نفت همچنان اهرم فشار کشورهای خاورمیانه است؟

آیزاک سعیدیان. اقتصاددان

در سال‌های نه‌چندان دور، کشورهای تولیدکننده نفت در خاورمیانه سعی داشتند از نفت به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای سیاسی-اقتصادی بهره‌برداری کنند. برای مثال، در سال ۱۹۷۳ کشورهای عضو اپک تصمیم به تحریم فروش نفت به ایالات متحده آمریکا با توجه به بالا‌گرفتن منازعات اعراب و اسرائیل گرفتند. باید یادآور شد نتایج این تصمیم کشورهای صادرکننده نفت برای اقتصاد آمریکا فاجعه بسیار تلخی‌ رقم زد. به هر روی، باید پذیرفت تا هفت سال پیش هرگونه عامل تنش در منطقه خاورمیانه به صورت مستقیم می‌توانست بهای جهانی نفت را تحت تأثیر قرار دهد.

بررسی‌ آمار و ارقام در روزگار فعلی اما نتایج بسیار متفاوتی‌ رقم زده است. حمله روسیه به خاک اوکراین یکی از بزرگ‌ترین منازعات ۲۰ سال اخیر برای جهان محسوب می‌شود. در ابتدای جنگ روسیه-اوکراین، بهای جهانی نفت از ۱۰۰ دلار گذشت؛ اما طی ماه‌های بعدی بهای جهانی نفت تعدیل شد. ولی خاورمیانه در‌ یک سال گذشته بیشترین تنش‌های ۳۵‌ساله اخیر را تجربه کرد.

با‌این‌حال در طول این زمان‌ با توجه به شکل‌گیری بحران بسیار عمیق در خاورمیانه، بهای جهانی نفت از رفتار هیجانی به دور ماند. اما چرا قیمت نفت از هیجانات به دور ماند؟ دلیل اصلی تعادل قیمت نفت، ورود آمریکا به بازار و عرضه نفت به جهان بود. به نوعی آمریکا با ورود به بازار نفت سعی کرد تا سهم مناسبی از بازار را در اختیار خود بگیرد. براساس آخرین آمار نیز، در ماه مِی، تولید نفت آمریکا به ۱۳.۲ میلیون بشکه در روز رسیده است که به معنای پیشتازی تولید نفت آمریکا در این ماه بوده و ۴۶ درصد از عربستان سعودی بیشتر بوده است. قطعا با عرضه نفت از سوی ایالات متحده آمریکا، نفت دیگر نمی‌تواند به عنوان اهرم فشار سیاسی-اقتصادی نقش داشته باشد.