خوابگاه نه؛ جانکاه

 از اسفند 98 تا فروردین 1401؛ دقیقا 24 ماه و 14 روز، دانشگاه در یک برزخ غریب به سر برد. برزخی که نام آموزش مجازی را بر آن نهادند و پاندمی کرونا هم همان هیولایی شد که صدا و حرکت را از دانشگاه گرفت؛ اما بالاخره و پس از گذشت دو سال و 14 روز، به پایان رسیدن قرن گذشته و شش سویه ویروس کرونا، بالاخره زور هیولا کم و دانشگاه‌ها دوباره باز شد. در‌حالی‌که به نظر می‌رسید این دو سال شبه‌تعطیلی، زمانی برای بازیابی دانشگاه باشد؛ اما حالا و با حضور دوباره دانشجویان تنها چیزی که به گوش نمی‌رسد و به چشم‌ها نمی‌آید، همین بازیابی است. پس از گذشت بیش از دو سال، حالا دانشگاه و دانشجویانش با مصائبی روبه‌رو شده‌اند که زیست روزمره دانشجویی را برایشان از همیشه دشوارتر کرده است. دانشجویان دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی، پلی‌تکنیک، علم‌و‌صنعت، الزهرا و علامه در گفت‌وگو با «شرق» از این مصائب می‌گویند؛ از دشواری‌هایی که نه‌تنها کرونا را در کمین آنها قرار داده است؛ بلکه ذات آموزش را هم تحت خطر جدی قرار داده است.

دانشگاه پلی‌تکنیک: دانشجویان در دوراهی مبارزه با موش یا حفظ جان‌شان

دانشجویان پلی‌تکنیک از‌جمله کسانی هستند که از ابعاد متفاوت با مصائب مرتبط با خوابگاه روبه‌رو شده‌اند. جنجال‌برانگیزترین موضوع هم درباره خوابگاه ناصر‌الاسلامی است. خوابگاهی نزدیک میدان رازی که بارها و بارها محل تنش بوده و حتی چندین بار پای نیروی انتظامی هم به وسط آمده است. داستان دردسرهای این خوابگاه را از زبان «الف»، یکی از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد پلی‌تکنیک می‌خوانیم: «ما قبلا خوابگاهی در جماران داشتیم؛ اما مدیران جدید گفتند که مدیریت سابق آن را فروخته تا پاساژ ساخته شود و همین باعث شد که جمعیت خوابگاه ناصر‌الاسلامی هم بالا برود. تا به امروز که خیری از آن فروش به ما دانشجویان نرسیده است. خوابگاه میدان رازی هم جز دردسر و ناامنی چیزی برای ما ندارد. چندین بار محلی‌های این منطقه مقابل ساختمان ناصر‌الاسلامی تجمع کرده‌اند یا از نیروی انتظامی خواسته‌اند که با ما برخورد شود. علت چیست؟ چون ساکنان این خوابگاه همه پسران مجرد هستند و این هم خواسته فردی بود که این ساختمان را وقف دانشگاه کرده بود. حالا محلی‌ها می‌گویند که پسران خوابگاه با رکابی روی تراس می‌روند و سیگار می‌کشند و این برای خانواده‌های‌شان خوب نیست. در یکی از تجمعات‌شان که حتی انتظامات خوابگاه را هم کتک زدند و کار به نیروی انتظامی کشید؛ اما حضور پلیس هم مشکلی را حل نکرد. غائله آنجا ختم شد؛ اما باز هم محلی‌ها ما را تهدید کردند. به بچه‌ها گفته‌اند که برای شما آرامش نمی‌گذاریم. چندین بار شب‌ها بچه‌ها را خفت کرده‌اند. گوشی یک نفر را زدند».

ناامنی و مشکلات رفاهی از جمله نبود اینترنت و فرش، به‌وجود آمدن مشکلات برای آب‌گرم و مسأله استحمام و نداشتن برق در برخی واحدها و سایر موارد در این خوابگاه آن‌قدر بالا رفته که برخی از دانشجویان حتی حاضر شدند به خوابگاهی مانند شهدا بروند که از لحاظ امکانات رفاهی و نظافت در پایین ترین سطح ممکن قرار دارد؛ اما در ناصر‌الاسلامی نمانند: «فرسودگی ساختمان، اسکان بیش از حد دانشجو، دیده شدن موش در محوطه و فضای خوابگاه شهدا را که بی شباهت به یک بیغوله نیست ترجیح دهند. بچه‌ها حاضر شدند در همین خوابگاه کف‌خواب شوند؛ اما حداقل جان‌شان در خطر نباشد. این را هم لحاظ کنید که ما با وجود ویروس کرونا باید با این مشکلات دست‌و‌پنجه نرم کنیم و تازه درس هم بخوانیم».

طبق آیین‌نامه دانشگاه موظف است که 22 روز پیش از حضوری‌شدن کلاس‌ها، ضوابط و شرایط اخذ خوابگاه را به دانشجویان اعلام کند؛ اما دانشجویان می‌گویند این اتفاق نیفتاده است: «خیلی دیر به ما اعلام کردند و بچه‌ها هم در یک شرایط ناگهانی قرار گرفتند. انگار می‌خواهند با این روش دانشجویان ورودی که اطلاعات کمتری دارند و قوانین را نمی‌شناسند، گول بزنند و ارشد و دکترا را هم بهتر تحت کنترل خودشان نگه دارند».

همه خوابگاه‌هایی که متعلق به پلی‌تکنیک است، باز شده‌اند و بیشتر از ظرفیت‌شان هم دانشجو جذب کرده‌اند. این نکته‌ای است که «الف» می‌گوید: «مشکل ما یکی، دوتا نیست. خوابگاه‌ها باز شده‌اند و بیشتر از ظرفیت هم دانشجو پذیرفته‌اند؛ اما ساختمان ناصر‌الاسلامی عملا فقط مشکل‌آفرین بوده است. محلی‌ها می‌گویند نباید پسر مجرد در این خوابگاه اسکان داده شود؛ اما کسی که آن را وقف کرده، اساسا خواسته که پسران مجرد در این خوابگاه باشند. آن‌قدر هم جدی است که اگر این شرط لحاظ نشود، خوابگاه را به شریف خواهند داد. حالا ما مانده‌ایم و امنیتی که از یک طرف نیست و درسی که نمی‌دانیم چطور می‌شود بخوانیم».

در‌حال‌حاضر حدود ۱۴۰ دانشجو در خوابگاه ناصر‌الاسلامی با ظرفیت 400 نفر مستقرند؛ اما خوابگاه‌های دانشگاه مشکل ظرفیت دارد. اهالی محل هم در حال جمع‌کردن استشهاد محلی هستند و مشخص نیست سرنوشت این دانشجویان چه می‌شود.

دانشگاه تهران: اتاق‌هایمان نه کولر دارد و نه تهویه

«شین» دانشجوی ارشد دانشگاه تهران است. ابتدا در خوابگاه امین ساکن بود که جزء خوابگاه‌های کوی دانشگاه تهران نیست و الان در خوابگاه 13 آبان اقامت دارد. از نظر او این خوابگاه‌ها حتی در شأن زیست انسانی هم نیستند: «با تمام احترام برای همه، این خوابگاه اصلا در سطح سکونت انسان‌ها نیست و شأن انسانی در این خوابگاه‌ها رعایت نمی‌شود. حالا اصلا شأن نخبه‌ها بماند. اگر ما می‌پذیریم و اعتراضی نمی‌کنیم، از نجابت دانشجوهاست. حالا همین خوابگاه‌ها که قبل از کرونا هم اوضاع خوبی نداشتند، در دوران پاندمی ویروسی که جهان را از کار انداخته است بدون اینکه بهبود کیفی پیدا کنند، میزبان دانشجوها شده‌‌اند. درست است که آمار ابتلای کرونا کمتر شده اما به همان نسبت، این پاندمی سبک زندگی همه مردم را تغییر داده و الزامات بهداشتی را افزایش داده است. فکر می‌کردیم بعد از این ماجرا ظرفیت‌ها را کاهش دهند و منطقی و عقلانی‌اش هم همین بود اما کاملا برعکس شده است. اتاق هشت‌نفره را به 9 نفر می‌دهند».

این روزها دانشجویان حتی به راحتی نمی‌توانند تخت پیدا کنند و به عبارتی «کف‌خواب» می‌شوند: «حالا دیگر کف‌خوابی برای دانشجوها به اتفاقی عادی بدل شده است. حتی تخت هم نیست. همین دیروز در خوابگاه 13 آبان بچه‌ها مجبور شدند در اتاقی پذیرش بگیرند که تکمیل بود. حالا سایر امکانات که بماند. فرش و موکت که جزء بدیهیات امکانات خوابگاه به شمار می‌رود از ما دریغ شده است. موکت‌های خوابگاه‌های آن‌قدر کثیف و پوسیده است که حتی نمی‌توان روی آنها قدم گذاشت چه رسد به اینکه بخواهیم روی آنها بنشینیم. تصور می‌کردیم در این دو سال که دانشگاه خلوت شده و هزینه‌ها تقریبا نزدیک به صفر رسیده، بودجه‌ها و پول‌های خرج‌نشده کمی صرف بهبود اوضاع خوابگاه شود. اما هیچ بهبودی حاصل نشد و حتی حداقل لوازم زندگی در یک خانه هم اینجا با مشکل روبه‌رو است. مثلا اگر اینجا یک گاز برای طبخ غذا وجود داشته باشد، همیشه دو شعله‌اش روشن نمی‌شود. یکی از شیرهای آب همیشه آب نمی‌دهد. سرویس‌های بهداشتی همیشه خرابی دارند. از حمام‌ها یک دوش از کار افتاده است. هیچ‌ وقت شرایط بدون نقص نیست. هوا گرم شده اما نه خبری از تهویه است و نه کولرها راه افتاده‌‌اند. حال تصور کنید برخی از اتاق‌های خوابگاهی مثل امین، حتی پنجره هم ندارد. یعنی ما معطل نیازهای اولیه هستیم و برای همین کسی دیگر حواسش پیِ زیبایی محیط، اتاق مطالعه، فضای ورزشی و سایر امکانات نیست».

در چنین شرایطی، همواره دانشجویان دختر با مشکلات بیشتری هم روبه‌رو می‌شوند. شبیه آنچه «ف» در این روزها تجربه می‌کند: «آنچه در دانشگاه ما خیلی برجسته است و به موضوعی تنش‌زا در دانشگاه بدل شده، فشار نیروهای حراستی بر حجاب است. رفتارهای حراست به شدت تند شده و بارها و بارها به دانشجوها، چه پسر و چه دختر تذکرهای پوششی داده‌اند. ورودی‌های جدید اصلا هیچ ایده‌ای ندارند که روال عادی چه بوده و برای همین همه چیز را به راحتی می‌پذیرند. مثلا در بخش ورودی خوابگاه اطلاعیه‌ای زده‌اند که آیا می‌دانید برای ورود و خروج باید پوشش اسلامی داشته باشید؟ با همین اطلاعیه حتی نسبت به دانشجویی که قصد بیرون‌رفتن از خوابگاه را ندارد هم تذکر می‌دهند. مثلا به دختری که یک ژاکت پوشیده و کلاهی بر سر کرده و فقط می‌خواهد بسته یا غذایش را تحویل بگیرد تذکر می‌دهند و با لحن‌های تند با آنها برخورد می‌کنند. برای اینکه متوجه عمق اتفاقی که رخ داده بشوید به شما بگویم که همین چند روز پیش موقع خروج از گیت خوابگاه برای لباسی تذکر گرفتم که قبلا با آن به دانشگاه می‌رفتم و حراست دانشگاه کاری با من نداشت. ولی آن روز که همان لباس را پوشیدم تا راهی خانه یکی از بستگان شوم، تذکر گرفتم».

حساسیت‌ها برای ساعت ورود و خروج هم بیشتر از گذشته شده است: «برای ساعت ورود به خوابگاه هم حساسیت‌ها را بیشتر کرده‌اند. مثلا قبلا اگر دانشجوی دختری بعد از ساعت 10 به خوابگاه می‌رسید فقط نامش را ثبت می‌کردند و اتفاقی هم رخ نمی‌داد. اما حالا گفته‌اند فقط یک بار در ماه اجازه می‌دهند تا پس از ساعت 10 به خوابگاه مراجعه کنیم و حتی حرف و حدیث‌هایی وجود دارد که می‌خواهند این ساعت را هم حتی کاهش دهند».

دانشگاه علامه: بدون کارت واکسن هم اتاق گیرتان می‌آید

شاید در حال حاضر مشکل مشترک در تمامی خوابگاه‌ها، همین مسئله رعایت‌نشدن فاصله‌گذاری اجتماعی باشد. موضوعی که «نون» دانشجوی ارشد یکی از دانشکده‌های دانشگاه علامه هم به آن می‌پردازد: «با وجود کرونا باید ظرفیت‌ها را کاهش می‌دادند و تعداد کمتری از دانشجویان را در خوابگاه‌ها و ساختمان‌های بیشتری اسکان می‌دادند. اما حالا و در برخی خوابگاه‌ها حتی سالنِ هال را هم تبدیل به اتاق خواب کرده‌اند و همان مبلغ اتاق را از دانشجو می‌گیرند. قبل از کرونا حق انتخاب وجود داشت و دانشجوها می‌توانستند تصمیم بگیرند که اتاق دوتخته داشته باشند یا شش‌تخته. اما حالا همه چیز برعکس شده است. با اینکه باید حساسیت‌ها را افزایش دهند تا مثلا دانشجویی که شرایط جسمانی خوبی ندارد و یا دارای بیماری زمینه‌ای است بتواند در اتاق کم‌جمعیت‌تری بماند، به خاطر کمبود ظرفیت، دانشگاه خودش تصمیم می‌گیرد که اتاق دانشجوها چگونه باشد و آنها را تقسیم می‌کند. از ابتدا که قرار شد دانشگاه حضوری شود، بنا بود که فاصله‌گذاری اجتماعی حتما رعایت شود. اما ما پیش‌بینی می‌کردیم که با توجه به ظرفیت خوابگاه‌ها عملا امکان چنین کاری وجود نداشته باشد چون یا باید به تعداد خوابگا‌ه‌ها افزوده می‌شد یا اینکه همه دانشجوها را حضوری نمی‌کردند. الان در علامه فقط ورودی‌های 1400 حضوری نشده‌اند که قرار شده آنها هم از 4 و 5 اردیبهشت آموزش حضوری داشته باشند».

«نون» می‌گوید حتی هیچ الزامی برای واکسیناسیون هم به چشم نمی‌خورد: «به ما گفته بودند فقط در صورتی که واکسیناسیون شده باشید می‌توانید اتاق بگیرید. اما در عمل چنین لزومی وجود نداشت و بدون بارگذاری کارت واکسن هم می‌توانستیم اتاق بگیریم. حالا گفته‌اند که در زمان ورود کارت واکسن را چک می‌کنند اما بعید است بتوانند نظارت لازم را در آن مرحله داشته باشند».

دانشجوی دیگری اما از این شکایت دارد که با وجود تمامی این کاستی‌ها، هزینه دانشجویان هم بالا رفته است: «فاصله‌گذاری اجتماعی در خوابگاه‌ها چیزی شبیه شوخی است. با این وجود، قیمت استفاده از امکانات قدیمی را هم بالاتر برده‌اند. با اینکه توجهی به موضوع کرونا نمی‌کنند اما در مقابل هزینه‌ها را بالا هم برده‌اند. بدون اینکه امکانات ویژه‌ای در اختیار ما قرار دهند. امسال از ما صد هزار تومان برای خدمات رفاهی دریافت کردند و به جز آن حدود 600 هزار تومانی هم گفتند جدا بپردازید. بعد اعلام کردند که اگر از این رقم مبلغی اضافه آمد، دانشجویان برای ترم آینده بستانکار می‌شوند. یعنی اصلا هیچ رقم مشخص و چارچوب معینی برای این هزینه‌هایشان وجود ندارد».

حتی خبری از اتاق قرنطینه هم نیست: «با اوج‌گرفتن امیکرون در سال گذشته، اعلام کردند که یک اتاق قرنطینه برای مبتلایان به کرونا در نظر می‌گیرند. اما در خوابگاه همت که بزرگ‌ترین خوابگاه علامه است هم خبری از چنین اتاقی نبود و حالا با کاملا حضوری‌شدن تمامی ورودی‌ها هم که دیگر اصلا حرفی از اتاق قرنطینه نمی‌زنند. تا به امروز هم نگفته‌اند که آیا برنامه‌ای برای دانشجویان دارای بیماری زمینه‌ای دارند یا خیر».

«سین» هم که در خوابگاه دختران اقامت دارد، نگران مبتلاشدن دوباره به کروناست: «قبل از بازگشایی دانشگاه بد نبود. همه اتاق‌ها هم نصف ظرفیت پر می‌شد. با این وجود بیشتر ما کرونا گرفته بودیم. اما الان ظرفیت‌ها را پر کرده‌اند و معلوم نیست که قرار است چه بلایی بر سر دانشجوها بیاید. انگار اصلا کرونایی در کار نیست. آن وقت در چنین شرایط ملتهبی همه هم و غم مدیران پوشش و زمان برگشت ما دختران به خوابگاه است. نظارت بر پوشش را به شدت افزایش داده‌اند و مدام می‌گویند اگر کسی دیر به خوابگاه بیاید یا اگر با پسری دیده شود، باید در حراست و کمیته انضباطی پاسخ بدهد».

دانشگاه علم و صنعت: از پروتکل‌های بهداشتی می‌گویند، اما مایع دستشویی نداریم

در حالی که مدیران مدام بر بازگشایی دانشگاه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مانور می‌دادند، «شین» از سرویس‌های بهداشتی می‌گوید که مایع دستشویی نداشت: «شاید به نظر موضوع ساده‌ای به نظر برسد اما حس بدی است که شما به عنوان دانشجو در دوران کرونا و بعد از دو سال به خوابگاه بروید و مدیران مدام از حساسیت‌های بهداشتی بگویند ولی چندین روز زمان ببرد تا ظرف مایع‌های دستشویی سرویس‌های بهداشتی پر شوند».

به گفته او در یکی از خوابگاه‌ها بخش قابل توجهی از فضای سالن‌های مطالعه هم در دوران تعطیلات به انبار تغییر کاربری دادند که هنوز تخلیه نشده‌اند: «یکی دیگر از این سالن‌ها هم اخیرا به اتاق تغییر کاربری داده شده که این موارد در آستانه امتحانات میان‌ترم فضای قابل استفاده برای مطالعه را به شدت کم و محدود کرده است. علاوه بر اینکه حق انتخاب اتاق هم از دانشجویان گرفته شده، طی تماس یکی از دانشجویان با خوابگاه دختران مشخص شد که ظرفیت اتاق‌ها همچنان مانند سابق 4 و 6 نفره است و با وجود بیماری و قول‌هایی که در زمینه کاهش ظرفیت اتاق‌ها دادند اما هیچ تغییری حاصل نشد. آن هم اتاق‌هایی که بسیار کوچک و اکثرا فاقد تهویه مناسب هستند و با توجه به موقعیت بیماری و کرونا اصلا وضعیت خوبی در انتظار دانشجوها نیست».

دانشجوی دیگری از فقدان خوابگاه برای دانشجویان شبانه می‌گوید: «کاش خودشان جست‌وجو می‌کردند تا ببینند هیچ خوابگاه خالی وجود ندارد. به همه خوابگاه‌های خودگردان زنگ زدم اما به جز آنهایی که در شمال تهران هستند بقیه هم ظرفیتشان کامل شده است. خوب منِ شهرستانی که هیچ جایی در این شهر ندارم تکلیفم چیست؟ کاش حداقل زودتر خبر می‌دادند که ما هم بتوانیم دنبال یک راهکار دیگر باشیم. من باید بیستم ماه آینده چندین پروژه تحویل دهم و کار آزمایشگاهی هم دارم. خوابگاه دولتی نمی‌دهند و خوابگاه‌های خودگردان هم که جای خالی ندارند. تکلیف ما چیست؟ این رفتار یعنی خودتان دنبال خانه باشید. خوب ما اگر توان اجاره خانه در تهران را داشتیم که اصلا دنبال ادامه تحصیل نمی‌رفتیم».

در این میان محدودشدن ساعت ورود به خوابگاه هم قوز بالای قوز شده است: «ساعت‌های ورود و خروج هم محدودتر شده‌اند برای پسران ساعت ۱۰ شب و دختران ۹ شب هرچند این محدودیت برای پسران بیشتر روی کاغذ است و در عمل اجرا نمی‌شود ولی برای دختران جدی است و با توجه به دوربودن خوابگاه‌های علم و صنعت از مرکز شهر فرصت استفاده از امکانات شهری را برایشان محدود می‌کند».

علوم پزشکی تهران: کرونا در کمین همه ماست

«میم» که در دانشگاه علوم‌ پزشکی تهران تحصیل می‌کند، می‌گوید بی‌اعتمادی نخستین معضلی است که بین دانشجوها و مدیران دانشگاه فاصله می‌اندازد و این بی‌اعتمادی این روزها بیداد می‌کند: «مشکل اینجاست که اساسا اعتماد دوسویه بین دانشجویان و مدیران تصمیم‌گیرنده دانشگاه وجود ندارد. در نتیجه تصمیماتی که از سوی رأس مدیریت گرفته می‌شود عموما فاصله زیادی با مطالبات دانشجویان دارد. غذا بی‌کیفیت است. وضعیت اسکان کیفیت افتضاحی دارد. برخورد نیروهای حراست فضای خوابگاه را از محیطی دلنشین تبدیل به زندان کرده است و همه چیز دست به دست هم داده‌اند تا تجربه سکونت در خوابگاه تبدیل به کابوس شود. این مشکلات قبلا هم با میزان‌های متفاوتی وجود داشت اما موضوع اینجاست که الان ویروسی به نام کرونا هم در کمین همه ما وجود دارد».

وضعیت غذا در کوی پسران دانشگاه علوم پزشکی تهران آن‌قدر بد بود که در همین روزها اخیر دانشجویان تجمعی برپا کردند و در حرکتی نمادین که البته رفتاری دارای نماد مشخص در محیط دانشگاه است، ظرف‌های غذا را در محوطه خوابگاه به ترتیب چیده بودند و خواستند تا به مطالبه آنها رسیدگی شود.

دانشگاه الزهرا: 6 نفر در یک اتاق کوچک ساکنیم

‌وضعیتی که پیرو شیوع کرونا در دانشگاه و خوابگاه‌ها ایجاد شده شاید در نگاه اول معطوف به امکانات باشد اما در نهایت، ذات آموزش عالی را نشانه قرار خواهد داد. یکی از دانشجویان دانشگاه امیرکبیر با اعتراض به این موضوع در توییتر نوشته است: «بچه‌های شهرستان نمیتونن تو کلاسای حضوری شرکت کنن چون نوبت خوابگاهشون نشده هنوز. اساتید هم اکثرا فقط میرن سر کلاس حضوری به بچه‌های تهران درس میدن و تمام. بچه‌های شهرستان هیچ ارزشی ندارن این وسط».

اگرچه دانشگاه‌هایی که خوابگاه می‌دهند هم همان‌طورکه اشاره شد مشکلات خودشان را دارند. مشکلی شبیه به آنچه سایرین به آن اشاره کردند هم دانشجوی لیسانس دانشگاه الزهرا را نگران کرده است: «به همه ما خوابگاه رسیده است اما شش نفر دانشجو در یک اتاق بسیار کوچک ساکنیم. خوابگاه در فضای دانشگاه قرار دارد و امکانات کافی برای ما مهیا نیست. غذاها اگرچه کیفیت بدی ندارند اما خیلی افزایش قیمت داشته‌اند. آخرین ساعت ورودمان به خوابگاه هم 9‌و‌نیم شب شده است. در چنین شرایطی و با این همه مشکلات، باید نگران ابتلا به کرونا هم باشیم که خودش هزینه و مشکلی مجزاست».

مدیر سابق دانشجویی دانشگاه علامه: مشکل دانشگاه‌ها نه بودجه بلکه ظرفیت خوابگاه‌هاست

با وجود تمامی این شکایت‌ها اما برخی مدیریت دانشگاه را همراه با ازخودگذشتگی توصیف می‌کنند. حمیدرضا مقامی، عضو هیئت علمی دانشکده روان‌شناسی دانشگاه علامه و مدیر سابق دانشجویی این دانشگاه ظرفیت کم خوابگاه‌ها را منشأ اصلی معضل فعلی می‌داند: «من اطلاع مشخصی از وضعیت جدید دانشگاه و خوابگاه‌ها ندارم و صرفا می‌توانم براساس تجربیات خودم برای شما بگویم. وقتی اسفند سال 98 تعطیلی‌ها شروع شد، دانشگاه علامه عملا هیچ تعطیلی نداشت. در شرایط سختی بودیم و محدودیت‌ها هم ایجاد شده بود و دقیقا در همان روزها موضوع بودجه هم مطرح بود. اما آنچه جدی‌تری از موضوع بودجه در سیستم دانشگاهی ما و مشخصا مرتبط با موضوع خوابگاه‌ها مشکل‌ساز می‌شود، ظرفیت کم خوابگاه‌هاست. ابتدا در روزهای نخست کرونا امکان استفاده از همه ظرفیت وجود نداشت و اینکه بتوانیم چیدمان خوابگاه‌ها را هم دقیقا منطبق بر ظرفیت خوابگاه‌ها تعیین کنیم کار ساده‌ای نبود. پس افزایش بودجه در این سال‌ها رخ داد اما ظرفیت خوابگاه‌ها افزوده نشد و همین هم کار را برای همه مشکل کرد. وقتی یک دانشگاه دانشجو می‌پذیرد، این پذیرش و برنامه‌ریزی‌ها همه بر اساس تعداد دانشجویان انجام می‌شود. دانشگاه مطلع است که از این تعداد دانشجوی جدید، چه درصدی نیاز به خوابگاه خواهند داشت و بر همان اساس هم برنامه‌ریزی‌ها انجام می‌شود. بر همین اساس هم تا قبل از کرونا این مدیریت به خوبی انجام می‌شد و کسی هم از خوابگاه جا نمی‌ماند اما الان چون شرایط متفاوت شده و نمی‌توان از همه ظرفیت‌ها استفاده کرد و باید پروتکل‌های بهداشتی مقابله با کرونا هم رعایت بشوند، همه چیز عوض شده است».

مقامی معتقد است مدیران علامه از قضا خیلی هم با تدبیر عمل کرده‌اند: «مثلا همین دانشگاه علامه با وجود اینکه هیچ تعهدی هم بر اساس قانون نسبت به خوابگاه دانشجویان شبانه نداشت، همیشه و هرساله خوابگاه را برایشان تأمین می‌کرد. اما الان چنین کاری را نمی‌توان به راحتی انجام داد. حتما خودتان هم در خاطرتان هست که در ابتدای پاندمی چه وضعیتی داشتیم. بیشتر مردم تصور می‌کردند که با رسیدن فصل گرما کرونا هم تعطیل شود اما این‌طور نشد. اتفاقا بلافاصله پس از گرما بود که چندین سویه پشت سر هم در کشور پخش شد. به نظرم اینکه مسئولان دانشگاه حاضر شدند که در چنین شرایطی دانشگاه‌ها را باز کنند یک ازخودگذشتگی واقعی بوده است. به هر حال خطر هنوز وجود دارد. هنوز مردم روزانه جانشان را به خاطر کرونا از دست می‌دهند. باید در درازمدت به این موضوع فکر کنیم و امکانات بیشتری را برای دانشگاه و دانشجویان تعبیه کنیم امکاناتی که البته برای عملی‌شدن به حمایت دولت و وزارتخانه‌ها نیاز دارد. اما تا به اینجای کار از نگاه من که خودم هم روزی مسئولیتی داشتم، مدیران ما با تدبیر خوبی پیش رفتند و تا به اینجا اوضاع را به بهترین شکل مدیریت کرده‌اند».

رئیس سابق دانشگاه پلی‌تکنیک: رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در خوابگاه‌ها ساده نیست

سید‌احمد معتمدی، رئیس سابق دانشگاه پلی‌تکنیک معقتد است کرونا حادثه عجیبی بود که تمامی کشورها و نهادها را با معضلات متعددی روبه‌رو کرد. دانشگاه‌ها هم از این قاعده مستثنا نبودند و نتیجه این شد که مشکلاتی هم به وجود آمد: «شاید به نظر موضوع فاصله‌گذاری اجتماعی ساده باشد اما وقتی شما درمورد جایی چون خوابگاه صحبت می‌کنید، اجرای همین بند به نظر ساده با محدودیت‌های جدی روبه‌رو می‌شود. اینجاست که مسئله گنجایش خوابگاه‌ها، تعداد اتاق‌ها، تخت‌ها، سرویس‌های بهداشتی و حمام و بسیاری موارد دیگر مهم می‌شود. وقتی چنین امکاناتی به شکل فشرده باشند و در تعداد بالا در دسترس نباشد، مدیریت‌کردن هم با چالش روبه‌رو می‌شود. اتاق‌های خوابگاه‌ها عموما 4، 6 و 8 نفره هستند. اگر شما بخواهید که این اتاق‌ها را پر کنید، عملا فاصله‌گذاری اجتماعی را زیر سؤال برده‌اید. اگر پر نکنید، در تأمین خوابگاه برای دانشجویان با مشکل مواجه می‌شوید».

او درباره شائبه‌هایی مبنی بر فروش خوابگاه کشاورز در خیابان جماران نیز توضیح داد: «از زمان تغییرات مدیریتی در دانشگاه پلی‌تکنیک زمزمه‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه خوابگاه کشاورز در خیابان جماران در مدیریت قبلی فروخته شد تا تبدیل به پاساژ شود و برای این فروش 14 میلیارد هم ودیعه گرفته شده است. موضوعی که باعث شده تا دانشجویان مدام بپرسند پس این مبلغ کجا رفته و کجا خرج شده که دانشجویان هیچ سودی از آن نبرده‌اند. متعمدی اما این روایت را به طور کامل رد می‌کند: «خوابگاه جماران را به واسطه اینکه موقعیت خوبی نداشت و به درد دانشجویان نمی‌خورد در یک مزایده گذاشتیم. البته نفروختیم و تنها در مزایده‌ای ثبت‌نام کردیم که با مبلغ به‌جا‌مانده از آن بتوانیم در همان حوالی خود دانشگاه چند خوابگاه دیگر و با استاندارد بالا برای دانشجویان بسازیم. چون واقعا چه لزومی داشت که خوابگاه دانشجویان پلی‌تکنیک در نیاوران باشد؟ سعی داشتیم که پول ساختمان جماران را به سود خود بچه‌ها خرج کنیم. این کار می‌توانست در همان ابتدا چندصد میلیون پول در اختیار دانشگاه بگذارد اما به هیچ عنوان آن را نفروختیم. اصلا آن زمین به خاطر اینکه در کوچه بود موقعیتی نداشت که بتواند تبدیل به پاساژ شود. البته الان که من دیگر مسئولیتی در آن دانشگاه ندارم اما برنامه‌ها بر این منوال بود که آن خوابگاه را تبدیل به احسن کنیم و از محل فروش سهمش سه تا چهار برابر خوابگاه استاندارد برای دانشجویان ساخته شود».

گلایه بی‌پولی از دانشگاه خواجه نصیر تا شهید بهشتی

اگر دانشجویان را به‌عنوان مخاطبان اصلی دانشگاه‌ها به حساب آوریم، این مخاطبان در حال حاضر از شرایط راضی نیستند. آن هم دانشجویانی که جامعه نخبه کشور را تشکیل می‌دهند و هرکدام از آنها با رتبه‌هایی که آورده‌اند و درس‌هایی که در سال‌های متمادی خوانده‌اند، می‌توان دانش آینده کشور را به نام و سرنوشت آنها پیوند زد. با وجود این و با تمامی حساسیتی که در فضای دانشگاه و محل پرورش نخبگان کشور وجود دارد، اظهارات مدیران آموزش عالی کشور در بخش اجرائی، خبرهای خوبی نمی‌دهد؛ برای مثال، معاون آموزشی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی چهارم فروردین سال جاری، بازگشایی دانشگاه‌ها را منوط به وضعیت کرونا و همچنین شرایط اقتصادی دانست. علیرضا صالحی در این باره گفته بود: «در سال ۱۴۰۱، اگر شرایط کرونا و وضع مالی دانشگاه اجازه دهد، قطعا کلاس‌ها را به صورت حضوری برگزار خواهیم کرد. با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته امیدواریم در سال جدید هم شرایط کرونا و هم شرایط دیگر این اجازه را به ما بدهد که برنامه‌ریزی‌هایی را که انجام داده‌ایم، پیاده‌‌سازی کنیم و کلاس‌های حضوری را نه تنها برای یک ورودی، بلکه برای چند ورودی آغاز کنیم. البته چنین اقدامی مشروط بر این است که هم شرایط کرونایی بهبود یابد و هم وضع مالی دانشگاه بهتر شود».

معاون آموزشی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین با اشاره به ارائه آموزش ترکیبی در این دانشگاه تأکید کرده بود که برگزاری ترکیبی کلاس‌ها ممکن نیست: «برنامه‌ای که به طور هم‌زمان هم کلاس حضوری و هم کلاس مجازی برگزار کنیم، نداریم واگر شرایط کرونا و شرایط مالی دانشگاه اجازه دهد، امکان ندارد این دو شیوه آموزش را به طور هم‌زمان در دانشگاه اجرا کنیم. اما اگر شرایط کرونا به ما اجازه ندهد، ممکن است یک‌سری از ورودی‌ها را به صورت حضوری دعوت کنیم و آموزش یک‌سری از دانشجویان را به صورت ترکیبی به صورت بومی و غیربومی ارائه دهیم. علت این کار هم این است که می‌دانیم، آموزش مجازی افت آموزشی دانشجویان را دارد و هم‌اکنون نیز این احساس را داریم که افت آموزشی به وجود آمده است. به همین دلیل اصلا برای جامعه دانشگاهی صلاح نمی‌دانیم که آموزش ترکیبی را دنبال کنیم».

صالحی اگرچه تنها اشاره‌ای به موضوع مالی کرد اما رئیس دانشگاه شهید بهشتی به راحتی از مشکلات مالی دانشگاه حرف زده بود. ثریا سعدالله‌نصیری دی‌ماه سال 1400 با شکایت از وضعیت بودجه دانشگاه شهید بهشتی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ گفته بود: به طور متوسط بودجه دانشگاه‌ها حدود ۲۹ درصد نسبت به بودجه ۱۴۰۰ افزایش پیدا کرده است که البته در مقایسه با بخش‌های دیگر دولت افزایش خوبی است اما از این جهت که کفاف هزینه‌های دانشگاه‌ها را بدهد، این بودجه کافی نیست و با این میزان افزایش همچنان مشکلات جدی خواهیم داشت. ما در دانشگاه شهید بهشتی هر آنچه از خزانه می‌گیریم، بابت حقوق می‌پردازیم و متأسفانه به همین دلیل فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی و موارد دیگر با مشکلاتی مواجه شده است. این در شرایطی است که دانشجویان هنوز به طور کامل در دانشگاه حضور پیدا نکرده‌اند و مشکلاتی چون تأمین منابع تجهیز خوابگاه و تغذیه دانشجویان را کمتر داریم اما اگر از ترم آینده در دانشگاه حضور صد درصدی داشته باشند، قطعا مشکلات ما چندین برابر خواهد شد.

نصیری همان زمان اعلام کرده بود که با این بودجه در بخش رفاهی و پژوهشی دانشگاه با مشکل مواجه خواهد شد: حتی اگر بتوانیم حقوق استادان را بدهیم اما قطعا در مسائل رفاهی و پژوهشی که از اولویت‌های جدی دانشگاه است، مشکل خواهیم داشت. دانشگاه‌ها در نشست با وزیر علوم، معاونان سازمان برنامه و بودجه و رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با استدلال و عدد و رقم تأکید کردند که وضعیت بودجه‌ای دانشگاه مناسب نیست و امیدواریم ان‌شاءالله خواسته دانشگاه‌ها برآورده شود. دانشگاه شهید بهشتی در حال حاضر حدود ۸۰ میلیارد تومان کسری بودجه دارد و به دلیل شرایط بودجه‌ای موجود، فعالیت پژوهشی و فرهنگی در حداقل‌ترین شرایط ممکن قرار گرفته است.