احضار کاردار ایران در آذربایجان
وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان اعلام کرده است که سید جعفر مریان، کاردار سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو، به دلیل آنچه که این کشور آن را کمپین‌های تخریبی و بی‌اعتبارسازی علیه جمهوری آذربایجان و همچنین انتشار اظهارات منفی نسبت به رئیس‌جمهور الهام علی‌اف از سوی رسانه‌های نزدیک به ایران توصیف کرده، احضار شده است.
در جریان این احضار، مراتب اعتراض رسمی دولت آذربایجان نسبت به آنچه آغاز یک سلسله فعالیت‌های بدنام‌کننده از سوی رسانه‌های ایرانی علیه این کشور عنوان شده، به مریان اعلام شد. مقام‌های وزارت امور خارجه آذربایجان تأکید کردند که چنین اقدامات تنش‌آمیزی می‌تواند تأثیر منفی و قابل توجهی بر روابط دو جانبه میان باکو و تهران بگذارد و خواستار توقف فوری این روند شدند.
همچنین در این جلسه به او یادآوری شد که نه تنها واکنش مناسبی برای اظهارات حسن عاملی، نماینده ولی‌فقیه در اردبیل، نسبت به آذربایجان ارائه نشده است، بلکه اقدامی صورت گرفته که به نظر می‌رسد در حمایت از ایشان و مواضع بیان‌شده‌اش بوده است. چنین رویکردی از سوی جمهوری آذربایجان به شدت مورد اعتراض قرار گرفته و نمونه‌ای از نادیده گرفتن حساسیت‌های موجود میان دو کشور تلقی شده است.
وزارت خارجه جمهوری آذربایجان تصریح کرده است که پس از یک وقفه طولانی، شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی، تجاری و بشردوستانه میان جمهوری آذربایجان و ایران در تهران برگزار شد. با این حال، پس از این رویداد، سفیر جمهوری آذربایجان در تهران به وزارت خارجه ایران فراخوانده شد و موارد اعتراضی که از دید این کشور بی‌اساس تلقی می‌شوند، به او اعلام گردید. علاوه بر این، تشدید فعالیت‌های رسانه‌ای مرتبط نیز بر ابهامات افزوده است و تمام این رخدادها از منظر جمهوری آذربایجان قابل تأمل تلقی می‌شوند.
سید جعفر مریان نیز در واکنش به این اعتراضات با ابراز تأسف نسبت به حوادث و تنش‌های اخیر میان دو کشور اعلام کرد که تمامی موارد مطرح‌شده را به طور جدی پیگیری کرده و به اطلاع مقامات عالی‌رتبه ایران در تهران خواهد رساند تا اقدامات مقتضی انجام شود.
با این حال، وزارت خارجه ایران این ملاقات را به‌عنوان "احضار" قلمداد نکرده و اعلام کرده است که مجتبی دمیرچی‌لو، دستیار وزیر و مدیرکل اروآسیا در وزارت امور خارجه، در گفت‌وگو با علی علیزاده، سفیر جمهوری آذربایجان، تأکید کرده که با توجه به «روند مثبت در روابط بین دو کشور» باید تلاش بیشتری برای تقویت و حفظ مناسبات دوجانبه صورت گیرد.
دمیرچی‌لو نسبت به برخی تحرکات منفی از سوی محافل یا شخصیت‌هایی در جمهوری آذربایجان ابراز انتقاد کرد؛ از جمله اشاره به اقدام اخیر و غیراخلاقی مرتبط با تعدادی از دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در این کشور.
در روزهای گذشته، گزارش‌هایی در برخی رسانه‌های جمهوری آذربایجان منتشر شد مبنی بر اینکه پنج دانشجوی زن ایرانی از این کشور اخراج و از ورود ۱۱ نفر دیگر جلوگیری شده است. به گفته این گزارش‌ها، این افراد با این ادعا که با هدف برقراری رابطه با افراد خاصی در جمهوری آذربایجان به این کشور رفته بودند، هدف این اقدامات قرار گرفتند.
روابط میان ایران و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر همواره دستخوش تنش‌های مختلفی بوده و ماجرای اخیر موضع گیری نماینده ولی فقیه در اردبیل، تنها یکی از نمونه‌های تازه این اختلافات است.
یکی از بحرانی‌ترین لحظات در این روابط به حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران در بهمن ۱۴۰۱ بازمی‌گردد؛ حمله‌ای که منجر به کشته شدن مسئول حفاظت سفارت و زخمی شدن سه نفر دیگر شد.
پس از وقوع این حادثه، دولت باکو تصمیم به تعطیلی سفارت خود در تهران گرفت و با احضار سفیر ایران، اعتراض شدید خود را ابراز کرد. جمهوری آذربایجان این اقدام را حمله‌ای «تروریستی» قلمداد کرد، اما ایران این ادعا را رد کرده و علت حادثه را ناشی از «مشکلات شخصی و خانوادگی» فرد مهاجم اعلام کرد.
از سوی دیگر، نزدیکی جمهوری آذربایجان به اسرائیل و نگرانی تهران از تلاش‌های باکو برای ایجاد ارتباط زمینی بین نخجوان و سایر مناطق آذربایجان از طریق کریدور زنگزور—که دسترسی زمینی میان ایران و ارمنستان را قطع می‌کند—از عوامل کلیدی هستند که پیش‌تر نیز موجب افزایش تنش‌های بین این دو همسایه شده‌اند.
