هوش مصنوعی از دریچه تئوری اقتصادی بازی‌ها

سید‌حسن مرتضوی‌کیاسری: انسان پس از نبرد هزاران‌ساله با طبیعت، اکنون برای بقا، آماده نبرد با مخلوق خویش می‌شود. هوش مصنوعی و آثار آن در زندگی بشر تاره نیستند؛ مثلا غربال، چوب‌خط و چرتکه را می‌توان مانند اجداد تک‌سلولی برای هوش‌ مصنوعی، حافظه‌ خارج از مغز و پردازشگرها فرض کرد. پیش‌تر هم در جریان انقلاب صنعتی، انسان با آثار مشابه هوش مصنوعی آشنا شده‌ بود. پیروزی در آن نبرد، غنیمت‌های مهمی برای بشریت داشته‌ است. رشد تصاعدی دانش و رفاه مهم‌ترین غنیمت‌های انسان در جریان انقلاب صنعتی بودند.

تکامل هوش مصنوعی هم نتیجه همان غنیمت‌ها‌ست. انقلاب هوش‌ مصنوعی، فضای یکسانی با دوران انقلاب صنعتی ایجاد کرده است و از این موضوع می‌توان در برخورد با نگرانی‌ها از پیامدهای هوش‌ مصنوعی استفاده کرد. 

این نگرانی‌ها بیشتر درباره این دو موضوع است: اول جایگزینی هوش‌ مصنوعی به‌ جای انسان. به‌زودی تکنولوژی خودکار می‌تواند جایگزین تمام فعالیت‌هایی شود که به عناصری مانند دقت، سرعت، فعالیت در شرایط سخت و خطرناک و پردازش نیاز دارند.

به نسبت دوران انقلاب‌ صنعتی، شغل‌های بیشتری تحت تأثیر قرار می‌گیرند؛ اما پایه اصلی اقتصاد و تجارت جهان، جمعیت است. آینده با موج فزاینده جمعیت بی‌کار چه خواهد کرد؟ احتمالا دو حوزه شغلی از آسیب هوش‌ مصنوعی در امان بماند. هوش‌ مصنوعی باعث ارزان‌شدن نیروی کار می‌شود. از دست رفتن شغل‌ها، باعث ارزان‌شدن دستمزد‌ها می‌شود.

به ‌همین ‌دلیل شغل‌های جدید دستی و سنتی می‌شوند؛ زیرا ممکن است کاربرد هوش‌ مصنوعی در آنها به‌صرفه نباشد. این شغل‌ها که مناسب نیروی کار عادی هستند، باید شناسایی شوند و زمینه فعالیت آسان در این شغل‌ها از سوی دولت فراهم شود. دسته دوم شغل‌هایی هستند که هوش‌ مصنوعی قادر به انجام آنها نیست؛ شغل‌هایی که مستلزم نوآوری، ایده‌پردازی، خلاقیت و تخیل هستند.

برای نمونه، هوش‌ مصنوعی می‌تواند فیلم‌بردار قابلی باشد، می‌تواند ستاره‌های مجازی سینما خلق کند، ویراستار شکلی و املایی باشد؛ اما نمی‌تواند کادرهای خلاقانه انتخاب کند. نمی‌تواند ویراستار مفهوم و ساختار متن‌ها باشد، نمی‌تواند فیلم‌نامه‌های خیال‌انگیز بنویسد، نمی‌تواند قهرمان واقعی ورزشی بیافریند.

مهم‌تر اینکه هوش‌ مصنوعی نمی‌تواند چیزی مانند جاذبه زمین را کشف کند. پس «تخیل، مکاشفه و اید‌ه‌پردازی» کارآمدترین ابزار رقابت با هوش‌ مصنوعی است.

نکته مهم در کاهش نگرانی‌ها این است که مانند انقلاب‌ صنعتی، ماشینی‌شدن نه‌تنها باعث بی‌کاری در بلند‌مدت نشد، بلکه باعث پیدایش شغل‌های جدید، افزایش مصرف و افزایش تقاضا برای کار شد. باید فرزندان خود را در مسیر ایده‌پردازی و نوآوری قرار دهیم تا از قافله پیشرفت بازنمانند. آینده بشر، بسیار پر‌شتاب خواهد بود و باید فرزندان خود را در مسیر پیش‌بینی‌های درست قرار دهیم. در دوران انقلاب صنعتی، با سهیم‌کردن کارگران در سود صنایع، رفاه همگانی گسترش یافت.

فعالیت مستقیم در مشارکت در تولید هوش مصنوعی و همچنین سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی، از راه‌های بهره‌مندی از مزایای هوش‌ مصنوعی است.

اگر می‌خواهیم بازنده آینده نباشیم و در منافع هوش‌ مصنوعی سهیم باشیم، باید آن‌ را بپذیریم، به استقبالش برویم، نقاط ضعف و قوت آن‌ را بشناسیم، کاربردش‌ را بیاموزیم و از آن حمایت کنیم. 

به قول مولانا: 

«از حدِ خاک تا بشر، چند هزار منزل است/ شهر به شهر بردمت بر سرِ ره نمانمت». در بخش دوم این یادداشت، به موضوع هوش‌ مصنوعی و ناامنی در رسانه‌ها و فضای مجازی پرداخته می‌شود.