انگلیس بزرگ‌ترین بدهکار تاریخ به ایران است

امیرحسین جعفری: در کنار ژئوپلیتیک منحصر‌به‌فرد ایران، عامل دومی که باعث می‌شود دیگر کشور‌های جهان ما را دوست داشته باشند یا ما را دوست نداشته باشند، مایعی غلیظ و افروختنی به نام نفت است! تأثیراتی که در جزءبه‌جزء جامعه ایران رخنه کرده و رفتار‌های ایرانی‌ها را نیز تحت تأثیر خود قرار داده است؛ به‌خصوص در دهه‌های 40 و 50 که روند توسعه رنگ‌و‌بوی دیگری پیدا کرد، اما شاه به یک مسئله آگاه نبود که نفت کالایی فریبنده است و اتکا به آن در سیاست داخلی و خارجی می‌تواند همه چیز را به لرزه در‌بیاورد. تاریخ صد‌ساله ایران نیز شوک‌های نفتی متفاوتی را تجربه کرده که برخی از آنها کل جهان را درگیر خود کرده است؛ از شوک نفتی جنگ جهانی تا شوک کودتای 28 مرداد، شوک نفتی 1973، تشکیل اوپک و تحولات پس از انقلاب و جنگ هشت‌ساله که باعث شد بازار‌های نفتی از سوی ایران تنش‌های بسیاری را تجربه کنند. اگرچه امروز تلاش می‌شود از سوی دولت وابستگی به نفت در بودجه کاهش یابد و نفت یک کالای استراتژیک مانند گذشته تحلیل نشود که در مقابل مورد تحریم قرار بگیرد، اما به‌واقع نفت هنوز هم یک عامل مؤثر و مهم در سیاست‌ورزی داخلی و خارجی و حتی عوامل فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران است. نفت همان چیزی است که مصدق را سرنگون کرد. نفت برای ایرانی‌ها همان نمادی است که تمام ارزش‌ها را از خود متأثر می‌کند. نفت همان عاملی است که فرهنگ کار را برای ایرانی‌ها نزدیک صد سال تغییر داد و مانند یک چاقوی دو‌لبه از سویی عاملی برای توسعه و از سوی دیگر عاملی برای انحصار اقتصادی و تحریم‌های خارجی شد. شاید روزی انرژی هسته‌ای نیز همین روند را طی کند.

برای بررسی تأثیرات نفت بر سیاست در صد سال اخیر ایران گفت‌وگویی کرده‌ایم با سعید لیلاز، اقتصاددان و فعال سیاسی که مشروح آن را می‌خوانید.