مثلث فراکسیونی مجلس؟

 اختلاف‌ها‌ بر سر رأی‌آوردن همه کابینه مسعود پزشکیان در مجلس، کار را به جایی رسانده که زمزمه‌های جدایی جریان رادیکال مجلس از جریان قالیباف با تشکیل یک فراکسیون جدید شنیده می‌شود. این موضوع را ابوالقاسم جراره، دبیرکل جریان «شریان»، تأیید کرده اما تأکید می‌کند: «هنوز اقدام جدی صورت نگرفته است». آیا مجلس به سه فراکسیون تقسیم خواهد شد‌ یا آنکه اصولگرایان سعی می‌کنند همچنان ذیل یک فراکسیون همکاری را با یکدیگر ادامه دهند؟ سه فراکسیون‌ شدن مجلس به‌نفع کدام جریان‌های سیاسی خواهد بود؟ در اینجا وضعیت سه جریان حامی دولت پزشکیان (اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا)، جریان پاجوش‌ها (شریان و حامیان جلیلی) و شانا (جریان شورای ائتلاف اصولگرایان و به تعبیر حدادعادل، چنارها) را در وضعیت سه فراکسیونی شدن بررسی و نشان می‌دهیم چرا جریان رادیکال درنهایت حاضر به جدا‌شدن از فراکسیون انقلاب و تشکیل یک فراکسیون جدید نمی‌شود.

زمزمه‌های مستقل‌شدن پاجوش‌ها

تلاش‌های جریان پاجوش‌ها در مجلس برای حذف چهار وزیر دولت (عراقچی، صالحی‌امیری، میدری و ظفرقندی) با ناکامی روبه‌رو شد و تمامی اعضای کابینه مسعود پزشکیان رأی خود را کسب کردند. این مسئله اختلاف قدیمی جریان پاجوش‌ها و چنارهای اصولگرایی را بار دیگر تقویت کرد و زمزمه‌های جدایی دو جریان اصلی درونی اصولگرایان را بر سر زبان‌ها انداخت.

اختلاف این دو جریان قدیمی است. اگرچه در طول زمان افراد حاضر در این اختلاف تغییر می‌کنند، اما ریشه رقابت‌ها به دهه 80 بازمی‌گردد. پاجوش‌ها همواره معتقدند ‌در کف میدان مبارزه سیاسی (با جریان اصلاحات و اعتدال) و مهم‌تر از آن، وقایعی همچون تیر 78، سال 88 و پاییز 1401 حضور داشته‌اند، اما نان این هزینه‌ها و مبارزه‌ها را پدرخوانده‌های اصولگرایی می‌خورند.

با‌این‌حال، این دو جریان در مقاطع مختلفی رو‌در‌روی یکدیگر قرار گرفته‌اند؛ نظیر وقایع سال 84 و انتخابات 92. آخرین تقابل آنها هم انتخابات 1402 و انتخابات ریاست‌جمهوری بود که در آن نماینده جریان پاجوش‌ها، جلیلی و نماینده جریان پدرخوانده‌ها (یا چنارها) محمدباقر قالیباف به مصاف یکدیگر رفتند.

حالا پاجوش‌ها درحال بررسی شرایط تشکیل یک فراکسیون مستقل در مجلس هستند. در همین مورد، ابوالقاسم جراره در پاسخ به این پرسش که شنیده شده «فراکسیون انقلاب اسلامی دو دسته شده و فراکسیون سوم در مجلس درحال شکل‌گیری است»، به خبرآنلاین می‌گوید: «مجلس فعلا دو فراکسیون دارد و سه‌ فراکسیونی نشده است. حرف و صحبت زیاد است. البته عملکرد فراکسیون انقلاب اسلامی‌ مؤثر‌ نبوده؛ به این معنا که نشده نشست کارشناسی صورت بگیرد. بنابراین فراکسیون هنوز قوام نگرفته است». او در‌عین‌حال می‌پذیرد که حرف سه فراکسیونی شدن مطرح است، اما «هنوز اقدامی جدی مشاهده» نمی‌شود.

اتحاد در عین اختلاف

پاجوش‌ها و چنارها روابطی پرفراز‌و‌نشیب با یکدیگر تجربه می‌کنند. آنها در مقاطعی از یکدیگر دور می‌شوند و بعد دوباره به هم می‌رسند. در مواقعی که جریان رقیب آنها قدرت داشته باشد، هر دو طرف سعی می‌کنند به اتحاد برسند. این نوع رفتار در هر دو طرف نمونه‌های روشنی دارد.

برای مثال، در سال 94 شانا (پدرخوانده‌ها) وقتی برای مجلس دهم آماده می‌شد، تمام افرادی را که امروز جزء پاجوش‌ها شناخته می‌شوند، حذف کرد تا شاید بتواند با اقبال مردم روبه‌رو شود؛ اما باز هم 30 بر هیچ به فهرست سیدمحمد خاتمی باخت. چهار سال بعد، همان‌ها فهرست مشترکی را برای مجلس یازدهم بستند که امضای پای آن متعلق بود به حداد عادل، قالیباف و صادق محصولی.

طرف پاجوش‌ها هم که وجهه اصلی شناخت آنها هواداری از تفکرات آیت‌الله مصباح در سیاست است، در انتخابات سال 1402 هر کاری می‌توانستند علیه قالیباف کردند. در آن زمان آنها با اتکا بر حضور ابراهیم رئیسی در قوه مجریه، به دنبال تصاحب ریاست مجلس بودند، اما در حد فاصل برگزاری انتخابات مجلس تا برگزاری انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس، هلیکوپتر ابراهیم رئیسی دچار سانحه شد و با این اتفاق، بخت‌واقبال آنها نیز در سیاست دچار سقوط شد. آنها فهمیدند که برای ماندگاری در قدرت، ناگزیر‌ند‌ در مجلس ذیل یک فراکسیون فعالیت کنند؛ ازهمین‌رو، همه آنها که در انتخابات با قالیباف چالش داشتند، ذیل فراکسیونی که قالیباف در صدر آن نشسته بود، قرار گرفتند و درنهایت هم محمدباقر قالیباف رئیس مجلس دوازدهم شد.

3 فراکسیون به‌نفع کیست

در شرایط فعلی، ما با سه جریان در درون مجلس روبه‌رو هستیم: اول، جریانی که در انتخابات 1402 به صورت مستقل‌ یا با فهرست‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان وارد انتخابات شدند و امروز در زمره فراکسیون حامی دولت شناخته می‌شوند. دوم، جریان پدرخوانده‌های اصولگرا که اکثریت مجلس را در اختیار دارند. سوم، جریان پاجوش‌ها که از ابتدای 1403 مدام با شکست روبه‌رو می‌شوند.

جریان پدرخوانده‌های اصولگرایی به رهبری قالیباف در مجلس، حالا اکثریت را در دست دارد. از سوی دیگر، با همراهی‌ای که با دولت از خود نشان می‌دهد، بخشی از فراکسیون نزدیک به دولت را هم در مقاطع لازم در کنار خودش خواهد داشت. این وضعیت برای آنها یک اکثریت کاملا تثبیت‌شده را می‌سازد.

با جدا‌شدن جریان پاجوش‌ها از فراکسیون انقلاب، وزن این فراکسیون کاسته می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود ‌قالیباف برای داشتن اکثریت در مجلس نیاز بیشتری به فراکسیون حامیان دولت در مجلس داشته باشد. در همین وضعیت است که دقیقا جریان پاجوش‌ها در مخمصه قرار گرفته‌اند.

اینکه می‌بینیم دبیرکل شریان تلاش می‌کند ‌از پاسخ صریح و روشن به سه فراکسیونی شدن مجلس فرار کند، به این دلیل است که می‌دانند توانایی جمع‌آوری تعداد زیاد نیرو در مجلس را نخواهند داشت.

از‌همین‌رو، جداشدن آنها از تیم قالیباف اولا‌‌ باعث تقویت بیشتر جریان حامی پزشکیان خواهد شد و در ثانیا وزن اندک آنها را این بار نه در شمارش آرا‌، بلکه در تعداد اعضای فراکسیون‌شان به همه نشان خواهد داد.

شواهد و سابقه رفتاری پاجوش‌ها هم به ما می‌گوید ‌آنها هرگز حاضر نیستند رفتاری داشته باشند که مشخص شود وزن و اندازه آنها چقدر است؛ هرچند در ظاهر همواره مدعی‌اند برایشان در اقلیت بودن اهمیتی ندارد.

به این ترتیب، به نظر می‌رسد طرح این موضوعات از سوی جریان نزدیک به پاجوش‌ها بیشتر برای امتیازگیری از قالیباف باشد؛  ‌تیم قالیباف هم این مسئله را به‌درستی درک کرده است. از‌همین‌رو، سایت فردا، که به تیم قالیباف نزدیک است، به مصاحبه جراره واکنش نشان داد‌ه و تشکیل فراکسیون جدید را موجب تضعیف جریان انقلاب ارزیابی می‌کند. به نوشته آنها: «در واقع این اقدام از سویی موجب شکاف میان نیروهای انقلاب می‌شود و از سوی دیگر فراکسیون مستقلین فضای جدید پیدا می‌کند... . در چنین شرایطی حتی با فرض اینکه فراکسیون انقلاب دارای طیف‌های مختلفی باشد که هست، مصالح جریان انقلاب حکم می‌کند که وحدت فراکسیون حفظ شود و مجلس سه‌فراکسیونی نشود‌».

 در‌عین‌حال هنوز نمی‌دانیم حزب پایداری که به لحاظ تشکیلاتی با قالیباف در یک ائتلاف به سر می‌برد، حاضر است به فراکسیون پاجوش‌ها در مجلس بپیوندد؟ پیش‌بینی ما این است که صادق محصولی همچنان تمایل دارد اتحاد خودش را با پدرخوانده‌های اصولگرایی حفظ کند و جریان خودش را قربانی اختلاف پاجوش‌ها و قالیباف نکند.