اهميت مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه‌های رودخانه‌ای
محمدرضا محمودیان‌بیدگلی
برخلاف رویکردهای ناموفق بخشی‌نگر، هدف از مدیریت یکپارچه منابع آب در سطح حوضه آبریز رودخانه‌ها (IWRM) ایجاد حداکثر رفاه اجتماعی و اقتصادی برای جامعه در یک بستر عادلانه، بدون به‌خطرانداختن پایداری اکوسیستم‌های حیاتی است.
بنابراین یکی از پارامترهای کلیدی موفقیت در IWRM مشارکت ذی‌نفعان محلی در تصمیم‌گیری‌ها به‌خصوص در مواردی است که به طور مستقیم بر رفاه مردم آن ناحیه تأثیرگذار است. این امر بدون وجود چارچوب سازمانی مؤثر که به روشنی نقش و مسئولیت‌های اجزاي سازمان و ذی‌نفعان را مشخص کند، میسر نیست.
اولین گام در جهت تحقق این هدف ضمن ایجاد ساختار اجرائی مناسب مدیریت یکپارچه، سازماندهی ذی‌نفعان در بخش‌های مختلف مصرف و ایفای نقش آنها در تخصیص عادلانه آب و مدیریت در مصرف بهینه آن به منظور افزایش کارایی فعالیت‌های اقتصادی و رفاهی در سطح محلی، منطقه‌ای و ملی است.
ساختار اجرائی مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه آبریز رودخانه‌ها جهت تأمین، تخصیص، توزیع و مصرف بهینه آب در کلیه بخش‌های مصرف‌کننده، نیازمند ایجاد ضوابط حقوقی و قانونی و همچنین تعیین و تفکیک وظایف و مسئولیت‌های اجزاي ساختار است که این ساختار در نمودار شماره یک ارائه شده است.
به‌طوری‌که در نمودار ملاحظه می‌شود این ساختار مشتمل بر سه مورد کار کارشناسی (انجام مطالعات پایه برآورد پتانسیل بالفعل و بالقوه منابع آب حوضه) تصمیم‌گیری (تخصیص عادلانه آب بین بخش‌های مختلف مصرف) و مدیریت بر توزیع مصرف آب در داخل هر بخش مصرف است.
در برآورد پتانسیل منابع آب حوضه، مطالعات مربوط به موارد مختلف فنی، اقتصادی و اجتماعی انجام و در نهایت میزان حجم آب مصرفی در بخش‌های مختلف برای زمان حال، آینده برآورد و همچنین پتانسیل بالقوه منابع آب حوضه در سال آتی به تفکیک منابع سطحی و زیرزمینی برآورد شده و گزارش آن جهت بررسی و تخصیص عادلانه بین بخش‌های مختلف مصرف به نهاد تصمیم‌گیری (پارلمان آب‌ها) ارائه می‌شود. دستگاه تصمیم‌گیری یا همان پارلمان آب مشتمل بر نمایندگان دستگاه‌های اجرائی مصرف‌کننده آب و نمایندگان نهادهای مردمی بهره‌برداران در استان‌هایی هستند که محدوده حوضه آبریز رودخانه در آن استان‌ها واقع شده‌اند. این پارلمان پس از بررسی گزارش کارشناسی منابع آن حوضه، نسبت به تخصیص آن در هر بخش اقدام و میزان محل تحویل آن را به ایستگاه اجرائی بخش مربوطه اعلام می‌كند.
هر دستگاه اجرائی با هماهنگی نهادهای مردمی مربوط به آن بخش نسبت به توزیع آن در نواحی مختلف اقدام و نظارت لازم را بر مصرف بهینه آن اعمال می‌کند.
برخلاف رویکردهای ناموفق بخشی‌نگر، هدف از مدیریت یکپارچه منابع آب در سطح حوضه آبریز رودخانه‌ها (IWRM) ایجاد حداکثر رفاه اجتماعی و اقتصادی برای جامعه در یک بستر عادلانه، بدون به‌خطرانداختن پایداری اکوسیستم‌های حیاتی است.
بنابراین یکی از پارامترهای کلیدی موفقیت در IWRM مشارکت ذی‌نفعان محلی در تصمیم‌گیری‌ها به‌خصوص در مواردی است که به طور مستقیم بر رفاه مردم آن ناحیه تأثیرگذار است. این امر بدون وجود چارچوب سازمانی مؤثر که به روشنی نقش و مسئولیت‌های اجزاي سازمان و ذی‌نفعان را مشخص کند، میسر نیست.
اولین گام در جهت تحقق این هدف ضمن ایجاد ساختار اجرائی مناسب مدیریت یکپارچه، سازماندهی ذی‌نفعان در بخش‌های مختلف مصرف و ایفای نقش آنها در تخصیص عادلانه آب و مدیریت در مصرف بهینه آن به منظور افزایش کارایی فعالیت‌های اقتصادی و رفاهی در سطح محلی، منطقه‌ای و ملی است.
ساختار اجرائی مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه آبریز رودخانه‌ها جهت تأمین، تخصیص، توزیع و مصرف بهینه آب در کلیه بخش‌های مصرف‌کننده، نیازمند ایجاد ضوابط حقوقی و قانونی و همچنین تعیین و تفکیک وظایف و مسئولیت‌های اجزاي ساختار است که این ساختار در نمودار شماره یک ارائه شده است.
به‌طوری‌که در نمودار ملاحظه می‌شود این ساختار مشتمل بر سه مورد کار کارشناسی (انجام مطالعات پایه برآورد پتانسیل بالفعل و بالقوه منابع آب حوضه) تصمیم‌گیری (تخصیص عادلانه آب بین بخش‌های مختلف مصرف) و مدیریت بر توزیع مصرف آب در داخل هر بخش مصرف است.
در برآورد پتانسیل منابع آب حوضه، مطالعات مربوط به موارد مختلف فنی، اقتصادی و اجتماعی انجام و در نهایت میزان حجم آب مصرفی در بخش‌های مختلف برای زمان حال، آینده برآورد و همچنین پتانسیل بالقوه منابع آب حوضه در سال آتی به تفکیک منابع سطحی و زیرزمینی برآورد شده و گزارش آن جهت بررسی و تخصیص عادلانه بین بخش‌های مختلف مصرف به نهاد تصمیم‌گیری (پارلمان آب‌ها) ارائه می‌شود. دستگاه تصمیم‌گیری یا همان پارلمان آب مشتمل بر نمایندگان دستگاه‌های اجرائی مصرف‌کننده آب و نمایندگان نهادهای مردمی بهره‌برداران در استان‌هایی هستند که محدوده حوضه آبریز رودخانه در آن استان‌ها واقع شده‌اند. این پارلمان پس از بررسی گزارش کارشناسی منابع آن حوضه، نسبت به تخصیص آن در هر بخش اقدام و میزان محل تحویل آن را به ایستگاه اجرائی بخش مربوطه اعلام می‌كند.
هر دستگاه اجرائی با هماهنگی نهادهای مردمی مربوط به آن بخش نسبت به توزیع آن در نواحی مختلف اقدام و نظارت لازم را بر مصرف بهینه آن اعمال می‌کند.