دغدغه‌ای پنهان برای همه مردم

نسترن فرخه: شاید در نگاه اول چندان موضوع مهمی به نظر نرسد، اما یک دغدغه مهم روزمره برای همه مردم به حساب می‌آید و آن کمبود سرویس بهداشتی در سطح شهر است. مرکز شهر هر روز هیاهوی زندگی شهری را به‌خوبی نشان می‌دهد. خیابان‌های شلوغ، رفت‌وآمد آدم‌ها از چهارراه و میدان‌های کوچک و بزرگ، در کنار پاساژ و فروشگاه‌های مختلف که بخشی از جاذبه شهری به حساب می‌آیند. اما هر شهری ملزم است نیاز شهروندان خود را برآورده کند و یکی از آن نیازها توالت‌های عمومی است که باید در سطح شهر وجود داشته باشد. این در‌حالی است که فقط برخی از پارک‌ها، فروشگاه‌های شهری و ایستگاه‌های مترو در جایی مثل تهران دارای سرویس بهداشتی هستند که آن هم بعد از 9 شب بسته می‌شود. یکی از دلایل این موضوع، به‌ویژه برای پارک‌ها، عدم توان در مدیریت سرویس بهداشتی پارک‌ها در ساعات خلوتی شب‌های شهری است. مشکلی که فقط سهم شهروندان ایرانی نیست و در بسیاری از کشورها به دغدغه روزمره مردم بدل شده است؛ از شباهت تهران و تورنتو در کمبود توالت عمومی در سطح شهر تا بوی ادرار همیشگی در پاریس، شهر عشاق که به موضوعی عادی برای مردم بدل شده است. این گزارش روایت شهروندان نقاط مختلف جهان از مواجهه خود با سرویس‌های بهداشتی محل زندگی‌شان است.

تهران: سرویس بهداشتی عمومی دغدغه مهم شهروندان

معمولا مادر و پدرهایی که فرزند کوچک دارند، قبل از آنکه بخواهند از خانه بیرون بروند، از بی‌نیازی فرزندشان به توالت مطمئن می‌شوند. یکی از همین والدین برای ما تعریف می‌کند: «ما هر روزی که بخواهیم از خانه بیرون برویم من بیش از سه بار از پسرم می‌خواهم که اگر نیاز به سرویس بهداشتی دارد، برود. چون بارها شده در خیابان بگوید مامان من دستشویی دارم. من و پدرش برای همین تقریبا تمام توالت عمومی‌های سطح شهر را می‌شناسیم. خیلی وقت‌ها اصلا از پاساژها خریدی نداریم اما برای استفاده از سرویس بهداشتی آنجا، مسیرمان را در خیابان تغییر می‌دهیم. پسر من الان دوم ابتدایی است و هر روز پدرش او را به مدرسه می‌برد. زمان چندان زیادی هم طول نمی‌کشد تا به مدرسه برسد، اما اینها هر روز در وسط راه ماشین را پارک می‌کنند، پسرم به سرویس بهداشتی پارک خیابان پشتی مدرسه می‌رود و بعد جلوی مدرسه او را پیاده می‌کند. اما بیشتر همین سرویس بهداشتی‌ها به‌شدت کثیف است و اگر اطرافمان پارک یا پاساژی که توالت ندارد‌ باشد، کارمان ساخته است. مثلا همه پارک‌ها شب درِ توالت‌های خود را می‌بندند و این برای ما مادر و پدرها که فرزند کوچک داریم، مصیبت است. مثلا سال قبل خانواده ما و دوست دیگرم که او هم دختری هم‌سن‌و‌سال پسرم دارد، به پارک گفت‌وگو رفتیم. ساعت هشت‌و‌نیم غروب جلوی در توالت رفتیم که گفتند بسته شده. تصور چالشی که آن شب برای من پیش آمد غیر‌قابل تصور است و ما مجبور شدیم به‌سرعت خودمان را به خانه برسانیم». مشکل نبود سرویس بهداشتی کافی در سطح شهر شرایط را برای افراد بزرگسال و به‌ویژه مسن‌ها هم سخت کرده. به طور مثال با مادری 55ساله هم به عنوان نمونه‌ای از این جامعه آماری صحبت کردیم که او هم بارها به دلیل نبود سرویس بهداشتی در محله‌شان که تهرانسر است، مجبور است به‌سرعت خودش را به خانه برساند. خودش اضافه می‌کند: «یک توالت در پارک بانوان داریم که ساعت پنج در پارک را می‌بندند. یکی در پارک شهدا داریم که معمولا در آن بسته است و چند تا در پاساژها داریم که برای خود فروشنده‌هاست. این را هم بگویم که توالت‌های جاده‌ها هم که اوضاعش خراب‌تر از این حرف‌هاست و سفررفتن با ماشین شخصی همیشه برای من دردسر است. آن‌قدر همیشه کثیف است که سعی می‌کنم اصلا استفاده نکنم».

کانادا و توالت‌های شبیه به تهران

ساناز دختر جوانی است که حالا بیش از سه سال از مهاجرتش به تورنتو کانادا می‌گذرد. از وضعیت توالت عمومی‌های مترو محل زندگی خود می‌گوید که تفاوت خاصی با چیزی که در ایران وجود داشته، ندارد. ولی اینجا هم دقیقا شبیه به تهران است. اگر به دستشویی نیاز داشتی، بحران خواهی داشت. مگر آنکه کافه یا رستورانی اجازه دهند از سرویس بهداشتی آنها استفاده کنید. هرچند یک‌سری کیوسک‌های تک‌نفری برای استفاده در شهر وجود دارد که آن‌قدر آلوده و غیربهداشتی است که دلت می‌خواهد بعد از آن همه تنت را در اسید بشویی. به نظرم تنها جایی که رفتم و وضعیت توالتش خوب بوده، ترکیه بود و معمولا توالت فرودگاه بقیه کشورها افتضاح است. یکی از بزرگ‌ترین مال‌های ما در این منطقه واقعا بد است. از سرنگی که داخل سرویس می‌بینی تا فردی که همان‌جا درحال مصرف مواد است. یک موضوع دیگر هم سیستم توالت مردانه است که همسرم همیشه سر این موضوع مشکل دارد. توالت‌های سرپایی که حتی بین آنها دیوار کوچکی هم نیست و همه باید کنار هم بایستند. من فکر می‌کردم اروپایی‌ها همیشه فرهنگ بیشتری حداقل در این زمینه از ما دارند ولی بعد دچار شوک فرهنگی شدم و نظرم کامل عوض شد. همین نبود شلنگ در توالت‌های اینجا خیلی سخت است، با وجودی که الان مسلمان‌های زیادی در کانادا ساکن هستند و حتی خیلی از اروپایی‌ها به خواست خودشان در خانه شلنگ نصب می‌کنند.

هنگ‌کنگ چین: اینجا مشکل خاصی برای توالت عمومی نداریم

مروارید دختر ایرانی دیگری است که حالا چهار سال از سکونتش در هنگ‌کنگ چین می‌گذرد. او در مورد وضعیت توالت‌های هنگ‌کنگ نظر تقریبا مثبتی دارد و می‌گوید: «حقیقتا وضعیت توالت‌های اینجا خیلی بد نیست. توالت‌های سطح شهر معمولا تمیز هستند. حتی پیش آمده از توالت جاهایی مثل کنار دریا، کوه یا جنگل استفاده کنیم و کاملا تمیز باشد. برای همین تا‌به‌حال کسی مثل سالمند یا مادر و پدرهایی که بچه دارند را ندیدم برای نبود توالت با مشکل مواجه باشند».

هلند: توالت‌های سیار باعث بوی ادرار در شهر است

علی یکی دیگر از افرادی است که در مورد وضعیت توالت عمومی‌های محل زندگی‌اش گفت‌وگو می‌کند. او حالا بیش از دو سال است که در هلند زندگی می‌کند و می‌گوید همه جاهای عمومی هلند توالت عمومی دارد. این پسر جوان اضافه می‌کند: «اینجا، ایستگاه مترو، مراکز خرید و کتابخانه توالت عمومی دارند و در مرکز هر شهری تعداد زیادی سرویس بهداشتی وجود دارد، اما همه این توالت‌ها پولی هستند. مثلا جدیدا توالتی تأسیس شده که داخلش می‌توانی آهنگ گوش کنی و اپلیکیشنی داشت که می‌توانستی آهنگش را عوض کنی که آن توالت از همه گران‌تر بود به دلیل امکاناتی که داشت. با وجودی که معمولا توالت‌های اینجا تمیز است و حتی الکل گذاشتند تا قبل نشستن با الکل همه‌جا را تمیز کنی، برای ما ایرانی‌ها دردسر خواهد بود؛ چون ما همه از شلنگ و آب استفاده می‌کنیم. نوع دیگری از توالت دارند که در فستیوال‌ها از آن در سطح شهر استفاده می‌کنند. وقتی جشنی باشد کل شهر را مجهز به این توالت‌های سیار می‌کنند، البته در همان چند روز جشن همه‌جای شهر‌ بوی ادرار می‌آید ولی برای خودشان اصلا این موضوع مهم نیست».

فرانسه: خیابان‌های پاریس و بوی همیشگی ادرار

زینب جوان دیگری است که به‌تازگی از یک سفر تفریحی که در فرانسه داشته برگشته است و در مورد وضعیت توالت‌های فرانسه با وجودی که رایگان نیست می‌گوید: «واقعا شرایط افتضاحی بود. باورکردنی نیست که مردم وسط خیابان کارشان را می‌کردند. واقعا عجیب بود. مثلا اطراف برج ایفل پر از بی‌خانمان بود. جلوی پلیس یک مرد شلوارش را پایین کشید و کارش را انجام داد. جلوی تعداد خیلی زیادی توریست که از جاهای مختلف آمده بودند و پلیس اصلا واکنشی نشان نداد. مشخص بود برای خودشان این موضوع کاملا عادی است. خلاصه همه‌جا بو می‌آمد و این را هم بگویم که من از فرانسه فقط همین پاریس را دیدم و جای دیگر را ندیدم و نمی‌دانم اوضاع شهرهای دیگر آن چگونه است».

توالت‌های پولی همه کشورها تمیز و در دسترس است

حسین و فریناز زوج جوانی هستند که در چهار سال اخیر به چند کشور سفر کرده‌اند. آنها از وضعیت سرویس بهداشتی کشورهایی مثل اسپانیا، ایتالیا و سوئیس می‌گویند: «هر سه کشور توالت‌های پولی داشت و برای همین کیفیت خوبی داشتند، تمیز بودند و در سطح شهر هم در دسترس بودند. اما توالت‌های رایگان معمولا همه آن‌قدر غیربهداشتی بود که امکان استفاده را سخت می‌کرد. مثلا در اسپانیا چون دزدی زیاد بود، اجازه استفاده از سرویس بهداشتی اماکن عمومی را نداشتیم. مگر آنکه از صاحبان فروشگاه می‌خواستیم اجازه دهند از آن استفاده کنیم. به طور کل توالت هر کشوری که پولی بود به نظر ما خوب بود ولی توالت‌های رایگان همه جاهایی که ما تا الان رفتیم چندان خوب نبوده است».