شکست مسکن دولتی؟

شرق: دولت سیزدهم وعده داده بود که تا پایان چهارساله اول چهار میلیون مسکن بسازد و به اقشار ضعیف تحویل دهد. حالا حدود سه سال از آغاز طرح نهضت ملی مسکن می‌گذرد و بنا بر اعلام وزارت راه و شهرسازی نزدیک به دومیلیون و ۵۰۰ هزار واحد مسکونی از این طرح کلنگ خورده و مطابق داده‌های موجود این پروژه با سرعت لاک‌پشتی در حال تکمیل است. بنا بر گفته محمدرضا رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس یازدهم، سرعت پیشرفت فیزیکی این طرح فقط در حد 25 درصد مانده است. هرچند گه‌گداری و در مقاطع مختلف و به‌ویژه در آستانه انتخابات، مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، تبلیغات قابل توجهی درباره این طرح راه انداخته است.

دستاوردسازی از طرح شکست‌خورده مسکن

ساخت چهار میلیون واحد مسکونی در عرض چهار سال عمر دولت سیزدهم، وعده‌ای بود که از ابتدا به عقیده کارشناسان نشدنی به نظر می‌رسید. وعده‌ای که پیش از این توسط محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت‌های نهم و دهم داده شده و هنوز که هنوز است دولت‌های مختلف درگیر تحویل واحدهای این طرح هستند. طرحی که در سال‌های گذشته با انتقادهای تند و تیز کارشناسان مواجه بوده است. با این حال طرح نهضت ملی مسکن که در واقع الگویی از مسکن مهر شکست‌خورده به شمار می‌آید، حالا در آستانه انتخابات دستاویز تبلیغات و دستاوردسازی شده است. این در حالی است که بنا بر اعلام وزارت راه و شهرسازی نزدیک به دومیلیون‌و ۵۰۰ هزار واحد مسکونی از این طرح کلنگ خورده و گزارش‌ها حاکی از سرعت پایین تکمیل طرح است. محمدرضا رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس در فروردین امسال به ایلنا گفته است که پیش از این ساخت 1.8 میلیون واحد مسکونی با پیشرفت فیزیکی 25 درصد در حال اجرا بود اما پیشرفت فیزیکی پروژه همچنان در حد 25 درصد مانده‌ است. او با تأکید بر اینکه در مجموع سرعت پیشرفت فیزیکی پروژه‌ نهضت ملی مسکن ضعیف است، گفته: «دلیل این کاهش سرعت پیشرفت فیزیکی هم این است که در حال حاضر قیمت تمام‌شده ساخت مسکن افزایش پیدا کرده‌ است. همین روند افزایش نرخ دلار بر پیشرفت فیزیکی تمام پروژه‌ها از‌جمله ساخت مسکن و نهضت ملی مسکن تأثیر می‌گذارد. در واقع قیمت‌ها آن‌قدر مواج شده که قیمت تمام‌شده ساخت مسکن دیگر قابل پیش‌بینی نیست؛ چراکه این افزایش نرخ دلار بر تمام بازارها اثرگذار است. قاعدتا در قراردادهای نهضت ملی مسکن باید نرخی برای تعیین قیمت تمام‌شده قید شود و قیمت‌ها مشخص باشند، اما مشکل این است که قیمت‌ها به‌شدت شناور هستند و انبوه‌سازان نمی‌توانند با یک قیمت ثابت و غیرقابل انعطاف قرارداد منعقد کنند». از آن سو بانک‌ها زیر بار پرداخت تسهیلات به این طرح نمی‌روند. بر اساس قانون جهش تولید مسکن، بانک‌ها باید ۳۶۰ هزار میلیارد تومان در سال برای ساخت مسکن حمایتی اختصاص دهند. سقف فردی تسهیلات جهش تولید مسکن در تهران ۴۵۰ میلیون تومان، شهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت ۴۰۰ میلیون تومان، مراکز استان ۳۵۰ میلیون تومان، سایر شهرهای کشور ۳۰۰ میلیون تومان و در روستاها ۲۵۰ میلیون تومان تعیین شده است. با‌ این‌حال بانک‌ها روی خوشی به تسهیلات مسکن حمایتی نشان نمی‌دهند و گزارش‌های دوره‌ای نشان می‌دهد که بخش اندکی از تسهیلات بانکی به این طرح اختصاص داشته است. البته برخی کارشناسان هم منطق بانک‌ها را تأیید می‌کنند و می‌گویند در کشوری که تورم بالای ۴۰ درصد دارد، هرگونه سیاست تکلیفی با نرخ ارزان‌‌تر به معنی زیان‌دهی بیشتر بانک‌‌هاست. به‌جز این بانک‌های کشور در‌حال‌حاضر گرفتار ناترازی هستند و ناترازی‌ شبکه بانکی امروز به بیش از هزار‌ هزار میلیارد تومان ‌‌رسیده است. از سوی دیگر اقساط این وام‌ها آن‌قدر گزاف است که نه‌تنها از توان پرداخت اقشار ضعیف بلکه از عهده قدرت مالی بخشی از اقشار متوسط هم خارج است.

سرعت لاک‌پشتی تحویل مسکن دولتی در استان پیشرو‌

با تمام این اوصاف، چندی پیش مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، استان یزد را از استان‌های پیشتاز در زمینه طرح نهضت ملی مسکن دانست و گفت که پروژه‌های مسکن در یزد با سرعت بالایی پیش می‌رود و اگر در تأمین مالی پروژه‌ها توسط بانک‌ها تسریع شود، اتمام پروژه‌ها تسهیل خواهد شد. او در مراسمی در یزد اعلام کرد: «از مجموع دو میلیون مسکن آماده‌سازی‌شده، 550 هزار واحد به اتمام رسیده و تقدیم مردم شده است». به این ترتیب با گذشت سه سال از کلنگ‌زنی طرح نهضت ملی مسکن تنها حدود یک‌هشتم واحدهای مسکونی وعده‌ داده‌شده، تحویل داده شده است. هرچند مشخص نیست چه بخشی از واحدهای تحویل داده‌شده، مربوط به طرح مسکن مهر دولت محمود احمدی‌نژاد و چه بخشی مربوط به طرح مسکن ملی دولت حسن روحانی است؟ اما درباره یزد که استان پیشرو این طرح خوانده شده، باید گفت که بر اساس اعلام وزارت راه و شهرسازی در استان یزد بیشتر از ۵۸ هزار نفر برای دریافت مسکن ملی ثبت‌نام کرده‌ و تأیید نهایی شده‌اند. با وجود این حجم از تقاضا، در پنجم خرداد امسال، خبرگزاری صداوسیما به نقل از مهران فاطمی، استاندار نوشته است که چهارهزار‌و 150 واحد نهضت ملی مسکن در سفر مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، افتتاح می‌شود و عملیات اجرائی بیش از ۲۲ هزار واحد مسکونی طرح نهضت ملی مسکن شروع می‌شود و چهارهزار‌و ۴۱۲ قطعه زمین و چهارهزار‌و ۱۵۰ واحد طرح نهضت ملی مسکن شامل مسکن تدریجی، تکمیلی، خودمالکی و بازآفرینی و روستایی هم به متقاضیان واگذار می‌شود. بنابراین ناگفته پیداست که وقتی این وضعیت استان پیشرو باشد، شرایط طرح نهضت ملی مسکن در سایر استان‌ها چگونه است. گرفتاری‌ها در بازار مسکن ایران در شرایطی است که مطابق با نیاز بازار سالانه ایران، باید یک میلیون واحد مسکونی در سال ساخته شود اما تنها حدود یک‌سوم از این نیاز سالانه مسکن تولید و عرضه می‌شود و تقاضای انباشته به همراه تقاضای جدید، بازار مسکن را سالیان سال است که زیر فشار عرضه و تقاضا نگه داشته است. بنا بر گزارش مرکز آمار ایران، تهران به عنوان پایتخت کشور مستأجرنشین‌ترین استان است و چیزی نزدیک به 51 درصد جمعیت این استان اجاره‌نشین‌ها هستند.