کمیته‌ای دیگر برای مقابله با قیمت ارز

 در شرایطی که هم مجلس و هم دولت می‌دانستند اقتصاد کشور بیمار است و در تحریم قرار دارد، با وعده رفع مشکلات اقتصادی و توجه به معیشت مردم سکان اداره کشور را به دست گرفتند و بر کرسی‌های سبز بهارستان تکیه زدند. اما حالا گام‌هایی که برای حل مشکلات اقتصادی برداشته‌اند چندان مؤثر نبوده است. مثلا در وضعیتی که طی یک هفته قیمت ارز رکوردشکنی کرده و هر دلار آمریکا از کانال 55 هزار تومان در بازار آزاد هم عبور کرده است، طبق اعلام قبلی، صبح روز گذشته تیم اقتصادی دولت به مجلس آمد و در جلسه‌ای غیرعلنی به توضیح دلایل افزایش قیمت ارز پرداخت. مسئله‌ای که حتی در حد مسکنی موقتی هم اثربخش نبود؛ چراکه به جای بیان راهکارهای علمی و عملی، باز هم به گفتاردرمانی پناه بردند. در نهایت هم دولت مدعی شد کمبود ارز برای هیچ‌یک از نیازهای کشور نداریم و مشکل ورودی ارز از برخی کشورها هم رفع شده و قیمت اعلامی ارز در بازار غیرواقعی است! بنابراین در واکنشی همسو، هم نمایندگان مجلس و هم نمایندگان اقتصادی دولت به این نتیجه رسیدند که نوسانات قیمت ارز کار دشمن و نتیجه جنگی ترکیبی است. در پایان هم مقرر شد کمیته شش‌نفره هماهنگی متشکل از نمایندگان مجلس و نمایندگان دولت و سایر دستگاه‌های مربوطه برای بررسی و نظارت بر بازار ارز تشکیل شود. البته این اولین بار نیست که با جهش قیمت ارز و طلا مواجه می‌شویم و پیش از این هم تجربه مشابهی برای افزایش قیمت ارز در دوره تصدی محمود احمدی‌نژاد بر کشور وجود داشت. در تشریح جلسه غیرعلنی روز گذشته، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، بعد از علنی‌شدن صحن گفت در این جلسه با معاون اول رئیس‌جمهور، وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی به جمع‌بندی خوبی برای ساماندهی بازار ارز رسیده‌اند و نیازمند یک هماهنگی جدی و قوی بین مجلس و دولت برای ساماندهی بازار ارز هستند. نظام‌الدین موسوی، سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس نیز بعد از جلسه به جمع خبرنگاران آمد و به تشریح جلسه غیرعلنی برای رسانه‌ها پرداخت.

تشکیل کمیته هماهنگی مجلس و دولت برای کنترل بازار ارز

موسوی در تشریح این جلسه که حدود 10 نفر از نمایندگان طبق آیین‌نامه به قید قرعه در آن به بیان نقطه نظرات خود پرداخته بودند، بیان کرد: «در این نشست انتقادات و پیشنهاداتی از جانب نمایندگان مطرح شد؛ یکی از نکات این بود که سیاست واحدی در حوزه ارز وجود ندارد. ما صحبت‌های متفاوتی را درخصوص سیاست‌های ارزی از زبان مسئولان می‌شنویم که این امر سبب القای ناهماهنگی در سطح دولت می‌شود. عدم اجرای برخی احکام قانونی بودجه نظیر کالابرگ از دیگر نکات نمایندگان بود. از سویی دیگر برخی از نمایندگان تأکید داشتند که نگاه کارشناسی دولت در زمینه ارز مشخص نیست. از دیگر انتقادات نمایندگان عدم اشراف کامل بانک مرکزی در بازار ارز بود». سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس به نقل از نمایندگان دولت گفت: «نمایندگان دولت نیز در گزارش‌هایی که ارائه کردند، تأکید داشتند مسائل مربوط به ارز ناشی از کمبود ارز یا مشکلات ارزی در حوزه صادرات و واردات نیست و ما در این حوزه مسئله مالی و اقتصادی نداریم، بلکه این وضعیت را به واسطه جنگ ترکیبی که دشمن به راه انداخته و به دنبال ایجاد تزلزل در اقتصاد کشور است نسبت دادند. دشمن درصدد است از طریق تعیین نرخ‌های ساختگی بازار ارز را بر هم بزند، از سوی دیگر برخی از سیاست‌های ارزی و اقتصادی شکست‌خورده گذشته سبب بی‌اعتمادی مردم شده و این زمینه را فراهم کرده تا در بازار غیررسمی و توسط عناصری که عمدتا از خارج کشور صحنه‌گردان هستند، نرخ دلار را بالا ببرند و مداخله ساختارشکنانه در بازار ارز داشته باشند». سخنگوی مجلس در ادامه توضیحات خود اظهار کرد: «مسائلی از قبیل سیاست‌های غلط گذشته در حوزه ارز، مباحث مربوط به تحریم و عدم اشراف بانک مرکزی در بازار طبق این گفته دولتمردان در حال رفع‌شدن هستند و دولت به دنبال این است که اشراف بانک مرکزی در پی مسائل ارزی تقویت شود. آنچه از جانب نمایندگان مجلس مطرح شد و رئیس مجلس نیز در جمع‌بندی خود بر آن تأکید داشته‌اند، این است که مجلس به فشارهای بیرونی و ورود مخرب دشمنان یا عناصر آنها در بازار ارز مطلع است».

با دنیا آشتی کنید

علاوه بر رئیس و سخنگوی مجلس، برخی نمایندگان هم درباره تشکیل جلسه غیرعلنی مجلس با تیم اقتصادی دولت نظراتی داشتند که در گفت‌وگو با «شرق» به بیان این نقطه‌نظرات پرداختند.

مسعود پزشکیان، نماینده چند دوره مردم تبریز در مجلس دراین‌باره به «شرق» گفت: «در این جلسه هم نمایندگان دولت و هم تعدادی از نمایندگان مجلس صحبت کردند و قرار شد کمیته‌ای تشکیل دهند و با همفکری یکدیگر تصمیم بگیرند که برای کنترل بازار چه کاری انجام دهند».

این نماینده با تجربه مجلس با بیان اینکه به‌جز دو نکته که بارها متذکر شده‌ام، راهی برای برون‌رفت از این وضعیت کشور نداریم، افزود: «تا این دو مشکل اساسی حل نشود همه راهکارهایی که می‌دهیم موقتی است و مشکلی حل نمی‌شود. اولین نکته ایجاد وحدت و انسجام ملی است. تا زمانی که کشور درگیر گروه‌بازی و جناح‌بازی‌های سیاسی است، مشکلی حل نمی‌شود».

او ادامه داد: «اینکه یک گروه سیاسی تصور کنند عقل کل هستند و بقیه جریانات سیاسی چیزی سرشان نمی‌شود، سنگ روی سنگ بند نمی‌شود؛ پس اول باید این موضوع را حل کنیم». پزشکیان تأکید کرد: «باید اول سرمایه اجتماعی را برگرداند؛ سرمایه اجتماعی هم با حذف‌کردن و کنارگذاشتن و تهمت‌زدن برنمی‌گردد. نکته دوم هم باید با دنیا آشتی کنیم. همان‌طور که شاعر می‌فرماید: آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است، با دوستان مروت با دشمنان مدارا. تا این اصل را یاد نگیریم مشکلی حل نمی‌شود».

نماینده چند دوره مردم تبریز در مجلس در پاسخ به این سؤال که آیا تشکیل این جلسات غیرعلنی مجلس و دولت و تشکیل کمیته‌های مشترک این‌چنینی خروجی هم دارد و می‌تواند کمک‌کننده باشد؟ گفت: «تا زمانی که این دو مسئله و مشکل طرح‌شده حل نشوند، هر جلسه‌ای که تشکیل شود و هر کاری انجام دهند، مشکلات به قوت خودش باقی خواهد ماند».

جلسات عمومی مشترک خروجی ندارد

جعفرقادری، دیگر نماینده مجلس و عضو کمیسیون برنامه و بودجه نیز درباره اینکه آیا تشکیل جلسه غیرعلنی بین مجلس و تیم اقتصادی دولت خروجی هم داشت؟ در گفت‌وگو با «شرق» توضیح داد: «بانک مرکزی جهت‌گیری‌های درستی دارد. اینکه نیازهای منطقی را تفکیک می‌کند و پاسخ می‌دهد، کار درستی است. اگر تقاضاهای نادرست ارزی در بازار جمع شود و مردم به سراغ خرید ارز برای حفظ ارزش پول ملی نروند، مشکلات تا حدی حل می‌شود. علاوه بر این نیازهای کاذب، نیازهای مشروعی هم وجود دارد؛ مثلا کسی که دانشجو دارد یا سفر خارجی در پیش دارد یا به دنبال خرید کالایی است و نیازمند ارز است که باید این نیازها تفکیک شوند و دولت پاسخ‌گو باشد». این عضو کمیسیون برنامه و بودجه در انتقاد به تشکیل جلسات غیرعلنی عمومی که برخی بدون تخصص در این جلسات حضور دارند، گفت: «اینکه انتظار داشته باشیم در جلسات عمومی افرادی که تخصصی در این حوزه ندارند نظر بدهند، کار درستی نیست. این جلسات مشترک عمومی بیشتر برای بیان دغدغه‌ها و نگرانی‌ها و تخلیه هیجانات نمایندگان خوب است، اما جلسات تخصصی و کارشناسی نیست. اینکه انتظار داشته باشید از این جلسات راهکار بیرون بیاید آن هم به این شکل که در آیین‌نامه وجود دارد و با قرعه‌کشی چند نفر بدون تخصص صحبت کنند، خروجی ندارد. مثل این است که من با تخصص برنامه و بودجه درباره مسائل امنیتی و سیاست خارجی صحبت کنم». نماینده مردم شیراز در مجلس یازدهم ادامه داد: «البته ممکن است جمع‌بندی ارائه‌شده بد نباشد و تعدادی از نمایندگانی که در این حوزه تخصص دارند با نمایندگان دولت در جلسات مشترک به تصمیماتی برسند. مهم این است افراد متخصصی باشند که ایرادات دولت را متذکر شوند. تعداد آنها مهم نیست، هر چقدر افراد متخصص‌تر باشند بهتر است و باید از نظر کارشناسی و پیشنهادات سایر نمایندگان استفاده کنند». قادری یادآور شد: «در این مقاطع هم شرایط مشابهی داشته‌ایم، اما باید بپذیریم متغیرهای ارز متأثر از مسائل سیاسی نیز هست و اینکه امروزه فشار را بیشتر کرده‌اند و تعداد شرکت‌ها و افراد تحریمی را افزایش می‌دهند، مردم را نگران می‌کند».

با وجود وضعیت صادرات کشور و تراز تجاری، هیچ مشکلی در تأمین ارز نداریم

اما احمد راستینه، نماینده شهرکرد در مجلس این جلسه را مفید دانست و در گفت‌وگو با «شرق» گفت: «در جلسه غیرعلنی روز گذشته که به منظور بررسی دلایل نوسانات بازار ارز تشکیل شد، دولت تأکید کرد که در بحث منابع ارزی مشکل و کمبودی نداریم و با توجه به فرایندی که برای وصول ارزهای کشور در خارج از کشور وجود دارد، مشکلات رفع شده‌اند و این ارزهای بلوکه‌شده به کشور برمی‌گردند».

او ادامه داد: «ظرفیتی در دولت برای تأمین ارز مورد نیاز کالاهای خدماتی و اساسی و نیازمندی وارداتی کشور درباره کالاهای سرمایه‌ای، با توجه به راه‌اندازی بازار مبادله‌ای به تمام معنا فراهم شده است. همچنین با مدیریت و بررسی‌های انجام‌شده، قصه ساماندهی تأمین ارز مورد نیاز واردکنندگان را در دستور کار قرار خواهیم داد».

سخنگوی کمیسیون فرهنگی افزود: «درکنار توضیحات دولت، مجلس هم نظرات ویژه‌ای داشت و گفت که نیازمند نقشه راهی با مشخص‌کردن تأثیرگذاری همه مؤلفه‌ها در قیمت‌گذاری ارز در کشور هستیم. نمایندگان تأکید کردند که نیازمند یک نقشه راه روشن و کارگروه دقیق برای رصد و ارزیابی سیاست‌گذاری دولت در این خصوص هستیم. لذا قرار شد تعامل مجلس و دولت برای ساماندهی ارز بیش‌از‌پیش باشد و این تعاملات کمک کند برخی آشفتگی‌های بازار ارز کنترل شوند».

او در پاسخ به اینکه دولت مدعی می‌شود کمبود ارز نداریم، اما اوضاع اقتصادی کشور به‌هم‌ریخته است، دلیل این موضوع را چه چیزی عنوان کرده است؟ گفت: «دو نگرش مطرح است؛ اول اینکه تورم بر بازار ارز اثرگذار است و دومین نگرش اینکه تکانه‌های ارزی بر تورم اثرگذار است. این یک اختلاف دیدگاه ماهوی است که بسیار مهم است. قرار شد در قالب بررسی‌های دقیق کارشناسی سه مورد جمع‌بندی شود و دولت با بررسی همه عوامل و مؤلفه‌های اثربخش بر قیمت ارز، به یک بسته جامع و دقیق در‌این‌باره دست یابد. البته همه بر این اتفاق نظر هستیم که با توجه به وضعیت صادرات کشور و تراز تجاری، هیچ مشکلی در تأمین ارز کشور نداریم».  راستینه در پاسخ به اینکه پس مشکل کجاست؟ مگر می‌شود با روش‌های پیشین بازار را کنترل کرد؟ بیان کرد: «مسئله گفتاردرمانی نیست و قرار شد مجلس و دولت با تعامل یکپارچه به یک کارگروه فنی در این حوزه دست یابند تا این نگاه‌ها در بازار ارز و اختلافات باعث تلاطم در بازار ارز نشود. به همین دلیل نیازمند نزدیک‌شدن دیدگاه‌ها و تعامل بیشتر مجلس و دولت هستیم».

جمع‌بندی

برخی نمایندگان معتقدند یکی از دلایل افزایش قیمت ارز، فقدان نقشه راه دولت است و از آنجایی که دولت نقشه راه مشخصی در حوزه بازار ارز ندارد، اگر این نقشه راه به سرعت شکل نگیرد دولت نمی‌تواند در بازار ارز اعمال حاکمیت کند. از سوی دیگر باید نگاه کارشناسی در حوزه ارزی از سوی دولت مشخص شود. برخی دیگر هم تلاطم‌های بازار ارز را ناشی از کسری بودجه، تورم و ناترازی بانک‌ها می‌دانند که معتقدند بازار ارز را تحت تأثیر قرار داده است. نگاه دیگری که در‌این‌باره وجود دارد، این است که تحرک‌های ارزی زمینه‌ساز ایجاد تورم شده است. بنابراین از آنجایی که مشخص نیست کدام یک از عوامل فوق وضعیت بازار ارز را به اینجا رسانده است، باید از نگاه کارشناسان و صاحب‌نظران استفاده شود تا بتواند جلوی افزایش بیش از این قیمت ارز و به دنبال آن کالاهای اساسی و ضروری مردم گرفته شود.