اگرچه فصل، فصل رونق و کسب‌وکار قنادی‌هاست و از یک سو فرارسیدن ماه مبارک رمضان و بازار داغ زولبیا و بامیه، و از سوی دیگر، نزدیکی عید نوروز، تقاضا برای شیرینی را بالا می‌برد، اما در میان این شور و شوق خرید، گلایه‌ای که سال‌هاست تکرار می‌شود، باز هم به گوش می‌رسد: چرا قیمت جعبه شیرینی با خود شیرینی یکی است؟
این موضوع تنها، مختص ایام خاصی مانند ماه مبارک رمضان و فرارسیدن نوروز نیست، بلکه رویه‌ای قدیمی است که در طول سال ادامه دارد و برخی قنادی‌ها، به‌جای آنکه صرفاً از فروش شیرینی کسب سود کنند، هزینه جعبه را نیز با نرخ خود شیرینی محاسبه می‌کنند؛ رویه‌ای که به گفته مشتریان، نوعی کم‌فروشی و گرانفروشی محسوب می‌شود.
بسیاری از مردم با این موضوع مواجه شده‌اند که هنگام خرید شیرینی، وزن جعبه به عنوان بخشی از وزن کل محاسبه می‌شود و به همان قیمت شیرینی فروخته می‌شود. این در حالی است که هزینه تولید جعبه شیرینی به مراتب کمتر از هزینه تولید شیرینی است و تحقیقات میدانی خبرنگار مهر نشان می‌دهد، هزینه هر کیلو جعبه شیرینی چیزی بین یک چهارم تا یک پنجم هزینه هر کیلو شیرینی است.
ما به بهانه ماه رمضان و نزدیکی عید نوروز به سراغ این سوژه رفتیم، اما این تجربه تلخ برای بسیاری از مشتریان، محدود به این ایام نیست. آیا وقت آن نرسیده که این روش محاسبه قیمت‌ها مورد بازنگری قرار گیرد؟
بررسی‌های میدانی از قیمت هر کیلو جعبه شیرینی خالی
بر اساس بررسی‌های میدانی انجام‌شده، قیمت جعبه‌های شیرینی معمولی که در قنادی‌ها استفاده می‌شوند (نه جعبه‌های لوکس و تزئینی خاص)، با در نظر گرفتن هزینه چاپ اختصاصی روی آن و حتی هزینه حمل، برای قنادان بین ۴۵ تا ۷۰ هزار تومان به ازای هر کیلو جعبه خالی تمام می‌شود. دو عامل اصلی کیفیت مواد اولیه و مقدار سفارش تأثیر بسزایی در قیمت نهایی دارند. به عنوان مثال، خرید عمده جعبه‌ها می‌تواند قیمت را به زیر ۶۰ هزار تومان برای هر کیلو جعبه خالی و با کیفیت مناسب کاهش دهد.
به عنوان مثال و به طور مشخص، یک جعبه شیرینی یک کیلویی خالی با ابعاد رایج (۲۳ در ۲۳ سانتی‌متر و ارتفاع ۷.۵ سانتی‌متر) به طور استاندارد وزنی بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ گرم دارد. بنابراین، هر کیلو جعبه شیرینی شامل ۶ تا ۷ جعبه خواهد بود. با فرض قیمت حدوداً ۵۵ هزار تومان برای هر کیلو جعبه خالی، قیمت هر جعبه یک کیلویی برای قنادان کمتر از ۸,۵۰۰ تومان تمام می‌شود.
این محاسبات نشان می‌دهد که هزینه منصفانه جعبه‌ها به شرح زیر است:
جعبه نیم کیلویی: بین ۶ تا ۷ هزار تومان
جعبه یک کیلویی: بین ۸ تا ۹ هزار تومان
جعبه یک و نیم کیلویی: بین ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان
جعبه دو کیلویی: بین ۱۲ تا ۱۳ هزار تومان
هرچند ممکن است قیمت‌ها اندکی بالاتر یا پایین‌تر از مبالغ ذکر شده باشد اما با در نظر گرفتن تمام جوانب، این ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که هزینه جعبه‌ها به مراتب بسیار کمتر از قیمتی است که مشتریان به ازای وزن جعبه به عنوان بخشی از شیرینی پرداخت می‌کنند.
حال این موضوع بار دیگر پرسش‌ها درباره شفافیت قیمت‌گذاری در قنادی‌ها را به میان می‌آورد. در ادامه محاسباتی انجام دادیم تا سود اختلاف قیمت جعبه‌های خالی را با قیمتی که مشتریان می‌پردازند حساب کنیم.
در صورتی که هزینه هر کیلو جعبه خالی و درب آن را ۵۵ هزار تومان در نظر بگیریم، که عددی بین کف و سقف قیمت استعلام شده است، جدول زیر گرانفروشی انواع جعبه‌ها را به ازای هر جعبه و بر اساس قیمت شیرینی خریداری شده، نشان می‌دهد که از ۱۰,۸۷۵ تومان به ازای جعبه نیم کیلویی شیرینی ۲۰۰ هزار تومانی تا ۸۴,۹۲۵ تومان به ازای جعبه دو کیلویی شیرینی ۴۵۰ هزار تومانی متغیر است که در مجموع به طور متوسط به رقمی بالغ بر ۴۰ هزار تومان به ازای هر جعبه می‌رسیم.
در صورتی که تعداد فروش روزانه از هر جعبه را ۱۰۰ جعبه در روز در نظر بگیریم، اضافه دریافت قنادی‌ها از مشتریانشان بابت شیرینی فروخته شده از یک تا بالای ۸ میلیون تومان در روز به ازای ۱۰۰ جعبه در روز متغیر است که با در نظر گرفتن عدد متوسط ۴ میلیون تومانی و فروش متوسط روزانه ۵۰۰ جعبه در روز، سود گرانفروشی جعبه در قنادی‌ها، در روز به بالای ۲۰ میلیون تومان هم خواهد رسید.
همین محاسبات برای یک ماه، حاکی از اضافه دریافت شیرینی فروشی‌ها به مبلغی بین ۳۳ تا ۲۵۵ میلیون تومان در ماه است که بطور متوسط بالغ بر ۱۲۰ میلیون تومان در ماه برای یک شیرینی فروشی با حداقل ۱۰۰ مشتری در روز است.
و نهایتاً این اعداد (اضافه دریافت قنادی‌ها از مشتریانشان) برای فروش یک سال به طور حداقل ۳۹۲ میلیون تومان تا بیش از ۳ میلیارد تومان و بطور متوسط یک میلیارد و ۴۴۶ میلیون تومان می‌رسد.
سازمان حمایت: نباید وزن جعبه در وزن شیرینی محاسبه شود
چشم‌گیر بودن این اعداد ما را بر آن داشت تا درستی این اقدام را از مسئولین ذیربط پیگیری کنیم. با ارجاع سازمان تعزیرات (سامانه ۱۳۵) به سامانه پاسخگویی ۱۲۴ وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت) نهایتاً معاونت بازرسی و نظارت بر خدمات در سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان پاسخگوی این معضل بود.
ایرج کریمی، مسئول اداره کل نظارت بر خدمات عمومی، شبکه‌های توزیعی و اقتصادی که از زیرمجموعه‌های واحد معاونت بازرسی و نظارت بر خدمات سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان است در پاسخ به این پرسش که رئیس اتحادیه قنادان سال گذشته مدعی آن بوده است که آنالیز قیمت‌ها از سوی سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انجام شده، و گفته است: «طبق مصوبه امضا شده توسط سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، قیمت شیرینی با جعبه است»، گفت: خیر، شیرینی با جعبه نیست، قیمت جعبه جدا از شیرینی است و نباید جعبه به قیمت شیرینی فروخته شود و نباید وزن جعبه در وزن شیرینی حساب شود و بهای آن در صورت لزوم به صورت جداگانه از مشتری اخذ شود نه اینکه بهای جعبه به اندازه بهای شیرینی محاسبه و از مشتری دریافت شود. فلذا از عموم مردم درخواست می‌شود در صورت مواجهه با این موارد با نگه‌داشتن فاکتور و فیش پرداخت شکایات خود را در سامانه تعزیرات به شماره ۱۳۵ و سامانه ۱۲۴ وزارت صمت ثبت کنند.
تمام این موضوع در حالی است که بسیاری از مردم حاضرند هزینه جعبه را به صورت جداگانه پرداخت کنند، اما نمی‌پذیرند که قیمت جعبه با قیمت شیرینی یکسان باشد و این اختلاف قیمت قابل توجه، سوالات زیادی را درباره شفافیت و انصاف در قیمت‌گذاری محصولات قنادی‌ها ایجاد کرده است.
