از جنگ سودان چه می دانیم؟

به گزارش شبکه شرق، اردوان امیراصلانی در شرق نوشت: بیش از یک سال و نیم است که بی‌توجهی عمومی به جنگ خشونت‌بار در سودان ادامه دارد. ریشه‌های این درگیری به سرنگونی دیکتاتور عمر البشیر در سال 2019 بازمی‌گردد. یک توافق کوتاه‌مدت بین غیرنظامیان و نظامیان صورت گرفت و به دنبال آن، نظامیان به رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان، با حمایت نیروهای پشتیبانی سریع به رهبری ژنرال محمد حمدان دقلو، معروف به حمیدتی، کودتایی را در اکتبر 2021 برنامه‌ریزی کردند. این شورشیان شبه‌نظامی از جنجویدها، شبه‌نظامیان چادرنشین عرب، شکل گرفتند که در نسل‌کشی دارفور در سال 2003 مشارکت داشتند. توافق بین نیروهای مسلح سودان به رهبری ژنرال البرهان و نیروهای پشتیبانی سریع به رهبری حمیدتی از آوریل 2023 فروپاشید و به یک درگیری وحشتناک تبدیل شد که از آن زمان تاکنون یکی از فقیرترین کشورهای جهان با 45 میلیون جمعیت را ویران  کرده است.

پس از عقب‌نشینی به بندر سودان در آگوست 2023 که به پایتخت موقت تبدیل شد، ارتش منظم سودان در سپتامبر 2024 موفق شد با یک حمله سنگین ابتدا خارطوم و سپس در نوامبر 2024 سینجا در ایالت سنار در جنوب شرق کشور را بازپس‌ بگیرد. با‌این‌حال، وضعیت هنوز بسیار ناپایدار بوده و با بمب‌گذاری‌ها و بمباران‌های مکرر همراه است.

اکنون درگیری‌ها در الفاشر متمرکز شده است؛ شهری که از سال 2023 تحت محاصره شبه‌نظامیان قرار دارد و در آنجا اقدامات وحشیانه‌ای علیه غیرنظامیان انجام می‌دهند، مشابه آنچه قبلا در مورد ماسالیت‌ها و سایر اقلیت‌های قومی انجام دادند. الفاشر آخرین شهر بزرگ در استان دارفور است که در برابر نیروهای پشتیبانی سریع مقاومت می‌کند. پیروزی این نیروها در نهایت تهدیدی برای یکپارچگی کشور است.

سودان کشوری است که مورد توجه قدرت‌های خارجی قرار دارد. در‌حالی‌که جنگ باعث کشته‌شدن ده‌ها هزار نفر شده، وضعیت بشردوستانه فاجعه‌بار است و قحطی در اردوگاه آوارگان زمزم بیداد می‌کند. چشم‌اندازی برای آتش‌بس وجود ندارد و قدرت‌های خارجی در تلاش برای استقرار نیروهای خود هستند.

سودان همچنان صحنه رقابت‌های منطقه‌ای و مبارزات نفوذ بین امارات متحده عربی و عربستان سعودی است که با انگیزه‌های اقتصادی همراه است.

اگرچه خارطوم نزدیک به دو‌سوم ذخایر نفتی خود را پس از استقلال سودان جنوبی در سال 2011 از دست داد، اما سودان همچنان سومین کشور تولید‌کننده طلا در آفریقا‌ست و تخمین زده می‌شود که یک‌سوم تولید ناخالص داخلی آن از بخش کشاورزی به دست می‌آید.

در‌حالی‌که نیروهای پشتیبانی سریع توانستند معادن اصلی طلای کشور را به دست بیاورند، امارات متحده عربی حمایت نظامی در قبال استخراج منابع طلا و کشاورزی را مطالبه می‌کند. به رغم تحریم‌های سازمان ملل، ابوظبی همچنان نیروهای حمیدتی را از شهر مرزی ام‌جرس در چاد تأمین می‌کند.

از سوی دیگر، عربستان سعودی نگران است‌ بی‌ثباتی سودان به پروژه‌های گردشگری آن کشور در دریای سرخ آسیب برساند و تلاش می‌کند روابط خود با ژنرال البرهان را تقویت کند، به این امید که جناح‌های مختلف در ارتش متحد شوند. اگرچه ریاض نیز مانند امارات چشم‌اندازهای اقتصادی ارائه‌شده توسط بخش‌های معدنی و کشاورزی سودان را نادیده نمی‌گیرد.

روسیه که قبلا رأی ممتنع داده بود، در 18 نوامبر 2024 از آخرین قطع‌نامه سازمان ملل متحد حمایت نکرد و به نفع ژنرال البرهان موضع گرفت. این حرکت از سوی کرملین برای بازکردن یک پایگاه دریایی در بندر سودان است که می‌تواند به روسیه میدانگاهی در دریای مدیترانه از طریق کانال سوئز و در خلیج عدن و دریای عرب از طریق تنگه باب‌المندب ارائه دهد. این در حالی است که حفظ پایگاه‌های طرطوس و حمیمیم در سوریه همچنان نامشخص است.

جمهوری اسلامی ایران که به دلیل حمایت سودان از عربستان سعودی روابط دیپلماتیک خود را با این کشور در سال 2016 قطع کرده بود، اکنون از یک متحد جدید در منطقه استقبال می‌کند.

از طرف دیگر، روابط خارطوم با مصر که پس از استقلال سودان در سال 1956 قدرت استعماری قدیمی بوده‌، شاهد پیوندها و قطع‌های دیپلماتیک مکرر بوده است. اگرچه قاهره در این موضوع محتاط است، رئیس‌جمهور عبدالفتاح السیسی حمایت خود از ارتش سودان را در دیدار با ژنرال‌های آنها در نوامبر گذشته اعلام کرد.

در نهایت، ایالات متحده آمریکا تحریم‌هایی علیه طرفین جنگ به دلیل جنایات جنگی اعمال کرده و نیروهای پشتیبانی سریع را به نسل‌کشی متهم کرده است.

در‌حالی‌که تاکنون میانجیگری‌های بین‌المللی نتوانسته‌ است سودان را از سرنوشت وحشتناک خود برهاند، آیا دولت جدید آمریکا می‌تواند در داخل شورای امنیت سازمان ملل، اولویت‌های جدیدی برای پایان‌‌دادن به این تراژدی تعیین کند؟