باغ‌های تهران شناسنامه‌دار شده‌است

تهران در گذشته به باغ‌های بزرگ و چنارها سربه‌فلک‌کشیده‌اش شهرت داشت و حتی تا مدت‌ها به آن چنارستان می‌گفتند. هر چند با پایتخت‌شدن تهران و افزایش جمعیت شهر، اندک اندک از حجم باغات آن کاسته شد اما این باغ‌ها توانسته بودند مانند جزیره‌هایی سبز خود را در میان انبوه آجر و سیمان و آسفالت حفظ و شهرنشینان تهرانی را از مواهب خود بهره‌مند کنند.

با شروع فرآیند شهرفروشی در سنوات گذشته، ارزش اقتصادی ناشی از ساخت‌وساز در این باغات آنچنان بالا رفت که چشم مدیران شهری و متولیان ساخت‌وساز را بر ارزش‌های زیست‌محیطی و هویتی آنها کور کرد. باغ‌های کوچک و بزرگ تهران یک به یک جای خود را به توده‌های سیمانی ‌دادند و جای درختان سربه‌فلک‌کشیده، برج‌ها قد ‌کشیدند. مالكان باغ‌ها تا قبل از سال 1383 نمی‌توانستند در باغ خود همانند زمین‌های دیگر (60درصد رایج) ساخت‌وساز كنند بنابراین به خشكاندن درختان اقدام می‌كردند.
مصوبه موسوم به برج‌باغ در دوره دوم شورای شهر تهران و در سال 1382 به تصویب رسید و در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور نیز تأیید شد و پس از قرارگرفتن در مفاد طرح تفصیلی شهر تهران، ملاک عمل تمامی مناطق شهرداری تهران قرار گرفت. به موجب این مصوبه متولیان ساخت‌وساز می‌توانستند در ۳۰درصد از مساحت باغ ساخت‌وساز انجام دهند و ۷۰درصد باقیمانده باغ را حفظ کنند و مالك تا 13 طبقه اجازه ساخت‌وساز داشتند اما این مصوبه در اجرا به دلیل اضافه‌شدن بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های متفاوت صدمه‌های زیادی دید و بر اساس گزارش‌ها گسترش ساخت‌وساز در باغات بیش از مجوز صادره موجب از بین‌ رفتن درختان بسیاری شد.
مصوبه برج‌باغ با فراهم‌کردن زمینه قانونی اجازه ساخت‌وساز انبوه در باغات پراکنده را صادر کرد و در عرض ۱۰ سال (۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷) بیش از صدها هکتار از بهترین ذخیره‌گاه‌های طبیعی شهر به ساختمان‌های تجاری، اداری و مسکونی تبدیل شد که درآمد حاصل از محل اجرای این مصوبه در برابر خسارت‌های آن بسیار ناچیز است. کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران از دوره چهارم پیگیر لغو مصوبه مخرب برج‌باغ بود و نهایتا در دوره پنجم توانست این مصوبه را که منافع مالی فراوانی هم برای متولیان ساخت‌وساز و هم برای مدیریت شهری تهران دربرداشت لغو و مسیر تخریب باغات باقیمانده را مسدود کند. علاوه بر این، شهرداری تهران را ملزم کرد که باغات تهران را شناسنامه‌دار کند تا از سوءاستفاده‌های آینده جلوگیری شود. همچنین کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر در تعامل با دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری موجبات لغو مصوبه ۸ بندی دولت دهم که باعث افزایش بارگذاری در شهر و به‌ویژه در باغات شده بود را فراهم کرد.
کمیسیون شهرسازی و معماری با همراهی سایر کمیسیون‌های تخصصی شورا نسبت به ایجاد فرآیندی ویژه برای صدور پروانه در باغات شهر تهران اقدام کرد تا بدین ترتیب تصمیم‌گیری در این خصوص را از اختیار انحصاری شهرداری‌های مناطق خارج کند و در راستای رویکرد شفافیت شورای پنجم، فرآیند تصمیم‌گیری در خصوص پرونده‌های تشخیص باغات‌ در جلسات علنی شورا و با حضور رسانه‌ها و مردم صورت می‌گیرد.
در خصوص تشخیص باغ یا غیر باغ ‌بودن املاک نیز کمیسیون تشخیص باغات زیرمجموعه کمیسیون شهرسازی و معماری در دوره پنجم شورای شهر بیش از 443 فقره پرونده را بررسی کرده که از میان آنها 283 مورد از صحن شورا رأی گرفته‌اند و از این 283 رأی، 207 مورد رأی به باغ‌ بودن املاک داده شده است. یکی دیگر از اقدامات اساسی کمیسیون شهرسازی و معماری در زمینه حفظ و صیانت از باغات شهر تهران، ساماندهی باغات به‌ هم پیوسته کن به وسعت حدود 1072 هکتار و فرحزاد به وسعت حدود 211 هکتار است که پس از پیگیری‌های فراوان و برگزاری ده‌ها نشست و جلسه تخصصی،‌ طرح‌های موضعی صیانت و ساماندهی این باغات در مراجع قانونی یعنی کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی شهرسازی و معماری کشور به تصویب رسید و برای اجرا به شهرداری تهران ابلاغ شد. ساماندهی این باغات گسترده‌ در برنامه پنج ساله سوم توسعه شهر تهران، برنامه اولویت‌محور و تحقق‌پذیر شهرداری تهران و نیز بودجه سال ۹۹ شهرداری تهران با اعتبار ۸۰ میلیارد تومان گنجانده شده است تا با رویکرد مشارکت همه ذی‌نفعان هر چه سریع‌تر این عرصه‌های ارزشمند زیست‌محیطی به بزرگ‌ترین محدوده تفرجگاهی وگردشگری شهر تبدیل شوند. تبدیل باغات در اختیار سازمان‌ها و نهادها به پارک‌های عمومی و فراهم‌کردن امکان دسترسی مردم به این فضاهای سبز از دیگر سیاست‌های کمیسیون شهرسازی و معماری با همراهی سایر کمیسیون‌ها در دوره پنجم است.
تدوین و تهیه اصلاحيه دستورالعمل ماده 14 قانون زمين شهري تهران (پيوست سوم سند طرح جامع) موسوم به«خانه‌باغ» و پیگیری برای تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، سیستمی‌شدن فرآیند بررسی پرونده باغات در صدور مجوزهای ساختمانی، اصلاح ضوابط باغات و آیین‌نامه‌های ملاک عمل، بررسی چگونگی تعیین نوعیت اراضی در تشخیص باغات، بررسی ضوابط ساخت‌وساز در اراضی مزروعی و بررسی پرونده‌های موضوع استفساریه شهرداری در خصوص چگونگی اقدام برای املاک باغ از دیگر اقدامات کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر با همراهی سایر کمیسیون‌های تخصصی در زمینه حفظ و صیانت از ریه‌های تنفسی تهران است. با این همه، علاوه بر رویکردهای تنبیهی و سلبی که تا کنون اعمال شده، نیازمند رویکردهای تشویقی و ایجابی نیز هستیم تا به صورت طبیعی شهروندان تشویق به کاشت درخت و ایجاد باغ‌های جدید شوند؛ زیرا بدون مشارکت همه شهروندان تهرانی و نهضت صیانت از درختان و ایجاد فضاهای سبز جدید و نگهداری از فضاهای سبز موجود، ساخت رویای تهران سرسبز که یادآور خاطرات چنارستان قدیم باشد، ممکن نخواهد بود.

تهران در گذشته به باغ‌های بزرگ و چنارها سربه‌فلک‌کشیده‌اش شهرت داشت و حتی تا مدت‌ها به آن چنارستان می‌گفتند. هر چند با پایتخت‌شدن تهران و افزایش جمعیت شهر، اندک اندک از حجم باغات آن کاسته شد اما این باغ‌ها توانسته بودند مانند جزیره‌هایی سبز خود را در میان انبوه آجر و سیمان و آسفالت حفظ و شهرنشینان تهرانی را از مواهب خود بهره‌مند کنند.

با شروع فرآیند شهرفروشی در سنوات گذشته، ارزش اقتصادی ناشی از ساخت‌وساز در این باغات آنچنان بالا رفت که چشم مدیران شهری و متولیان ساخت‌وساز را بر ارزش‌های زیست‌محیطی و هویتی آنها کور کرد. باغ‌های کوچک و بزرگ تهران یک به یک جای خود را به توده‌های سیمانی ‌دادند و جای درختان سربه‌فلک‌کشیده، برج‌ها قد ‌کشیدند. مالكان باغ‌ها تا قبل از سال 1383 نمی‌توانستند در باغ خود همانند زمین‌های دیگر (60درصد رایج) ساخت‌وساز كنند بنابراین به خشكاندن درختان اقدام می‌كردند.
مصوبه موسوم به برج‌باغ در دوره دوم شورای شهر تهران و در سال 1382 به تصویب رسید و در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور نیز تأیید شد و پس از قرارگرفتن در مفاد طرح تفصیلی شهر تهران، ملاک عمل تمامی مناطق شهرداری تهران قرار گرفت. به موجب این مصوبه متولیان ساخت‌وساز می‌توانستند در ۳۰درصد از مساحت باغ ساخت‌وساز انجام دهند و ۷۰درصد باقیمانده باغ را حفظ کنند و مالك تا 13 طبقه اجازه ساخت‌وساز داشتند اما این مصوبه در اجرا به دلیل اضافه‌شدن بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های متفاوت صدمه‌های زیادی دید و بر اساس گزارش‌ها گسترش ساخت‌وساز در باغات بیش از مجوز صادره موجب از بین‌ رفتن درختان بسیاری شد.
مصوبه برج‌باغ با فراهم‌کردن زمینه قانونی اجازه ساخت‌وساز انبوه در باغات پراکنده را صادر کرد و در عرض ۱۰ سال (۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷) بیش از صدها هکتار از بهترین ذخیره‌گاه‌های طبیعی شهر به ساختمان‌های تجاری، اداری و مسکونی تبدیل شد که درآمد حاصل از محل اجرای این مصوبه در برابر خسارت‌های آن بسیار ناچیز است. کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران از دوره چهارم پیگیر لغو مصوبه مخرب برج‌باغ بود و نهایتا در دوره پنجم توانست این مصوبه را که منافع مالی فراوانی هم برای متولیان ساخت‌وساز و هم برای مدیریت شهری تهران دربرداشت لغو و مسیر تخریب باغات باقیمانده را مسدود کند. علاوه بر این، شهرداری تهران را ملزم کرد که باغات تهران را شناسنامه‌دار کند تا از سوءاستفاده‌های آینده جلوگیری شود. همچنین کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر در تعامل با دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری موجبات لغو مصوبه ۸ بندی دولت دهم که باعث افزایش بارگذاری در شهر و به‌ویژه در باغات شده بود را فراهم کرد.
کمیسیون شهرسازی و معماری با همراهی سایر کمیسیون‌های تخصصی شورا نسبت به ایجاد فرآیندی ویژه برای صدور پروانه در باغات شهر تهران اقدام کرد تا بدین ترتیب تصمیم‌گیری در این خصوص را از اختیار انحصاری شهرداری‌های مناطق خارج کند و در راستای رویکرد شفافیت شورای پنجم، فرآیند تصمیم‌گیری در خصوص پرونده‌های تشخیص باغات‌ در جلسات علنی شورا و با حضور رسانه‌ها و مردم صورت می‌گیرد.
در خصوص تشخیص باغ یا غیر باغ ‌بودن املاک نیز کمیسیون تشخیص باغات زیرمجموعه کمیسیون شهرسازی و معماری در دوره پنجم شورای شهر بیش از 443 فقره پرونده را بررسی کرده که از میان آنها 283 مورد از صحن شورا رأی گرفته‌اند و از این 283 رأی، 207 مورد رأی به باغ‌ بودن املاک داده شده است. یکی دیگر از اقدامات اساسی کمیسیون شهرسازی و معماری در زمینه حفظ و صیانت از باغات شهر تهران، ساماندهی باغات به‌ هم پیوسته کن به وسعت حدود 1072 هکتار و فرحزاد به وسعت حدود 211 هکتار است که پس از پیگیری‌های فراوان و برگزاری ده‌ها نشست و جلسه تخصصی،‌ طرح‌های موضعی صیانت و ساماندهی این باغات در مراجع قانونی یعنی کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی شهرسازی و معماری کشور به تصویب رسید و برای اجرا به شهرداری تهران ابلاغ شد. ساماندهی این باغات گسترده‌ در برنامه پنج ساله سوم توسعه شهر تهران، برنامه اولویت‌محور و تحقق‌پذیر شهرداری تهران و نیز بودجه سال ۹۹ شهرداری تهران با اعتبار ۸۰ میلیارد تومان گنجانده شده است تا با رویکرد مشارکت همه ذی‌نفعان هر چه سریع‌تر این عرصه‌های ارزشمند زیست‌محیطی به بزرگ‌ترین محدوده تفرجگاهی وگردشگری شهر تبدیل شوند. تبدیل باغات در اختیار سازمان‌ها و نهادها به پارک‌های عمومی و فراهم‌کردن امکان دسترسی مردم به این فضاهای سبز از دیگر سیاست‌های کمیسیون شهرسازی و معماری با همراهی سایر کمیسیون‌ها در دوره پنجم است.
تدوین و تهیه اصلاحيه دستورالعمل ماده 14 قانون زمين شهري تهران (پيوست سوم سند طرح جامع) موسوم به«خانه‌باغ» و پیگیری برای تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، سیستمی‌شدن فرآیند بررسی پرونده باغات در صدور مجوزهای ساختمانی، اصلاح ضوابط باغات و آیین‌نامه‌های ملاک عمل، بررسی چگونگی تعیین نوعیت اراضی در تشخیص باغات، بررسی ضوابط ساخت‌وساز در اراضی مزروعی و بررسی پرونده‌های موضوع استفساریه شهرداری در خصوص چگونگی اقدام برای املاک باغ از دیگر اقدامات کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر با همراهی سایر کمیسیون‌های تخصصی در زمینه حفظ و صیانت از ریه‌های تنفسی تهران است. با این همه، علاوه بر رویکردهای تنبیهی و سلبی که تا کنون اعمال شده، نیازمند رویکردهای تشویقی و ایجابی نیز هستیم تا به صورت طبیعی شهروندان تشویق به کاشت درخت و ایجاد باغ‌های جدید شوند؛ زیرا بدون مشارکت همه شهروندان تهرانی و نهضت صیانت از درختان و ایجاد فضاهای سبز جدید و نگهداری از فضاهای سبز موجود، ساخت رویای تهران سرسبز که یادآور خاطرات چنارستان قدیم باشد، ممکن نخواهد بود.