هشدار سفیر سابق ایران درباره فعال شدن مکانیسم ماشه
سفیر سابق ایران در فرانسه گفت: چشم‌اندازی که برای آینده روابط با اروپا داریم، به دو متغیر اصلی، یعنی موضوع هسته‌ای و اوکراین بستگی دارد. از نظر زمانی، تاریخ مهرماه آینده که برجام به پایان می‌رسد و فاصله‌ای که تا آن زمان داریم، یعنی باید حدود دو ماه به مهر تا پایان مرداد ما به نتیجه برسیم و این موضوع اهمیت زیادی دارد. اگر نتوانیم تا آن زمان موضوع هسته‌ای را به نتیجه برسانیم، به‌ویژه در زمینه فشارهای مجدد و بازگشت به تحریم‌ها، چشم‌انداز مثبتی برای روابط با اروپا پیش‌بینی نمی‌شود.
به گزارش گروه رسانه ای شرق،ابوالقاسم دلفی سفیر سابق ایران در فرانسه، در رابطه با احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه در سال جاری و گفت‌وگوهایی که با اروپایی‌ها در حال انجام است، گفت: باید گفت که روابط ایران و اروپا به هر حال پیچیدگی‌ها و چالش‌های متعددی را در بر دارد. در سال‌های گذشته، به دلایل مختلف، این روابط از چارچوب‌های عادی روابط خود به تدریج از اولویت‌های روابط فاصله گرفته است. در گذشته، اروپا یکی از بازارهای اصلی اقتصادی ایران بود و همچنین ما تأمین‌کننده منابع مهم برای آنها محسوب می‌شدیم. اما به دلایل مختلف، به‌ویژه در دو دهه اخیر، این روابط دچار نوسانات زیادی شده است.
علت اصلی این نوسانات حساسیت‌های مربوط به صنایع هسته‌ای ایران است
وی ادامه داد: علت اصلی این نوسانات، موضوع هسته‌ای و حساسیت‌های مربوط به صنایع هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران است. کشورهای اروپایی و غربی به‌طور کلی نسبت به این موضوع واکنش‌های زیادی نشان دادند و از اوایل سال ۲۰۰۰ به مذاکرات در این زمینه پرداخته‌اند. این مذاکرات ابتدا با سه کشور اتحادیه اروپا، یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه آغاز شد و یک دهه طول کشید تا اوایل سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ ادامه یافت. به‌دلیل عدم حصول نتیجه، اروپایی‌ها روابط خود بر اساس کمیسیون سیاست خارجی را منوط به حل موضوع هسته‌ای کردند.
موضوع هسته‌ای همچنان محور اصلی روابط ایران و اروپا باقی مانده است
این دیپلمات با سابقه کشورمان با یادآوری این موضوع که اوایل دهه ۲۰۱۰، مذاکرات به ۵ کشور عضو شورای امنیت و گروه ۱+۵ تبدیل شد که نهایتاً به توافق برجام منجر شد، عنوان کرد: موضوع هسته‌ای همچنان محور اصلی روابط ایران و اروپا باقی مانده است. پس از خروج ایالات متحده از برجام در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، اروپایی‌ها تلاش کردند تا جایگزینی برای این وضعیت پیدا کنند، اما نتوانستند تحریم‌ها را به‌طور مؤثر کاهش دهند. طی سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها اقدام خاصی انجام ندادند و در این زمینه یا نخواستند یا نتوانستند اقدام مؤثری انجام دهند. موضوع هسته‌ای همچنان در دستور کار ما و اروپا باقی مانده است و در اواخر دولت دوازدهم مصوبه مجلس در مورد مذاکرات هسته‌ای، وضعیت منحصر به فردی در روابط ما با اروپا ایجاد کرد و آن منجر شد به اینکه برخی از الزامات هسته‌ای برطرف نشود و آنها هم تحریم ها را برطرف نکنند و موضوع پیش نرود.
در دولت سیزدهم مذاکراتی انجام شد که می‌توانست به حل و فصل موضوع هسته‌ای منجر شود
وی افزود: در دولت سیزدهم مذاکراتی انجام شد که به مرحله‌ای رسید که می‌توانست به حل و فصل موضوع هسته‌ای و روابط ایران و اروپا منجر شود. اما به‌دلیل چالش‌های داخلی و مخالفت‌های مختلف، این مذاکرات به نتیجه نرسید. وضعیت کنونی به این شکل است که پس از ورود دولت دوم ترامپ، مشکلات متعددی با ایالات متحده سر موضوعات مختلف به‌وجود آمد. در طول اواخر دولت سیزدهم و چهاردهم معضلاتی در روابط میان ایران و اروپا ایجاد شد که آن بحث اوکراین بود. جنگ اوکراین بر امنیت و اقتصاد اروپا تأثیر گذاشت و اروپایی‌ها مدعی شدند که ایران در این زمینه به روس‌ها در اوکراین کمک نظامی می‌کند.
اوکراین برای امنیت اروپا از اهمیت بیشتری نسبت به بحث برجام برخوردار است
دلفی با اشاره به این نکته که علاوه بر موضوع هسته‌ای، مسائل دیگری نیز به جدول موضوعات اختلافی ایران و اروپا افزوده شده است که از آن زمان روابط ما با اروپا پیچیده‌تر شده است، اظهار کرد: در حال حاضر که به وضعیت نگاه می‌کنیم، موضوع هسته‌ای اگرچه همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است، اما دلایل دیگری نیز وجود دارد که در اکتبر ۲۰۲۵، یعنی مهرماه سال جاری، بحث هسته‌ای ما بر اساس توافق برجام به پایان خواهد رسید اما اروپایی‌ها به دلیل موضوع اوکراین، نسبت به ما و مسائلی که در این زمینه وجود دارد، وضعیت پیچیده‌تری پیدا کرده‌اند، چراکه این موضوع برای امنیت اروپا از اهمیت بیشتری نسبت به بحث برجام برخوردار است.
اگر نتوانیم تا ماه‌های تیر و مرداد به توافقی دست یابیم، وضعیت کنونی ادامه خواهد داشت
این دیپلمات با سابقه تاکید کرد: مذاکرات ما با اروپا، علیرغم اینکه در دولت چهاردهم تقریباً سه، چهار دور مذاکره انجام شده هنوز به وضعیتی نرسیده‌ایم که بتوانیم موضوعات هسته‌ای را از دستور کار خارج کنیم. بنابراین، جمع‌بندی این است که بحث هسته‌ای، موضوعی مهم در روابط ما با اروپا است و اگر نتوانیم در ماه‌های تیر و مرداد، که آخرین فرصت‌ها برای استفاده از موضوع برجام و بازگشت به تحریم‌ها خواهد بود، به توافقی دست یابیم، وضعیت کنونی ادامه خواهد داشت و تنش‌ها همچنان باقی خواهد ماند. این موضوعات مشکل ما و اروپا را حل نخواهد کرد. علاوه بر این، موضوع اوکراین هم به‌طور جداگانه باید مورد بررسی قرار گیرد. به‌دلیل بازگشت آقای ترامپ به کاخ سفید و تلاش‌های او برای ایجاد تغییرات در روابط بین‌الملل، ترامپ می‌خواهد موضوع اوکراین را از طریق روس‌ها حل کند و نه از طریق اروپایی‌ها. به همین دلیل، اروپایی‌ها در شرایطی قرار دارند که ممکن است ما به‌عنوان یک گزینه جایگزین برای کاهش تنش‌ها با آنها مطرح شویم.
رابطه با اروپا به دو متغیر اصلی، یعنی موضوع هسته‌ای و اوکراین بستگی دارد
وی با تعیین دو فاکتور مهم در روابط ایران و اروپا، گفت: چشم‌اندازی که برای آینده روابط با اروپا داریم، به دو متغیر اصلی، یعنی موضوع هسته‌ای و اوکراین بستگی دارد. از نظر زمانی، تاریخ مهرماه آینده که برجام به پایان می‌رسد و فاصله‌ای که تا آن زمان داریم، یعنی باید حدود دو ماه به مهر تا پایان مرداد ما به نتیجه برسیم و این موضوع اهمیت زیادی دارد. اگر نتوانیم تا آن زمان موضوع هسته‌ای را به نتیجه برسانیم، به‌ویژه در زمینه فشارهای مجدد و بازگشت به تحریم‌ها، چشم‌انداز مثبتی برای روابط با اروپا پیش‌بینی نمی‌شود. تا زمانی که روابط ما با آمریکا وضعیت بهتری پیدا نکند نمی‌توانیم شرایط مثبتی برای آن متصور باشیم.
حل مسائل هسته‌ای بدون همکاری آمریکا امکان‌پذیر نیست
وی در پاسخ به این سوال که چرا برای مقابله با فشار حداکثری روابط خود را با سایر کشورهای اروپایی گسترش نمی‌دهیم، گفت: اینکه بتواند موضوع هسته‌ای و موضوعات مرتبط با آن را برون حصور آمرسکا بتوانیم حل کنیم بر می‌گردد به زمان پس از خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸، این تجربه نشان داده است که برای حل مسائل هسته‌ای بدون همکاری آمریکا، امکان‌پذیر نیست و تا الان اتفاقی هم در زمینه هسته‌ای نیوفتاده است. تجربیات گذشته نشان داده که هرگاه اروپایی‌ها تلاش کرده‌اند بدون ارتباط با آمریکا با ما همکاری کنند، با مشکلات و تحریم‌های جدی مواجه شده‌اند. بنابراین، تصور اینکه مسائل هسته‌ای بدون همکاری آمریکا قابل حل باشد، تصوری نادرست است. تجربه شش سال گذشته نشان می‌دهد که اگر بخواهیم دوباره در همین مسیر حرکت کنیم، همان مشکلات و چالش‌ها تکرار خواهد شد. به‌طور کلی، هسته‌ای بدون همکاری آمریکا به دلیل تحریم‌ها، تسلط اقتصادی این کشور و حاکمیت دلار بر بازارهای تجاری، خیال است و امکان‌پذیر نیست. در حال حاضر، وضعیت جهانی به‌گونه‌ای است که به نظر می‌رسد خیالی باشد، اما تجربه نشان داده که این وضعیت امکان‌پذیر نیست.
اگر ما با آمریکا به توافق برسیم، مسائل مربوط به تحریم‌ها و هسته‌ای قابل حل خواهد بود
این تحلیل‌گر روابط بین‌الملل با بیان اینکه برای رسیدن به حل مشکل هسته‌ای، لازم است که تیمی که برجام را آغاز کرده، دوباره تشکیل شود تا تعهدات خود را به‌طور کامل انجام دهند، عنوان کرد: فرض دیگری هم وجود دارد که ما بتوانیم با کشورهای دیگر، مثلاً کشورهای اروپایی، تفاهمی به‌دست آوریم. این کشورها هم از این موضوع استقبال می‌کنند، زیرا می‌دانند که اگر ما با آمریکا به توافق برسیم، مسائل مربوط به تحریم‌ها و هسته‌ای قابل حل خواهد بود. تجربه نشان داده که به‌تنهایی نمی‌توانیم مسائل هسته‌ای را با اروپا حل کنیم. درباره اینکه چرا فقط سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان در این مذاکرات طرف ما هستند، باید گفت که این سه کشور، اصلی‌ترین و قدرتمندترین کشورهای اروپایی هستند و هسته اصلی مذاکرات هسته‌ای ما به‌عنوان تروئیکای اولیه محسوب می‌شوند. همچنین، این دو کشور (فرانسه و انگلیس) اعضای دائم شورای امنیت هستند و قدرت تصمیم‌گیری در پنج عضو دائم را دارند. سایر اعضای اتحادیه اروپا این ظرفیت را ندارند.
برای آینده روابط‌مان با اروپا، لازم است که با تک‌تک کشورها کار کنیم
وی خاطرنشان کرد: گفت‌وگو با کشورهای دیگر اروپایی مانند ایتالیا، اسپانیا و یونان ضرری ندارد و نمی‌شود آن را منع کرد اما تأثیر چندانی در مذاکرات هسته‌ای نخواهد داشت. به‌طور کلی، این سه کشور اصلی‌ترین طرف‌های ما در مذاکرات هسته‌ای خواهند بود. البته نکته‌ای که حائز اهمیت است، خروج انگلیس از اتحادیه اروپا است. این موضوع می‌تواند بر ظرفیت مذاکرات تأثیر بگذارد. اما به‌هرحال، انگلیس به‌عنوان یک عضو دائم و دارنده حق وتو و سلاح هسته‌ای، جایگزینی در اروپا ندارد. بنابراین، مجموعه ۱+۵ به‌عنوان یک مجموعه قابل قبول‌تر برای حل مشکلات و چالش‌ها در روابط ما و اروپا محسوب می‌شود. به‌طور ساده‌تر، ما می‌توانیم با اروپا همکاری کنیم به شرطی که مشکلات مربوط به هسته‌ای و اوکراین را از سر راه برداریم. اگر این مشکلات حل شوند، می‌توانیم با سایر کشورها نیز همکاری کنیم. در نهایت، باید توجه داشت که برای آینده روابط‌مان با اروپا، لازم است که با تک‌تک کشورها کار کنیم. هر یک از این کشورها به‌نوعی به یکدیگر وابسته هستند و لازم و ملزوم هم هستند و تک تک کشورها بدون رضایت اتحادیه اروپا، نمی‌توانند ظرفیت لازم برای گسترش روابط را ایجاد کنند.
