شراکت راهبردی و سودآور ایران و روسیه

با خروج نیروهای روسیه از خرسون و غیبت ولادیمیر پوتین از گروه G20 در نهمین ماه پس از آغاز تهاجم به اوکراین، روسیه در صحنه بین‌المللی بیش از پیش منزوی و آسیب‌پذیر شده است. به نظر می‌رسد حتی دو قدرت متحد یعنی چین و هند از این متحد دست‌وپاگیر و شکست‌خورده فاصله گرفته باشند با وجود این، روسیه همچنان روی ایران که تحت تحریم و مشتاق مبارزه با سلطه آمریکاست، حساب باز می‌کند. همچنین ادعا می‌شود که اخیرا برخی از نیروهای زبده ارتش افغانستان که توسط آمریکایی‌ها آموزش دیده‌اند و پس از سقوط کابل و بازگشت طالبان به‌عنوان پناه‌جو به کشورهای دیگر رفته‌اند، برای پیوستن به ارتش روسیه در جنگ با اوکراین اعزام شده‌اند. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در روز شنبه 12 نوامبر بر اتحاد و دوستی تهران با مسکو تأکید کرد، تا جایی که ولادیمیر پوتین از تشدید همکاری‌ها میان روسیه و ایران در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و تجاری ازجمله حمل‌ونقل و لجستیک صحبت کرد. بنابر اظهارات وزیر امور خارجه ایران، ماه‌ها قبل از جنگ اوکراین تعدادی پهپاد در اختیار روسیه قرار داده شده است.

هیچ‌کس در ایران شکست‌های نظامی تحقیرآمیز ایران در برابر امپراتوری روسیه در قرن نوزدهم را که منجر به خسارات ارضی قابل‌توجهی در قفقاز شد (معاهده گلستان در 1813 و به‌ویژه عهدنامه ترکمانچای در 1828 که در آن معادل جمهوری آذربایجان و بخشی از ارمنستان به روسیه واگذار شد) فراموش نکرده است. اشغال اصفهان توسط نیروهای روس در سال 1916 در بحبوحه جنگ جهانی اول با وجود اعلام بی‌طرفی ایران در خاطره همگان باقی مانده است. با‌این‌حال‌ رقابت‌های نظامی و ارضی هرگز مانع از نزدیکی دو امپراتوری همسایه نشده و حتی ممکن است تبادلات تجاری، فرهنگی و فکری آنان را تسهیل کرده باشد.

امروزه، تجربه نظامی ایران برای ایالات متحده و روسیه از اهمیت بسزایی برخوردار است و موقعیت ممتازی را برای آن به ارمغان می‌آورد. در درجه اول، ایران در‌ حال تقویت توانایی عملیاتی خود در حفظ رابطه با روسیه است. مطمئنا فروش پهپاد به روسیه می‌تواند زمینه‌ساز گسترش زرادخانه ایران به‌ویژه برای دستیابی به سامانه دفاع ضد‌هوایی S-400 و بمب‌افکن‌های پیشرفته سوخو-34 باشد و این همان چیزی است که ترکیه خواهان آن بود و خشم ناتو را برانگیخت.

با اعلام فرمانده نیروی هوافضای جمهوری اسلامی مبنی بر ساخت موشک مافوق صوت، مسابقه تسلیحاتی چرخش شدیدتری به خود گرفت. این سلاح که قادر به مانور‌دادن در هر سیستم دفاع هوایی ازجمله «گنبد آهنین اسرائیل» است، قادر به ارسال گسترده هواپیماهای بدون سرنشین یا موشک‌های دیگر است. اگرچه به نظر می‌رسد این سلاح فقط در مرحله نمونه اولیه است‌ اما رسانه‌های متعددی اشاره کرده‌اند که ایران دارای چنین ظرفیت فناوری‌ای است. زمینه‌های فوق‌الذکر ایران را به‌عنوان یک قدرت اجتناب‌ناپذیر به ایالات متحده تحمیل کرده و فوریت توافق هسته‌ای جدید با ایران را یادآور می‌شود. درواقع، تهران با داشتن نیروی ضربتی عظیم و مهم‌تر از همه سیستم حفاظتی از حریم هوایی و قلمرو خود، اکنون می‌تواند در برابر هرگونه حمله خارجی، به‌ویژه از جانب اسرائیل از خود دفاع کند.

به‌طور گسترده، تصویر یک ایران قدرتمند باعث تقویت شبکه نیابتی آن در سراسر خاورمیانه خواهد شد. این پتانسیل نظامی توسط همسایگان و متحدان ایران و حتی فراتر از آن بسیار جدی گرفته می‌شود. تهران که بر سر مسئله کریدور زنگزور با آذربایجان دست‌وپنجه نرم می‌کرد، از سازماندهی مانورهای نظامی بزرگ در امتداد رودخانه ارس (مرز طبیعی با همسایه آذری) برای جلوگیری از هرگونه تلاش برای درگیری درنگ نکرد. برخلاف ظاهر ماجرا، در‌صورتی‌که ایالات متحده خواهان مهار قدرت ایران و در‌عین‌حال تضعیف قدرت دو کشور متحد با ایران یعنی روسیه و چین باشد، توافق هسته‌ای جدید با ایران بیش از هر زمان دیگری ضروری است. درواقع، در‌حال‌حاضر هر‌یک از اضلاع این مثلث غرب‌ستیز از اتحاد خود با دو ضلع دیگر سود می‌برد. در جهانی که بار دیگر درگیر جنگ دوقطبی بین غرب و چین شده است، اتحاد ایران و روسیه استقلال انرژی پکن را تضمین می‌کند و در عوض از فروپاشی اقتصادی روسیه و ایران جلوگیری می‌شود. احیای توافق وین می‌تواند علاوه بر چشم‌اندازهایی که به مردم ایران ارائه می‌دهد، به‌طور بالقوه وضعیت جغرافیایی‌-سیاسی کنونی را نیز تغییر دهد.