جزئیات بازگشت تدریجی جایگاه‌های سوخت به مدار
تا ساعت 16 روز گذشته، 4 آبان‌ماه، حدود30 الی 40 درصد از جایگاه‌های سوخت سراسر کشور دوباره به مدار بازگشتند.
قطع سامانه هوشمند سوخت در روز گذشته، چند ساعتی پمپ بنزین‌های کشور را تعطیل کرد. به‌طوری که در این مدت، از حدود ۳ هزار و ۹۰۰ جایگاه سوختی که برای عرضه بنزین در کشور وجود دارد، فقط تعداد محدودی توان عرضه بنزین داشتند؛ آن‌هم به‌صورت آفلاین و با نرخ دوم.
به‌گزارش ایران، مشاهدات میدانی در ظهر روز گذشته نیز از تعطیلی پمپ بنزین‌های برخی از مناطق تهران حکایت داشت. صف‌های طولانی در ورودی پمپ بنزین‌ها برای سوختگیری در اولین فرصت نیز مسأله‌ای بود که توجه را به خود جلب می‌کرد. ساعاتی بعد از این اختلال سراسری در سیستم سامانه هوشمند سوخت و تعطیلی پمپ بنزین‌ها، گمانه‌زنی‌ها درخصوص علت این ماجرا شروع شد.
کاربران در فضای مجازی با انتشار تصاویر و ویدیوهایی از احتمال هک شدن سامانه گزارش می‌دادند. اما شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی به عنوان متولی اصلی، با انتشار یک اطلاعیه این مسائل را تکذیب کرد.
در نخستین اطلاعیه این شرکت نوشته شده بود: «به اطلاع هموطنان عزیز می‌رساند، به دلیل بروز مشکل فنی در سامانه هوشمند سوخت موقتاً امکان سوختگیری در برخی از جایگاه‌های عرضه سوخت با اختلال مواجه شده و عرضه سوخت خارج از سیستم سامانه سوخت با نرخ دوم در حال انجام است، لذا تا رفع مشکل فنی از هموطنان عزیز تقاضا داریم صبوری کنند. ضمناً پیرامون تأمین بنزین و نفت گاز در جایگاه‌ها مشکلی وجود ندارد و فرآورده به میزان کافی در انبارهای نفت و جایگاه‌ها وجود دارد و هیچگونه نگرانی در این خصوص متصور نسیت. ضمناً شایعات مربوط به افزایش قیمت سوخت نیز قویاً تکذیب می‌شود.»
همچنین احمد وحیدی، وزیر کشور گفت: اختلال در ارائه خدمات در برخی از پمپ‌های بنزین ناشی از یک اشکال فنی و سامانه‌ای است و بزودی رفع می‌شود. وحیدی تأکید کرد: هیچ برنامه‌ای برای گرانی بنزین وجود ندارد و مردم هیچ نگرانی نداشته باشند.
اختلال سامانه یا هک!
سخنگوی شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی در ساعات میانی روز چندین بار و در گفت‌و‌گوهای متفاوتی تأکید کرد که «این اختلال به هیچ عنوان به سبب هک سامانه نیست و مشکل فنی بوده است.» فاطمه کاهی در ساعت ۱۴ روز گذشته نیز بیان کرد که «موضوع حمله سایبری رد می‌شود و کمیته‌ای در حال بررسی علل هستند.»
او اشاره کرد که فرایند اتصال مجدد جایگاه‌ها به سامانه در حال انجام است؛ اما راه‌اندازی جایگاه‌ها حتی برای سوختگیری با نرخ دوم و آزاد نیز فرایندی طولانی است و از آنجایی که نیاز به حضور فیزیکی کارشناسان و متخصصان سامانه است چند ساعتی طول می‌کشد.»
به این ترتیب تا ساعت ۱۶ روز گذشته حدود۳۰ الی ۴۰ درصد از جایگاه‌های سوخت سراسر کشور دوباره به مدار بازگشتند؛ البته به صورت دستی. یعنی با بنزین نرخ آزاد ۳ هزار تومانی و همچنان جلسات کمیته مدیریت بحران ادامه داشت. سخنگوی شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی در ساعت ۱۶ نیز اعلام کرد که در تلاشیم تا مشکل فنی سامانه هوشمند سوخت هرچه سریع‌تر رفع شود تا امکان دریافت بنزین به نرخ یارانه‌ای نیز امکانپذیر شود. او تأکید کرد که اتصال پمپ بنزین‌ها به سامانه هوشمند سوخت و فعال شدن کارت‌های سوخت زمانبر است و ممکن است که یک روز دیگر نیز طول بکشد. در این مدت شرکت پخش فراورده‌ای نفتی ایران هرگونه حمله سایبری را تکذیب می‌کرد و این اتفاق را یک اختلال در سامانه می‌دانست. اما در همین حال، سایت نور نیوز، با انتشار یک خبر اختصاصی اعلام کرد که «اختلال ایجاد شده در سامانه سوختگیری در پمپ بنزین‌ها ناشی از حمله سایبری بوده است. جزئیات این حمله سایبری و منشأ آن در دست بررسی است و اطلاعات تکمیلی پس از جمع‌بندی نهایی منتشر خواهد شد. کارشناسان فنی در حال رفع مشکل ایجاد شده هستند.»
به این ترتیب در ساعت ۱۶ مجدداً مسأله حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت به لیست علل احتمالی این اختلال برای سوختگیری خودروها بازگشت. در نهایت در ساعت ۱۸ روز گذشته مرکز ملی فضای مجازی با انتشار اطلاعیه‌ای حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت کشور را تأیید کرد.
در این اطلاعیه آمده است: به اطلاع هموطنان گرامی می رساند، ساعت ۱۱ صبح روز سه شنبه چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۰ مرکز «افتا» گزارشی درخصوص حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت کشور اعلام کرده و به تبع آن جایگاه‌ها در ارائه خدمات سوخت رسانی از مدار خارج شدند.
بنزین و گازوئیل فقط با نرخ دوم و به صورت نقدی
اما گذشته از علت این اتفاق، محدود بودن تعداد کارشناسان سامانه و وجود ۳ هزار و ۹۰۰ جایگاه در سراسر ایران که برای اتصال مجدد آنها نیاز به حضور فیزیکی متخصصان بود، فرایند را طولانی کرد اما به مرور جایگاه‌ها عرضه بنزین و گازوئیل بدون کارت سوخت، با نرخ دوم و قیمت آزاد را شروع کردند.
علی فروزنده، سخنگوی وزارت نفت هم در مورد وضعیت سهمیه‌ها در این شرایط اطلاع‌رسانی کرد که «این اطمینان را به مردم می‌دهم که هیچ مشکلی برای سهمیه سوخت مردم به وجود نخواهد آمد.»
امین رضانواز، سخنگوی صنف جایگاهداران سوخت کشور نیز در گفت‌و‌گویی تلویزیونی گفت «مشکل پیش آمده در جایگاه‌های سوخت یک مشکل نرم‌افزاری است. تمامی متخصصان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی درحال کار هستند. زمانی برای رفع مشکل قابل پیش‌بینی نیست اما مشکلی برای سوختگیری با نرخ آزاد وجود ندارد و مردم از هجوم به جایگاه‌ها خودداری کنند.» محسن منصوری، استاندار تهران نیز ظهر دیروز با اشاره به فروش نقدی بنزین، گفت: «مشکل نرم‌افزاری در سامانه هوشمند سوخت به وجود آمده که در اسرع وقت حل می‌شود. البته با وجود مشکلات سامانه، فروش بنزین آزاد به صورت نقدی در جایگاه‌های سوخت انجام می‌شود.»
سوخت به اندازه کافی وجود دارد
در همین حال مسأله از کار افتادگی پمپ‌های بنزین در روز گذشته مربوط به کمبود سوخت نبود. به طوری که یک مقام آگاه تأکید کرد که سوخت به اندازه کافی وجود دارد و حتی بحث افزایش قیمت نیز مطرح نیست. تا زمان تنظیم نهایی این گزارش هنوز جلسه کمیته مدیریت بحران تمام نشده بود و نتیجه این نشست اطلاع‌رسانی نشده بود.