چشم‌انداز اقتصاد ایران ۱۴۰۴؛ هشدار مسعود نیلی درباره تابستان داغ آینده
اقتصاد ایران در آستانه یکی از حساس‌ترین سال‌های خود قرار دارد. مسعود نیلی، اقتصاددان برجسته، هشدار می‌دهد که در صورت ادامه روند کنونی، سال آینده می‌تواند به یکی از سخت‌ترین دوران‌های اقتصادی کشور تبدیل شود. وی با اشاره به بحران‌های ساختاری، جابه‌جایی نقش‌های حکمرانی و بی‌ثباتی در سیاست‌گذاری‌ها، تأکید می‌کند که بدون اصلاحات جدی، ایران با یک تابستان داغ اقتصادی روبه‌رو خواهد شد.
به گزارش گروه رسانه ای شرق، مسعود نیلی، اقتصاددان برجسته، در همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران ۱۴۰۴ با هشدار درباره بحران‌های پیش رو، تأکید کرد که در صورت ادامه مسیر کنونی، سال آینده می‌تواند یکی از «متفاوت‌ترین و دشوارترین سال‌های اقتصادی کشور باشد». او گفت:
«ما نیازمند این هستیم که ابتکارات جدیدی اتخاذ کنیم تا مانع از این شویم که کشور سال آینده در شرایطی قرار بگیرد که شاید اصلاح آن بسیار دشوار باشد. اگر همین روند را ادامه دهیم، با توجه به شرایط بین‌المللی و وضعیت داخلی، وارد مرحله‌ای از آسیب‌پذیری شدید خواهیم شد».
به گفته او برای بیان عمق بحران، تنها میتوان میتوان به این بیت از سعدی اشاره کرد:
«ای که دستت می‌رسد کاری بکن، پیش از آنکه کز تو نیاید هیچ کار»
چالش‌های اصلی اقتصاد ایران؛ مسیر نامعلوم توسعه
نیلی با طرح این پرسش که «اقتصاد ایران به کدام سمت حرکت می‌کند؟»به بررسی چالش‌های صنعتی شدن کشور پرداخت. او در مطالعات خود، رشد اقتصادی ۵ درصد و بیشتر در ۶۰ کشور طی دو دهه گذشته را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که این کشورها «تغییرات بنیادی در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و حکمرانی خود ایجاد کرده‌اند».
او در این باره گفت: «هیچ کشوری را نیافتیم که بدون تعامل فعال با جهان و بدون ایجاد ثبات اقتصادی داخلی، توانسته باشد رشد اقتصادی پایدار داشته باشد. از بین ۳۸ کشوری که مطالعه کردیم، حتی یک کشور هم نبود که رشد بالای ۵ درصد را تجربه کرده باشد و هم‌زمان تورم بالای ۳۰ درصد داشته باشد».
۵ مولفه کلیدی در اقتصادهای موفق
بر اساس بررسی‌های نیلی، «پنج مولفه کلیدی در اقتصادهای موفق» نقش اساسی داشته است:
1. سیاست خارجی در خدمت اقتصاد، نه مانعی برای آن.
2. کنترل تورم و حفظ ثبات اقتصادی.
3. جایگاه درست دولت در ارائه خدمات عمومی و حمایت از حقوق مالکیت.
4. نظام تأمین مالی کارآمد و بدون تصدی‌گری دولتی.
5. سیاست‌های انرژی پایدار و سرمایه‌گذاری بلندمدت در این حوزه.
وی تأکید کرد که «روابط بین‌الملل و کیفیت اقتصاد کلان دو عامل تعیین‌کننده برای رشد هستند» و بدون آن‌ها، امکان توسعه اقتصادی وجود ندارد.
جابه‌جایی کارکرد حکمرانی در ایران؛ تسهیل‌گری تبدیل به محدودیت شده است
یکی از مهم‌ترین بحران‌هایی که نیلی به آن اشاره کرد، «جابه‌جایی نقش‌های تسهیل‌گری و محدودکنندگی در حکمرانی اقتصادی کشور» است. او توضیح داد: «در ایران، دولت در جایی که باید نقش تسهیل‌گر داشته باشد، محدودیت ایجاد کرده و برعکس، در حوزه‌هایی که باید محدودیت‌هایی وضع کند، آن‌ها را آزاد گذاشته است».
به‌عنوان نمونه:
- دولت در سیاست‌های بین‌المللی، به‌جای تسهیل تجارت و توسعه اقتصادی، برای بنگاه‌های اقتصادی هزینه‌های اضافی ایجاد کرده است.
- در سیاست‌های داخلی، به‌جای ایجاد ثبات اقتصادی، با کسری بودجه، ناترازی بانکی و رشد شدید نقدینگی، بی‌ثباتی اقتصادی را افزایش داده است.
- نظام تأمین اجتماعی به‌جای حمایت اصولی از اقشار کم‌درآمد، فشار مضاعفی بر بنگاه‌های اقتصادی تحمیل کرده و در نتیجه، خود به مانعی برای رشد اقتصادی تبدیل شده است.
بحران‌های اقتصادی؛ ۴ بحران ارزی در ۷ سال اخیر
یکی از نشانه‌های آشکار بی‌ثباتی اقتصاد ایران، «چهار بحران ارزی در هفت سال گذشته» است. نیلی در این‌باره گفت: «از سال ۱۳۹۷ تاکنون، ایران هر ۲۰ ماه یک‌بار با بحران ارزی جدیدی مواجه شده است. این در حالی است که بسیاری از کشورها حتی یک بحران ارزی هم تجربه نکرده‌اند. بحران ارزی یک اتفاق نادر و پرهزینه است، اما در ایران به یک رویداد تکرارشونده تبدیل شده است».
او تأکید کرد که «این بحران‌های ارزی باعث افزایش شدید تورم، کاهش قدرت خرید مردم و ورود ۱۰ میلیون نفر به جمعیت زیر خط فقر شده است».
سال ۱۴۰۱ و بحران سه‌گانه حکمرانی
نیلی به بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و بین‌المللی که در سال ۱۴۰۱ شدت گرفت، اشاره کرد و گفت: «جدا از مشکلات اقتصادی و ناترازی‌های مالی، در سال ۱۴۰۱ کشور با چالش‌های جدی در حوزه حکمرانی فرهنگی و اجتماعی مواجه شد. برخی تصمیمات نادرست و بدسلیقگی‌ها در این حوزه، بر مشکلات اقتصادی افزود و فضای عمومی را به سمت بی‌ثباتی بیشتر سوق داد».
او با ترسیم «سه رأس مثلث بحران در حکمرانی ایران»،آن‌ها را چنین توصیف کرد:
ناترازی‌های مالی و زیست‌محیطی که در طول سال‌های گذشته انباشته شده‌اند.
2.شکاف‌های اجتماعی و فرهنگی که موجب کاهش اعتماد عمومی شده‌اند.
3. وضعیت بحرانی روابط خارجی که اقتصاد ایران را آسیب‌پذیرتر کرده است.
آینده فوری اقتصاد ایران به اصلاحات اساسی
نیلی هشدار داد که «در شرایط کنونی، اصلاح و بهبود اوضاع اقتصادی بسیار دشوار خواهد شد، مگر آنکه تغییرات جدی در سیاست‌گذاری‌ها صورت گیرد».
او گفت: «تصورم این بود که تغییرات اخیر در دولت، ناشی از درک این وضعیت بحرانی است و شاید سیاست‌های عمومی کشور تغییرات اساسی کند. اما تاکنون نشانه‌ای از اصلاحات ساختاری مشاهده نشده است. در نتیجه، اگر سیاست‌های کنونی ادامه یابد، کشور با بحران‌های بسیار بزرگ‌تری روبه‌رو خواهد شد».
تابستان داغ در انتظار اقتصاد ایران
نیلی در پایان تأکید کرد که سال آینده می‌تواند «یکی از سخت‌ترین سال‌های اقتصادی کشور باشد» و بدون اصلاحات اساسی، اوضاع حتی وخیم‌تر خواهد شد.
طبق اظهارات او سال آینده اگر به همین شکل ادامه دهیم، با توجه به تحولات بین‌المللی و مشکلات داخلی، وارد مرحله‌ای از آسیب‌پذیری شدید خواهیم شد. ایران در خطر است.
