزشکیان و مطرح‌شدن اختلافات پیرامون کابینه پیشنهادی پزشکیان، او در متنی تازه به موضوع دیگری به عنوان دلیل استعفای شبانه‌اش از دولت اشاره کرد و از موضوع ممنوعیت حضور افرادی با داشتن فرزند دوتابعیتی در کابینه و فشارها بر دولت چهاردهم در مورد اشتغالش در مشاغل حساس، ذیل قانون مصوب ١٤٠١ گفت و در همین باره نوشت: «سلام بر مردم بزرگوار ایران؛ پیام دیشب بنده به‌ معنای پشیمانی و یا ناامیدی از دکتر پزشکیان عزیز و یا مخالفت با واقع‌گرایی نیست؛ بلکه به معنای تردید در مفید‌بودن خودم در معاونت راهبردی است. البته برخی مردودین از جانب مردم، با تفسیر عجیبی از قانون مصوب ١٤٠١، اشتغال بنده در مشاغل حساس را به بهانه‌ای برای فشار بر دولت چهاردهم تبدیل کرده‌ بودند. بنده نیز برای جلوگیری از هرگونه شائبه یا بهانه برای کارشکنی در کار دولت دکتر پزشکیان عزیز، هفته گذشته طی نامه‌ای از معاونت راهبردی رئیس‌جمهور انصراف داده بودم».

ظریف، متنش را این‌گونه ادامه داد: «با توجه به برخی فضاسازی‌ها، لازم است یادآوری کنم که: ‌١- به‌رغم تولد فرزندانم حدود ٤٠ سال قبل و در دوران تحصیل (و نه مأموریت) در آمریکا و قوانین خاک‌محور آمریکا برای تابعیت قهری، به لطف خدا بنده، همسر و فرزندانم ساکن ایران‌ عزیز هستیم و یک متر مسکن در خارج از ایران در تملک ‌یا حتی اجاره خود نداریم. خودم هم تحت دو تحریم آمریکا (ذیل تحریم رهبری) و یک تحریم کانادا قرار دارم و خود و همسرم حتی امکان سفر توریستی به ایالات متحده، کانادا و برخی کشورهای دیگر را نداریم. ‌٢- هیچ نهاد نظارتی مخالفتی با معاونت بنده اعلام نکرده است. ٣- دکتر پزشکیان بزرگوار با شجاعت و صراحت اصرار بر ادامه کار بنده داشته‌اند‌ و ٤- این بهانه برای دیگران که فرزندان‌شان تابعیت مضاعف اکتسابی (و نه قهری) همراه با اقامت در خارج از کشور دارند، بیش از بنده قابل بهره‌برداری است. ‌آنچه باعث گزارش دیشب شد، تردید در مفید‌بودنم در معاونت راهبردی بود و آن بهانه سیاسی، دلیل بازگشت به دانشگاه نبود و تنها مزید بر علت بود. هنوز به تمام آنچه در مورد ایشان در دوران انتخابات گفتم باور دارم. با تمام توان از دانشگاه برای ایران در خدمت شما و ایشان خواهم بود و از همه ایرانیان میهن‌پرست و توسعه‌خواه تقاضا دارم که بر پشتیبانی خود از ایشان بیفزایند و ایشان و دولت‌شان را تنها نگذارند. شرمنده بزرگواری همه شما هستم. شاد و سربلند باشید‌». با مطرح‌شدن فشارها بر دولت چهاردهم به دلیل حضور ظریف در معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری و مغایرتش با قانون اشتغال در مشاغل حساس، عملا موضوع اعتراض ظریف به کابینه پیشنهادی پزشکیان به‌عنوان عامل کناره‌گیری تا حدودی کم‌رنگ شد؛ خاصه آنکه برخی چهره‌های سیاسی هم اشتغال در مشاغل حساس را در واکنش به کناره‌گیری ظریف پیش کشیدند. همچنان‌ که حسام‌الدین آشنا در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: «قانون کشور را از خدمات این افراد در مشاغل بالای دولتی محروم کرد؛ ۱. سفیران، دانشجویان، مأموران دولتی و کارآفرینانی که در برخی کشورهای خارجی صاحب فرزند شده‌اند. ‌۲. ایرانیانی که در برخی کشورهای خارجی متولد شده‌اند. ‌این قانون قابل اصلاح است، اما آثار سرمایه‌سوز آن قابل جبران نیست‌». مشابه روایت آشنا، البته با ادبیات دیگری، از محمدجواد آذری‌جهرمی بیان شد و او نیز در واکنش به استعفای ظریف نوشت: «شهادت می‌دهم که برای ایران از خود و خانواده‌اش گذشت؛ خار چشم صهیونیست‌هاست و آمریکا تحریمش کرد تا اثرگذاری‌اش برای ایران را بکاهد؛ چرا باید با خودتحریمی، ایران از خدماتش محروم شود؟».

پیرو حساسیت‌ها و اعتراض جریانات رادیکال به حضور ظریف در دولت چهاردهم از همان روزهای پس از پیروزی مسعود پزشکیان، خط‌و‌نشان‌ها برای دادن پست‌ها و مناصب به وی (ظریف) کشیده شد. این در حالی است که بسیاری معتقد بودند محمدجواد ظریف به واسطه زحماتش در جهت پیروزی مسعود پزشکیان، یا در قامت معاون اول‌ یا معاون سیاسی ریاست‌جمهوری به ایفای نقش خواهد پرداخت که هیچ‌کدام از آنها در نهایت محقق نشد و ظریف، عاقبت به ریاست شورای راهبری دولت چهاردهم برای تعیین نامزدهای پیشنهادی کابینه پزشکیان رسید. البته یازدهم مرداد‌، رئیس‌جمهور در حکمی محمدجواد ظریف را به‌عنوان معاون راهبردی ریاست‌جمهوری که یک نهاد خودساخته در دولت چهاردهم است، منصوب کرد، اما همین اقدام نیز با هجمه گسترده سیاسی و رسانه‌ای مخالفان و منتقدان ظریف مواجه شد تا جایی که در نهایت‌ او در مقام پاسخ‌گویی نوشت: «قرار نداشتم در دولت مسئولیتی را قبول کنم، ولی در چند روز گذشته، نگرانی، دلخوری و اصرار هم‌میهنان بزرگوار، به‌ویژه در فضای مجازی، باعث شد که ناگزیر شوم آن نگاه را قدری تغییر دهم، ولی صرفا در حد رسمیت‌یافتن یک مسئولیت مشورتی که بارها گفته‌ بودم در خدمت رئیس‌جمهور عزیز خواهم بود. پیشنهاد بیشتر دوستان پذیرفتن معاونت سیاسی رئیس‌جمهور بود، اما آن سمت از یک سو مسئولیتی اجرائی بود‌ و از سوی دیگر باعث تداخل در وظایف و شائبه تضعیف وزارتخانه‌های سیاسی می‌شد‌ که آن را به مصلحت نمی‌دانم».

حال با نوشته دیروز (دوشنبه) ظریف مشخص شده که به دلیل قرائت‌های مصلحت‌گرایانه از ممنوعیت حضور افرادی با داشتن فرزند دوتابعیتی در کابینه و عدم اشتغال در مشاغل حساس، ذیل قانون مصوب ١٤٠١، آن‌قدر فشارها بر دولت پزشکیان زیاد شد که در نهایت خود ظریف ناگزیر به کناره‌گیری از معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری شد تا تداوم حضورش به محل مناقشه و اختلاف‌نظر برخی نهادها با دولت چهاردهم بدل نشود. در مجموع، چه تشدید اختلاف‌ها‌ درون کابینه پزشکیان، چه اعتراض ظریف به فهرست نهایی وزرای پیشنهادی‌ و چه افزایش فشارها بر دولت ذیل اشتغال افراد در مشاغل حساس، عامل کناره‌گیری ظریف باشد، به نظر می‌رسد عدم حضور وی بتواند سایه سنگینی روی عملکرد پزشکیان داشته باشد. از این‌‌رو است که بسیاری از چهره‌های سیاسی به رئیس‌جمهور پیشنهاد کرده‌اند ‌از هر طریق ممکن ظریف را به دولت بازگرداند.

 ظریف برای ایران زحمت کشید

در راستای آنچه گفته شد، سیدمحمدعلی ابطحی در گپ‌و‌گفتی که با «شرق» داشت، ‌اگرچه مبنای کناره‌گیری ظریف را روحیه زودرنج‌ وی می‌داند، اما در عین حال هم تأکید می‌کند «وی (ظریف) زحمات بسیار زیادی برای ایران و پیروزی پزشکیان کشید‌». عضو مجمع روحانیون مبارز به صبر ظریف اشاره دارد و می‌گوید: «علی‌رغم تمام انتقادها‌، توهین‌ها، تخریب‌ها و فشارها به ظریف در مباحث سیاست خارجی، وی در تمام این سال‌ها به موازات در پیش‌ گرفتن صبر سعی کرد‌ هر‌ازگاهی هم پاسخ صریحی به مخالفان و منتقدان خود به دلیل وابستگی سیاسی و جناحی آنها بدهد». با چنین برداشتی، ابطحی ارزیابی خود را این‌گونه ادامه می‌دهد: ‌«مشابه رویکرد تخریبی در برابر محمدجواد ظریف در سیاست خارجی، اکنون در سیاست داخلی و همکاری‌اش با دولت پزشکیان تکرار شده تا ظریف از ادامه کار باز‌بماند». به همین دلیل این تحلیلگر سیاسی به ظریف پیشنهاد می‌کند‌ «با سعه صدر باید نسبت به این توهین‌ها، فحاشی‌ها و فشارها بی‌اعتنایی کند و نباید جواب آنها را بدهد و در سیاست داخلی هم مثل سیاست خارجی برای منافع مردم بجنگد».‌ ابطحی گفته‌های خود را با پیش‌کشیدن موضوع «شکل‌گیری موج انتقادها‌ به کابینه پیشنهادی پزشکیان و ارتباط آن به کناره‌گیری ظریف» ادامه می‌دهد و در این رابطه تصریح می‌کند: ‌‌«پس از انتشار فهرست وزرای مدنظر دولت چهاردهم، موج بی‌سابقه‌ای از فشارها و انتقادها‌ علیه آقای پزشکیان شکل گرفت» و به زعم او، «این دولت مظلومانه مورد اتهامات قرار گرفت».

به همین دلیل عضو مجمع روحانیون مبارز چنین نتیجه می‌گیرد که‌ «محمدجواد ظریف به‌عنوان رئیس شورای راهبری دولت چهاردهم، تصور کرد باید در برابر این موج انتقادها‌ پاسخ‌گو باشد؛ چرا‌که این افراد گزینه‌های مدنظر شورای راهبری دولت چهاردهم نبودند‌‌». این در حالی است که فعال سیاسی اصلاح‌طلب یک ارزیابی مثبت‌ درباره کابینه پیشنهادی پزشکیان دارد. با چنینی خوانشی، ابطحی تأکید دارد: «نباید یک فضای تند انتقادی علیه دولت را در همین روزها و هفته‌های اول آغاز به کار آن شکل داد». از طرف دیگر، او با یادآوری این نکته که اکنون مجلس متفاوتی بر سر کار است، اذعان دارد که‌ «مسعود پزشکیان دست بسیار بازی برای انتخاب گزینه‌های مدنظر خود در جهت چینش کابینه و وزرا نداشت»؛ چون در این صورت ابطحی تصور می‌کند‌ «مجلس دوازدهم به هیچ‌کدام از نامزدها رأی اعتماد نمی‌داد‌». بنابراین عضو مجمع روحانیون مبارز ‌در ادامه گپ‌و‌گفت‌ خود با «شرق» متذکر می‌شود: ‌«باید بر اساس واقعیت‌ها یک ارزیابی منصفانه از دولت پزشکیان داشت‌». با توجه به نکات یادشده، ابطحی «برداشت احتمالی محمدجواد ظریف را دال بر اینکه کابینه پیشنهادی مسعود پزشکیان می‌تواند به شخصیت مستقلش (ظریف) ضربه بزند، نادرست توصیف می‌کند». ضمن آنکه به گفته او، «باید برای مسعود پزشکیان در قامت رئیس‌جمهور این حق را قائل بود که بنا بر شعارها، وعده‌ها، برنامه‌ها و سیاست‌ها، نظر نهایی درباره چینش کابینه و عملکرد دولت با خود پزشکیان باشد‌». در نتیجه، فعال سیاسی اصلاح‌طلب «بدیهی و طبیعی می‌داند که شاید برخی از گزینه‌های شورای راهبری دولت چهاردهم و فردی مانند محمدجواد ظریف با گزینه‌های پیشنهادی مسعود پزشکیان تفاوت داشته باشد، اما این دلیلی برای کناره‌گیری نخواهد بود». علی‌رغم تحلیل یاد‌شده، ابطحی این انتظار را هم از مسعود پزشکیان دارد که‌ «به هر شکلی نگذارد فداکاران قبل از پیروزی‌اش از دورش پراکنده شوند و ظریف را به‌عنوان قوی‌ترین پشتوانه دولت در کابینه حفظ کند‌».

 به پزشکیان فرصت پاسخ‌گویی بدهیم

اسماعیل گرامی‌مقدم نیز مشابه ارزیابی سیدمحمدعلی ابطحی ابتدا‌ روی ارتباط بین اعتراض‌ها‌ و انتقادها به فهرست وزرای پیشنهای کابینه‌ مسعود پزشکیان با کناره‌گیری محمدجواد ظریف از دولت چهاردهم متمرکز می‌شود و به «شرق» می‌گوید: «مسعود پزشکیان قطعا اگر هر فهرست دیگری را حتی با حضور تمام اصلاح‌طلبان برای کابینه خود به مجلس پیشنهاد می‌داد، باز مورد انتقاد‌ و هجمه یک طیف دیگر قرار می‌گرفت». بنابراین اگرچه عضو شورای مرکزی حزب اعتماد بخشی از انتقادها‌‌ به وزرای پیشنهادی را وارد می‌داند، اما در عین حال متذکر می‌شود که‌ «مسعود پزشکیان نمی‌تواند هیچ فهرستی از وزرای پیشنهادی خود ‌ارائه کند که روی آن یک اجماع کامل و صددرصدی و بدون انتقاد و اعتراض شکل بگیرد». کما‌اینکه به گفته گرامی‌مقدم در هیچ‌کدام از دولت‌های جمهوری اسلامی ایران چنین روندی مشاهده نشده که نسبت به تشکیل دولت و وزرای پیشنهادی، انتقادها‌، فشارها و هجمه‌ها صورت نگرفته باشد‌. بنابراین فعال سیاسی اصلاح‌طلب بخشی از انتقادها‌ی واردشده را طبیعی تلقی کرده، ولی هم‌زمان تصریح می‌کند: ‌«نباید این اختلاف‌ها‌ باعث کناره‌گیری افراد از دولت شود». ازاین‌رو، تحلیلگر مسائل سیاسی ‌استعفای شبانه ظریف را صرفا به دلیل اختلاف‌نظر بر سر تشکیل کابینه‌ یا حضور برخی افراد‌ در برخی وزارتخانه‌های خاص جایز نمی‌بیند‌. چون به گفته او‌ «اگرچه شورای راهبری دولت چهاردهم و کمیته‌های مربوطه گزینه‌های خود را مطرح کردند، اما قرار نیست در عالم سیاست همه چیز طبق برنامه‌ریزی‌های افراد پیش برود‌». ‌از منظر گرامی‌مقدم، «سیاست عالم واقعیت است و قطعا نمی‌تواند بر اساس میل و خواست یک فرد یا جریان سیاسی همه چیز تعریف شود». کما اینکه به گفته او، «در هیچ‌جای دنیا چنین روندی وجود ندارد». لذا این‌دست اتفاق‌ها‌ به باور گرامی‌مقدم نشان می‌دهد ‌«هنوز سیاست‌ورزی در ایران با نُرم جهانی و استانداردها فاصله معناداری دارد». از سوی دیگر، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد با وجود آنکه بخشی از انتقادها‌ را به مسعود پزشکیان وارد می‌داند،‌ هم‌زمان یادآور می‌شود: ‌«باید از یک سو به رئیس‌جمهور منتخب فرصت پاسخ‌گویی داد و از طرف دیگر فرصت کار».

 انگشت  اتهام متوجه  جریان  غیرمشارکت‌جو  است

سعید نورمحمدی ‌دیگر چهره سیاسی‌ای بود که در گفت‌وگوی خود با «شرق» و در ارزیابی دلایل کناره‌گیری محمدجواد ظریف از دولت چهاردهم، نگاهی دست‌به‌عصا دارد و در این راستا تصریح می‌کند‌ چون به دلایل واقعی و عوامل استعفای ظریف از دولت پزشکیان واقف نیست و همه چیز در حد گمانه‌زنی‌های سیاسی و رسانه‌ای و موضع‌گیری‌های فضای مجازی است، نمی‌تواند تحلیل دقیق خود را داشته باشد‌. بااین‌حال، سخنگوی حزب ندای ایرانیان این را هم تأکید می‌کند که‌ «اگر کناره‌گیری محمدجواد ظریف از دولت ارتباطی به نحوه چینش کابینه و انتقادها‌ به فهرست وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم داشته باشد، نباید رئیس‌جمهور را مقصر دانست»؛ چرا‌که به گفته این فعال سیاسی اصلاح‌طلب، «اولویت مسعود پزشکیان با شعارها، وعده‌ها راهبردها و برنامه‌های کلان دولت چهاردهم است، نه افراد». لذا از منظر او امکان دارد ‌ «برای یک وزارتخانه، انتخاب یک گزینه اصولگرا، کارآمدی و کارکرد بهتری از اصلاح‌طلبان داشته باشد‌». با چنینی خوانشی، نورمحمدی باور دارد ‌«نباید متر و معیار سنجش کابینه و انتقادها‌ و اعتراض‌ها‌ را روی خط‌کشی‌های سیاسی نامزدهای پیشنهادی مسعود پزشکیان قرار داد». از طرف دیگر، نورمحمدی در ادامه گپ‌وگفتش با «شرق»، انگشت اتهام را متوجه جریان‌های سیاسی می‌داند که در انتخابات مجلس شورای اسلامی بر طبل عدم مشارکت کوبیدند و به دنبال آن، شرایطی شکل گرفت که اصولگرایان رادیکال بیشترین کرسی‌های بهارستان را در دست ‌گرفتند‌. لذا این عضو حزب ندا متذکر می‌شود‌: «آقای پزشکیان هر فهرستی را برای وزرای پیشنهادی خود با اکثریت اصلاح‌طلبان ارائه می‌کرد، نمی‌توانست از مجلس ‌دوازدهم رأی اعتماد بگیرد». پیرو همین آسیب‌شناسی و انتقاد‌ نورمحمدی به طیف غیر‌مشارکت‌جو، او این نکته را هم پیش می‌کشد‌ که «اگر بنا بر برخی گفته‌ها، دلیل استعفای محمدجواد ظریف از دولت پزشکیان ناظر بر بحث حقوقی مربوط به مشاغل حساس‌ مصوب سال ۱۴۰۱ باشد، باز هم باید بانی وضع کنونی را همان جریان‌هایی دانست که مشارکت فعال و جدی در انتخابات مجلس یازدهم نداشتند و زمینه را برای حضور رادیکال‌ها فراهم کردند که در نهایت همان رادیکال‌ها به خود اجازه دادند با تصویب برخی قوانین مانند عدم به‌کارگیری افراد با فرزندان دوتابعیتی در دولت و کابینه، فضا را برای فشار به دولت مسعود پزشکیان و کناره‌گیری محمدجواد ظریف فراهم کنند».