متهم اصلی آلودگی هوای اصفهان خودروها هستند

فاطمه شفیعی: به این آمارها دقت کنید: میانگین ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون در هوای شهر اصفهان سالانه ۳۷ میکروگرم است و این در حالی است که استاندارد تعریف‌شده از سوی سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۰ میلادی برای این ذرات خطرناک به‌طور متوسط پنج میکروگرم در سال بوده که نشان می‌دهد میانگین ذرات کشنده در هوای اصفهان بیش از هفت برابر استاندارد جهانی است.

۷۷ درصد منابع آلاینده در مناطق ۱۵‌گانه شهر اصفهان بر اساس سهم میانگین ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، ناشی از منابع متحرک است. سهم عمده آلایندگی در منابع متحرک را خودروهای تک‌سرنشین و موتورسیکلت‌ها اعم از خودروها و موتورهای شخصی ‌یا ادارات تشکیل می‌دهند.

اینها آمارهایی بود که ‌‌سال گذشته‌ مدیر‌کل وقت حفاظت محیط زیست استان اصفهان آن را بیان کرد و متهم اصلی آلودگی هوای اصفهان را خودروها دانست. در شرایطی که آلودگی هوا یکی از مسائل اساسی و جدی در شهرهای صنعتی و بزرگ ایران‌ از‌جمله اصفهان‌ به شمار می‌آید که هزینه‌های جانی و مالی زیادی برای شهروندان در پی داشته است، امروزه ثابت شده منابع آلاینده متحرک، مانند خودروها و وسایل حمل‌ونقل عمومی، نه‌تنها در اصفهان بلکه در تمامی کلان‌شهرهای ایران نقش درخور توجهی در تشدید این مشکل ایفا می‌کنند و صنایع سهم کمتری در آلودگی هوا دارند.

منابع آلاینده متحرک شامل خودروها، موتورسیکلت‌ها، کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و وسایل نقلیه عمومی با احتراق سوخت، گازها و ذرات معلق شامل دی‌اکسید کربن (CO2)، اکسیدهای نیتروژن (NOx)، اکسیدهای گوگرد (SOx) و متان (CH4) را به هوا آزاد می‌کنند که می‌تواند منجر به بیماری‌های تنفسی، قلبی و حتی مرگ زودرس شود و زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد و احساس ناراحتی و عدم رضایت را در بین شهروندان ایجاد کند.

با رشد جمعیت و توسعه شهری، تعداد خودروها در اصفهان و همه شهرهای کشور به طرز چشمگیری افزایش یافته و این امر به معنای افزایش انتشار آلاینده‌ها از خودروهاست و از سوی دیگر، کیفیت پایین سوختی که در خودروها استفاده می‌شود، به‌طور معمول منجر به افزایش انتشار آلاینده‌ها شده است و امروز ثابت شده سوخت‌های غیر‌استاندارد می‌تواند آلودگی هوا را به شکل درخور توجهی افزایش دهد.

این در حالی است که هم‌اکنون بسیاری از خودروهای قدیمی و غیر‌استانداردی که در شهرها تردد می‌کنند، ‌فناورهای قدیمی دارند و از سیستم‌های کنترل آلودگی بهره‌ نمی‌برند و به دلیل عدم برنامه‌ریزی مناسب سامانه حمل‌ونقل عمومی و افزایش ترافیک، زمان توقف خودروها در ترافیک شهرهایی مانند اصفهان افزایش یافته و در نتیجه انتشار آلاینده‌ها نیز بیشتر از قبل شده است.

نقش دوگانه صنایع در تغییرات زیست‌محیطی

در کنار خودرو‌ها که متهم اصلی آلودگی هوای کلان‌شهرهای صنعتی مانند اصفهان هستند، صنایع به‌عنوان یکی از عوامل مهم شکل‌‌دهنده تغییرات زیست‌‌محیطی، نقشی دوگانه در این حوزه دارند و از یک سو می‌توانند به‌عنوان منابع تولید آلاینده‌ها، تأثیر منفی بسیاری با انتشار آلاینده‌ها داشته باشند و‌ از سویی دیگر با اتخاذ تدابیر مناسب مدیران و کارکنان و با استفاده از فناوری‌های نوین، منجر به کاهش آلاینده‌ها شوند.

صنعت فولاد از نظر بسیاری به دلیل فرایندهای انرژی‌بر و تولید آلاینده‌هایی که موجب گرمایش زمین و افزایش گازهای مضر در جو زمین می‌شود، به‌طور معمول یکی از صنایع آلاینده محسوب می‌شود و این صنعت، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان دی‌اکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن و دیگر گازهای گلخانه‌ای، نقش بسزایی در تولید و انتشار آلودگی‌های زیست‌محیطی دارد.

البته نباید فراموش کرد فرایندهای صنعتی در بیشتر صنایع، وابسته به مصرف سوخت‌های فسیلی و مواد خامی است که با احتراق و دیگر واکنش‌های شیمیایی، آلاینده‌های مختلفی را به هوا، آب و خاک وارد می‌کنند و از این‌رو صنعت فولاد شاید وضعیت مشابه با بیشتر صنایع در ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی داشته باشد. بااین‌حال، نقش این صنعت به‌عنوان صنعت اول استان، در ایجاد و کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی اصفهان بسیار مهم و حیاتی اما به مراتب کمتر از منابع متحرک است.

نقش فولاد مبارکه در کاهش آلاینده‌ها

فولاد مبارکه اصفهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید فولاد در خاورمیانه و ‌‌یک الگوی پیشرو در صنعت فولاد ایران، همواره در تلاش بوده‌ تا با استفاده از فناوری‌های نوین و پایش مستمر، آلودگی‌های زیست‌محیطی خود را کاهش دهد و با اتخاذ رویکردهای پایدار و اجرای تدابیر کیفی، به کاهش آلاینده‌ها کمک کند و در این راستا اقدامات کلیدی زیادی مانند استفاده از فناوری‌ها و انرژی پاک، بهینه‌سازی فرایندها و فرهنگ‌سازی برای کاهش آلاینده‌ها را انجام داده است.

این کارخانه با به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته در فرایند تولید، سعی در کاهش مصرف انرژی و در نتیجه کاهش تولید گازهای آلاینده دارد. هرچند استفاده از کوره‌های قوس الکتریکی به جای کوره‌های بلند‌ که به‌طور سنتی در تولید فولاد استفاده می‌شد، کاهش شایان توجهی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در این واحد عظیم فولادسازی به همراه داشته است، اما این مجتمع صنعتی به این اکتفا نکرده و با آغاز احداث نیروگاه خورشیدی ۶۰۰‌مگاواتی در شهرستان کوهپایه اصفهان با نام آفتاب شرق، گام مهمی برای کاهش آلاینده‌ها برداشته ‌و تاکنون ۳۷ مگاوات از این 600 مگاوات به شبکه برق سراسری متصل شده است.

در این پروژه، پنج بلوک ۱۲۰‌مگاواتی تولید برق از انرژی تابش آفتاب تعریف شده که در کمتر از سه ماه باقی‌مانده تا پایان امسال، در مجموع ۱۲۰ مگاوات و تا قبل از پیک تابستان نیز ۱۲۰ مگاوات دیگر و در نهایت تا قبل از پایان سال آینده کل ۶۰۰ مگاوات این نیروگاه به شبکه سراسری متصل خواهد شد و علاوه بر کمک به حل مشکل ناترازی انرژی، منجر به کاهش تولید آلاینده‌هایی می‌شود که به‌طور عادی نیروگاه‌های حرارتی برای تولید این میزان برق ایجاد می‌کردند.

علاوه بر استفاده از انرژی خورشیدی، این مجتمع صنعتی در نظر دارد تا با بررسی قابلیت‌های بادی منطقه، از انرژی باد نیز به‌عنوان منبع انرژی تجدید‌پذیر بدون ایجاد آلایندگی بهره‌برداری کند. استفاده از توربین‌های بادی می‌تواند به تولید برق و تأمین انرژی پایدار کمک کند.

علاوه بر اقدامات فولاد مبارکه در استفاده هرچه بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر، این کارخانه با بهینه‌سازی فرایندهای تولید، به‌ویژه در کوره‌های فولاد، از حرارت تولید‌شده در این فرایندها بهره‌برداری می‌کند. این حرارت می‌تواند برای تولید بخار یا گرمایش دیگر فرایندها مورد استفاده قرار گیرد و به این ترتیب مصرف انرژی را کاهش دهد؛ ضمن آنکه با بهبود راندمان انرژی در فرایندهای تولید، سعی دارد تا به کمترین مصرف انرژی و در عین حال بیشترین بازدهی در تولید دست یابد و این امر شامل اصلاح فناوری‌های تولیدی، کاهش تلفات انرژی و افزایش بهره‌وری است.

فولاد مبارکه سیستم‌های پیشرفته فیلتراسیون را با هدف جمع‌آوری گرد‌و‌غبار و ذرات معلق در هوا نصب کرده است و این سیستم‌ها باعث حذف بسیاری از آلاینده‌های معلق در هوای خروجی کارخانه می‌شوند و به این ترتیب کیفیت هوا را بهبود می‌بخشند.

این شرکت با اتخاذ رویکردهای پایدار، به مدیریت بهینه پسماندها پرداخته و تلاش می‌کند تا حد امکان از تبدیل پسماندها به آلاینده و آلودگی بیشتر جلوگیری کند و برخی از این پسماندها به‌عنوان مواد خام در فرایندهای دیگر این مجتمع عظیم صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فولاد مبارکه به‌طور منظم گزارشی از وضعیت آلاینده‌ها و تأثیرات زیست‌محیطی خود ارائه می‌دهد. این اقدام علاوه بر شفاف‌سازی، به شناسایی نقاط ضعف و بهبود مستمر کمک می‌کند. این گزارش‌ها معمولا شامل دیتای دقیق از مقدار آلاینده‌های تولید‌شده، اقدامات انجام‌شده و نتایج حاصل از آن است.

همچنین این شرکت بر اهمیت آموزش نیروهای انسانی خود در زمینه حفاظت از محیط زیست تأکید دارد و از آنجا که ارتقای سطح آگاهی کارگران و مدیران در زمینه‌های زیست‌محیطی می‌تواند منجر به شناخت بهتر از تأثیرات منفی و پیدا‌کردن راهکارهای بهبود شود، با همکاری با نهادهای دولتی و غیر‌دولتی گام‌های زیادی در این زمینه برداشته و به این ترتیب صنعت فولاد به یکی از پیشروان حفاظت از محیط زیست تبدیل شده است.