8 متهم؛ حبس و شلاق و تبعید

مهرشاد شهیدی‌نژاد منفرد طهرانی، سرآشپز و دانشجو، یکی از جان باختگان اعتراضات 1401 ایران است. او متولد 6 آبان 81 بود و 5 آبان 1401، در 20 سالگی، در اراک در نزدیکی محل زندگی‌اش، به قتل رسید. پرونده قتل او تا امروز به نتیجه مشخصی نرسیده و خبری از معرفی قاتلانش نیست. 5 آبان 1402 همزمان با سالگرد مهرشاد، بار دیگر نام او در رسانه‌ها پیچید اما اینبار با کلیدواژه «آرامستان اراک». ماجرا به برگزاری سالگرد قتل او باز می‌گردد. خانواده مهرشاد بر سر مزار فرزندشان حاضر شدند و جمعی از مردم نیز به نشانه همدردی بر سر مزارش رفتند. حضور مردم همراه شد با دست زدن آنان و سر دادن یک شعار: «مهرشاد روحت شاد.» همین بهانه‌ای شد برای حملات رسانه‌های رسمی اراک به افراد حاضر. آنان این اقدام را «بی حرمتی به تاسوعای حسینی» عنوان کردند و خواستار اشد مجازات برای این افراد شدند.

از گزارش صداوسیما تا تجمع در اراک

پس از بالا گرفتن موضوع، صداوسیما در گزارشی خواستار مجازات افرادی شد که جرمشان، دست زدن اعتراضی بر سر مزار مهرشاد شهیدی بوده است. این رسانه، در گزارش خود، «چادر از سر همسر شهید کشیدن» را هم در شرایطی به این موضوع ربط داد که اساسا 2 ماجرای مجزا از هم بودند که در زمان و مکان‌هایی متفاوت به وقوع پیوسته بودند. سازمان تبلیغات اسلامی هم طی بیانیه‌ای، از دستگاه قضائی درخواست اشد مجازات را کرد. این سازمان در بخشی از بیانیه خود مردم اراک را به برپایی تجمع اعتراضی دعوت کرد. علاوه بر آنان، 9 آبان، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری و رئیس کل دادگستری استان مرکزی در نشستی مشترک، در اظهاراتی جداگانه که خبرگزاری ایرنا آن را منتشر کرد، تاکید می‌کنند که «با عاملات هتک حرمت و هنجار شکنان روز تاسوعای حسینی در آرامستان اراک برخورد قاطع و بدون مماشات می‌شود.» 3 روز بعد، 12 آبان، خبرگزاری فارس بدون اعلام جزئیات، خبر از «بازداشت افرادی که در روز تاسوعا، هتک‌حرمت و هنجارشکنی کرده بودند»، می‌دهد. یک روز بعد از بازداشت آنان، 13 آبان هم تجمعی به دعوت سازمان تبلیغات اسلامی در آرامستان اراک برگزار می‌شود.

بازداشت، محاکمه و مجازات‌

9 متهم «پرونده آرامستان اراک»، از زمان بازداشت، هرکدام تقریبا یک ماه را در بازداشت سپری کردند. اسامی متهمان عبارت است از: «مریم بستانی، ابوالفضل خوران، مصطفی کمالی، محمدرضا اسدی، رامتین ادریسی، مجید نیک عهد، مهدی نیک عهد، محمد سلطانی و وحیدرضا عربی.» رامتین ادریسی که به عنوان متهم ردیف پنجم این پرونده مجازات‌های سنگینی را متحمل شده، تنها 19 سال دارد. در دادنامه صادره، علت بازداشت این افراد «اعلام جرم عمومی و گزارش رئیس سازمان اطلاعات فرماندهی انتظامی استان مرکزی» عنوان شده است. دلیل بازداشت حدودا یک ماهه این افراد نیز در شرایطی از سوی مقام قضائی «عجز در تودیع وثیقه» عنوان شده بود که به گفته برادران نیک عهد به «شبکه شرق»، تقریبا همه متهمان این پرونده وثیقه‌ها را برای آزادی فراهم کرده بودند ولی مقام قضائی از پذیرش آن خودداری می‌کرد. در نهایت متهمان با وثیقه‌های بیش از یک میلیارد تومانی آزاد شدند. در جلسه دادگاه برگزار شده در شعبه 105 کیفری 2 اراک، مریم بستانی در شرایطی از اتهامات وارده با استناد به اصل 37 قانون اساسی تبرئه شد که دادگاه و ضابط او را «متهم ردیف اول» توصیف کرده بودند. او در تمام مراحل دادرسی اتهامات وارده به خود را انکار کرده بود. با این حال اما احکام صادره برای دیگر متهمان شدید بود.

شعبه 105 دادگاه کیفری 2 اراک، دیگر متهمان این پرونده را با اتهام «اخلال در نظم عمومی» به تحمل «بیش از یکسال حبس» و «74 ضربه شلاق در مصلی بیت المقدس اراک، بعد از نماز جمعه و در حضور نمازگزاران» محکوم و علت آن را «جریحه‌دار شدن قلوب مردم مسلمان و متدین کشور» اعلام کرد. دادگاه همچنین 8 متهم دیگر این پرونده را به اتهام «توهین به مقدسات» به تحمل 5 سال حبس محکوم کرد. 3 سال از این 5 سال برای «مجید و مهدی نیک عهد» و «وحیدرضا عربی» تعلیق شده ولی این افراد باید 2 سال از حکم این مجازات را تحمل کنند. دادگاه همچنین متهمان این پرونده را برای مدت 2 سال به ترتیب به شهرهای «دلفان، کلیبر، خورموج، گرمی، قیدار، برازجان، هریس و کلیایی» تبعید کرد. آنان همچنین به مدت 2 سال از هرگونه فعالیت در فضای مجازی، با نام خود یا نام مستعار، منع شده‌اند. مجموع احکام صادره توسط دادگاه عبارت است از: «۵۴ سال حبس، ۱۶سال تبعید، ۵۹۲ ضربه شلاق در ملاء عام و ۱۶سال منع فعالیت در فضای مجازی.»

افزون بر این مجازات‌های در نوع خود بی سابقه، شعبه یک دادگاه انقلاب اراک در شرایطی هرکدام از متهمان این پرونده، جز مریم بستانی، را به 8 ماه حبس به اتهام تبلیغ علیه نظام محکوم کرده که متهمان بابت همان عمل، در دادگاه کیفری 2 حکم محکومیت گرفته‌اند. در حقیقت 2 شعبه رسیدگی کننده به پرونده بابت یک عمل برای متهمان 2 مجازات در نظر گرفته‌اند.

فضای سنگین اراک و عدم دسترسی متهمان به وکیل

فشارها در اراک سبب شده بود که هیچ وکیلی در این شهر حاضر به پذیرش وکالت متهمان نشود. در نهایت 2 وکیل از تهران با مراجعه خانواده‌ها، وکالت متهمان را قبول می‌کنند؛ محمدرضا مقدم و حسین رضایی. در کنار آنان وکلای نام آشنایی نیز به صورت غیررسمی فعالیت می‌کردند. مقدم در گفت‌وگو با «شبکه شرق» با اشاره به فشارها و تحدید حقوق موکلانش می‌گوید: «متأسفانه پس از دستگیری موکلان، آنان بیش از یک ماه در بازداشت بوده‌اند و در طول این مدت حتی پس از پایان تحقیقات مقدماتی و در مرحله دادگاه، از حق دسترسی به وکیل، با استناد به تبصره ۴۸ قانون ایین دادرسی کیفری، محروم بوده‌اند. در کنار این اقدام، جو استان اراک به نحوی بود که اساسا وکلا و همکاران اراکی کمتر رغبت به حضور در این پرونده داشته‌اند به همین دلیل هم تنی چند از خانواده‌های افراد بازداشت شده به تهران عزیمت کرده و از من و همکارم میخواهند که در دفاع از عزیزانشان اقدام کنیم. پس از مراجعه به دادگستری اراک نیز برخی دیگر از خانواده‌های افراد بازداشت شده نیز از ما تقاضای وکالت می‌کنند که پذیرفتیم. در حال حاضر ما وکیل همه متهمان این پرونده محسوب می‌شویم.»

وکیل پرونده: موکلانم بی گناه‌اند، رئیس قوه قضائیه ورود کند

مقدم، وکیل متهمان پرونده آرامستان اراک در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با «شبکه شرق»، با تشریح جزئیات جلسه دادرسی و انتقاد از عدم توجه به قوانین موضوعه، از رئیس قوه قضائیه درخواست ورود به پرونده به منظور جلوگیری از تضییع حقوق موکلانش را کرد. او می‌گوید: «در جلسه دادرسی اولیه در شعبه ۱۰۵ دادگاه کیفری 2 اراک، با حکمی بسیار سنگین که از حیث تنوع مجازات‌ها کم نظیر است، مواجه شدیم. افزون بر این، در حالی که قریب به اتفاق موکلانم در این پرونده فاقد سابقه کیفری هستند، شعبه ۱۰۵ دادگاه کیفری 2 اراک، در دادنامه خود با محکومیت تمام افراد حاضر در پرونده، به حبس، تبعید، ممنوعیت استفاده از فضای مجازی، حکم می‌دهد.»

این وکیل دادگستری با انتقاد از حکم شلاق در ملاء عام می‌گوید: «علاوه بر این مجازات‌ها، حکم به اجرای مجازات شلاق در مصلای اراک پس نماز جمعه در حق موکلان صادر شده آن هم بدون توجه به این امر که نماز جمعه محور وحدت مسلمانان و جایی است که آحاد مردم با خانواده، اعم از زن و کودک در آن حضور می‌یابند. این حکم جای شگفتی بسیار دارد. به نظر من، اجرای شلاق در نماز جمعه که محراب بزرگانی چون آیت‌الله طالقانی و شهید بهشتی بوده، جز تبلیغی سو برای کشور، اثر دیگری ندارد.»

بی توجهی دادگاه به عدم سوءنیت متهمان

حسین رضایی، یکی دیگر از وکلای متهمان پرونده آرامستان اراک در گفت‌وگو با «شبکه شرق» از عدم توجه به ویژگی‌های متهمان انتقاد کرده و می‌گوید: «نکته جالب ماجرا آنجاست که در روز مراسم سوگواری مهرشاد شهیدی، تقریباً هیچ یک از این شهروندان «پیراهن سرخ» که در عرف، توهین به سید و سالار شهیدان تعبیر شود، به تن نداشته‌اند که عدم سونیت آنها را نشان می‌دهد. حتی موکلان بازداشت شده، از نظر سن، شغل، پایگاه اجتماعی و‌ محل اقامت، دارای تفاوت‌های بسیاری هستند، به عنوان مثال در بین این افراد از برادران نیک عهد که روزنامه‌نگار هستند وجود دارد تا محمدرضا عربی که کارگری زحمتکش است و رامتین ادریسی که جوانی ۱۹ ساله است که در حال پخش شربت در مراسم بوده. محمد سلطانی هم پیشه‌ور است. همه این‌ها نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی قبلی و سوءنیتی برای توهین به تاسوعای حسینی اساسا در کار نبوده است. همچنین به عنوان وکیل پرونده علیرغم تفاوت‌های سیاسی که موکلانم ممکن است داشته باشند، به ضرس قاطع می‌گویم که همگی این افراد معتقد و دوست‌دار امام حسین (ع) هستند و برخی از آنان چون آقایان نیک عهد و سلطانی در محل کار و محل زندگی همواره در برگزاری مراسم عزاداری محرم، مشارکت فعالانه داشته‌اند.»

ایراد به یک عنوان اتهامی

رضایی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با «شبکه شرق» با رد تلاش موکلانش برای توهین به مقدسات می‌گوید: «با توجه به گروه‌های قومی متفاوتی که در کشور حضور دارند، مراسم عزاداری، در هر گوشه‌ای با نمادهای مختلفی برگزار می‌شود، مانند مناطق جنوب کشور که در سوگواری، هلهله می‌کنند یا در مناطقی از مازندران، در عزاداری، پیراهن سفید می‌پوشند.» افزون بر او، مقدم، دیگر وکیل این پرونده نیز به «شبکه شرق» می‌گوید: «اینکه دست زدن و گفتن عبارت «مهرشاد روحت شاد» و پخش شربت و خرما در یک آرامستان که بیرون شهر، چگونه تفسیر به بی حرمتی به سیدالشهدا شده، جای شگفتی دارد. مضافا که این فعل موکلان، تحت عنوان اتهامی اخلال در نظم عمومی قرار گرفته و آنان محکوم به حبس شده‌اند در حالی که آرامستان اساسا محل کسب یا عبور و مرور مردم نیست که بتواند اخلال در نظم عمومی در آن محیط محقق شود.»