دست کوتاه اسرائیل

‌شرق‌: جنگ در نوار غزه تحلیل‌های اقتصادی زیادی را به دنبال داشته است؛ از بدترین سناریو که گسترش جنگ در منطقه و تنش در آبراهه استراتژیک هرمز و شعله‌کشیدن قیمت نفت و گاز در بازارهای جهانی است تا سناریوی خوش‌بینانه سهم ناچیز اقتصاد اسرائیل و غزه در اقتصاد جهانی که کارشناسان اعتقاد دارند اقتصاد جهان را از تکانه‌های این جنگ مصون می‌کند.

‌از سناریوهای بدبینانه تا خوش‌بینانه تبعات اقتصادی جنگ

جنگ در نوار غزه تحلیل‌های اقتصادی زیادی را در رسانه‌های جهان به دنبال داشت؛ از زمین‌گیر شدن اقتصاد اسرائیل تا گسترش جنگ و تبعات جهانی آن.

ایرنا به نقل از روزنامه تایمز اسرائیل نوشته که مؤسسه اعتبارسنجی «استاندارد اند پورز» اعلام کرده چشم‌انداز اعتباری اسرائیل از وضعیت «ثبات» به وضعیت «منفی» کاهش یافته است و با این حال پیش‌بینی کرده که جنگ بیشتر از سه تا شش ماه ادامه پیدا نمی‌کند.

العالم هم گزارش داده که بانک هاپوعلیم، بزرگ‌ترین بانک اسرائیل، هزینه خسارات اولیه اقتصاد اسرائیل از زمان آغاز حملات «طوفان الاقصی» و جنگ در باریکه غزه را حداقل 1.5 درصد از تولید ناخالص داخلی اسرائیل، معادل 27 میلیارد شِکِل (واحد پولی اسرائیل) و چیزی نزدیک به هفت میلیارد دلار برآورد کرده است. علاوه بر این، گزارش‌هایی نیز از خسارت به اسرائیل در بخش ترانزیت، توریسم، انرژی و هوانوردی منتشر شده است که گفته می‌شود این اتفاق اقتصاد صهیونیست‌ها و حتی برای مدتی اقتصاد منطقه را تحت تأثیر 

قرار می‌دهد.

برای مثال دیوید روزنبرگ در یادداشت دوم نوامبر در المانیتور تخمین زده که خسارت‌های بخش هوانوردی اسرائیل تا آن زمان به حدود 1.6 میلیارد دلار رسیده که به‌طور میانگین صد میلیون دلار در روز است.

در بخش انرژی هم ظاهرا کمپانی آمریکایی شورون با آغاز جنگ از بسته‌شدن میدان گازی «تامار» در سواحل شمالی اسرائیل خبر داده است.

همچنین بنا بر برآورد رسانه‌های عبری، تعطیلی‌ها در بخش انرژی صدها میلیون دلار در هفته برای اسرائیل هزینه خواهد داشت و برخی رسانه‌ها نوشتند که با بالاگرفتن تنش در نوار غزه، ضربه محکمی به جاه‌طلبی‌های تل‌آویو برای تبدیل‌شدن به هاب صادرات گاز به اروپا وارد شده است.

بلومبرگ در یکی از گزارش‌هایش نوشته که آتش‌افروزی‌های اسرائیل در غزه نه‌‌فقط به اقتصاد اسرائیل، غزه و کرانه باختری آسیب‌ زده بلکه می‌تواند پیامدهایی منفی برای اقتصاد جهان نیز داشته باشد. به گمان بلومبرگ نفت بشکه‌ای ۱۵۰ دلار و افت یک تریلیون دلاری تولید ناخالص جهان می‌تواند از‌جمله این تأثیرات باشد؛ چراکه اقتصاد جهانی پیش از این جنگ هم در وضعیت آسیب‌پذیری قرار داشت. تورم ناشی از جنگ روسیه و اوکراین هنوز به شرایط پیش از جنگ بازنگشته و جنگی دوباره در منطقه‌ای که در تأمین انرژی نقش مهمی دارد، می‌تواند بار دیگر شعله تورم را برافروخته کند. در این میان از نقش ناآرامی‌های احتمالی کشورهای عربی و انتخابات پیش‌روی ایالات متحده نمی‌توان 

چشم پوشید.

علاوه بر بلومبرگ، اکونومیکس هم به بررسی تأثیر بالقوه جنگ بر تورم جهانی پرداخته و به این نتیجه رسیده که گسترش جنگ در منطقه تأثیر بسیار خطرناکی خواهد داشت؛ زیرا می‌تواند عاملی برای رکود بازارهای جهانی باشد و قیمت نفت را تا بشکه‌ای 150 دلار افزایش دهد. همچنین گسترده‌شدن دامنه جنگ غزه می‌تواند ضربه‌ای قوی به رشد اقتصادی جهان باشد که ممکن است در سال 2024 میلادی به جای 2.7 درصد به 1.7 درصد کاهش داشته و مانع از تلاش‌ جهانی برای مهار قیمت‌ها شود و نرخ تورم را به طور قابل توجهی بالا ببرد.

در این میان برخی به پروژه‌های فرامنطقه‌ای اسرائیل هم اشاره می‌کنند.

کمتر از یک ماه پس از اعلام توافق هند با کشورهای عرب خاورمیانه و اسرائیل برای ایجاد کریدور ترانزیتی به اروپا از مسیر خاورمیانه، ناگهان شیپور جنگ به صدادرآمد.

در نشست گروه 20 رهبران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، هند، آمریکا و چند کشور اروپایی توافق‌نامه مهمی را به امضا رساندند که بسیار خبرساز شد.‌ قرار بود مسیر دسترسی هند به اروپا از طریق کشورهای عربی خاورمیانه تأمین شود، اما نه از طریق دریای سرخ و کانال سوئز بلکه از خاک اسرائیل. دلایل سیاسی‌، امنیتی و اقتصادی بسیاری درباره این پروژه عنوان می‌شد و ابرپروژه‌هایی در دل آن تعریف شده بودند؛ از تونل زیردریایی بمبئی به فجیره امارات به طول بیش از 900 کیلومتر تا شهر جدید نئوم عربستان. با این شرایط، حالا سرنوشت این پروژه بزرگ نامعلوم مانده است.

پروژه‌های امنیتی_اقتصادی اسرائیل به تأخیر افتاد

از سوی دیگر برخی تحلیلگران اعتقاد دارند که تأثیر جنگ غزه و اسرائیل نمی‌تواند تبعات اقتصادی چندان سنگینی داشته باشد. آنها می‌گویند سهم اسرائیل در اقتصاد جهانی عدد بزرگی نیست و از آن سمت اسرائیل با کشورهای عربی هم تجارت قابل توجهی ندارد. ضمن اینکه کشورهای عربی نشان داده‌اند خواهان مداخله جدی در این جنگ نیستند و تصور به تنش کشیده‌شدن بازار انرژی جهان، احتمال ضعیفی است.

گذشته از این، آنها به پروژه‌های اقتصادی اسرائیل در منطقه اشاره کرده و می‌گویند که این پروژه‌ها بیش از آنکه اقتصادی باشند امنیتی هستند؛ بنابراین چون تأثیر چندانی در اقتصاد کشورهای درگیر این پروژه‌ها ندارند، به راحتی می‌توانند جایگزین شوند.

علی ضیایی، مدیر اندیشکده حمل‌ونقل ایران، درباره تأثیرات جنگ غزه بر شراکت‌های منطقه‌ای و معادلات ترانزیتی اسرائیل به «شرق» می‌گوید: «در بحث ترانزیت، جنگ غزه در وضعیت کریدورهای فعلی چندان اثرگذار نبوده است. تنها اثری که احتمالا داشته باشد روی کریدوری است که هنوز ساخته نشده و تنها صحبت آن است؛ یعنی کریدور عرب‌مد. همان کریدوری که قصد دارد بنادر هند را به بنادر غرب آسیا و مدیترانه وصل کند و از بنادر هند، امارات، عربستان، اردن، اسرائیل، قبرس و یونان می‌گذرد. تحلیل‌ها می‌گوید این کریدور احتمالا تحت تأثیر است. هرچند هنوز عملیاتی نشده و در حد موافقت‌نامه است ولی گفته می‌شود همان موافقت‌نامه‌ها هم دیگر به آن صورت قابل اتکا نیست».

او توضیح می‌دهد که پیش از این هم البته صحبتش بوده که این کریدور به لحاظ ژئوپلیتیک کاربرد نخواهد داشت و حالا در اصل همان کورسوی امید هم به آن از دست رفته است.

ضیایی ادامه می‌دهد: «طرح‌های ترانزیتی که اسرائیل در آن حضور داشت، بیشتر امنیتی بود تا اقتصادی. در واقع اسرائیل سعی داشت با درگیرکردن اقتصاد کشورهای منطقه مسائل امنیتی‌ خود را تثبیت کند. این کریدور هم هنوز آغاز نشده و فقط قطعه راه‌آهنی است در کشورهای خلیج‌فارس که قرار است توسعه یابد. پیش‌بینی من این است که این راه‌آهن احداث می‌شود، چه در پازل این کریدور قرار بگیرد و چه نگیرد، کما اینکه همین حالا هم قطعات قبل و بعد آن ساخته شده اما اینکه مسیری شکل بگیرد از هندوستان به کشورهای عربی و بعد اسرائیل و کشورهای دیگر، حالا بسیار دور از ذهن و سخت شده است. هرچند پیش از این هم این کار سخت بود، چون مزیت ژئوپلیتیک نداشت».

‌این کارشناس درباره سایر شراکت‌های اقتصادی اسرائیل از‌جمله در زمینه انرژی هم توضیح می‌دهد: «اسرائیل شراکت‌های قابل توجه فرامنطقه‌ای دارد. در منطقه، دو تأمین‌کننده گاز دارد که احتمالا این شرکا ازجمله قزاقستان و جمهوری آذربایجان روابط خود را به واسطه جنگ با اسرائیل تغییر ندهند. اما در بحث عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی می‌توان گفت موضوع عادی‌سازی تا حد زیادی عقب افتاده و مسائلی مثل پیمان صلح ابراهیم که پیگیری می‌شد، در حال حاضر متوقف شده است و درباره ازسرگیری آن در آینده هم نمی‌توان به وضوح نظر داد. بنابراین مشارکت‌های اقتصادی‌ اسرائیل با کشورهایی به‌جز کشورهای عربی و اسلامی کماکان پابرجاست، از‌جمله با کشورهای CIS».

‌آمریکا حمایت گسترده اقتصادی از اسرائیل دارد

مسعود دانشمند، کارشناس صنعت حمل‌ونقل نیز در گفت‌وگو با «شرق» توضیح می‌دهد: «مسیر ترانزیتی هند_خاورمیانه فعلا روی کاغذ است و به نظر نمی‌رسد تا 10 سال آینده از روی کاغذ تکانی بخورد؛ بنابراین تأثیری هم از این ماجرای جنگ نخواهد گرفت».

دانشمند همچنین اعتقاد دارد که جنگ اسرائیل و غزه نمی‌تواند تبعات اقتصادی قابل توجهی بر اقتصاد جهان داشته باشد؛ چراکه اسرائیل سهم چشمگیری در اقتصاد جهان ندارد.

او تأکید می‌کند که میزان شراکت اقتصادی اسرائیل با کشورهای عربی ناچیز است و اسرائیل بیشترین تبادلات را با کشورهای اروپایی و از طریق دریای مدیترانه دارد و برای آن هم احتیاجی به مسیر ترانزیتی جدیدی ندارد.

این کارشناس اقتصاد همچنین توضیح می‌دهد اقتصاد اسرائیل گرچه می‌تواند به خاطر جنگ تا حدی آسیب ببیند اما به دلیل حمایت گسترده مالی آمریکا از تسلیحات نظامی اسرائیل، برای این موضوع هم نگرانی جدی ندارد؛ چراکه بودجه نظامی که آمریکا برای حمایت از اسرائیل و اوکراین در نظر گرفته، عدد بزرگی است و حتی می‌تواند مخارج غیرنظامی اسرائیل را هم پوشش دهد.